(ĐSPL) - Ngày Tết Nguyên Đán, mỗ? g?a đình thường bày b?ện một mâm ngũ quả trên bàn thờ tổ t?ên hoặc trên bàn t?ếp khách để thể h?ện những ước nguyện của g?a chủ.
Mâm ngũ quả là một mâm trá? cây có chừng năm thứ trá? cây khác nhau thường có trong ngày Tết Nguyên Đán của ngườ? V?ệt. Các loạ? trá? cây bày lên thể h?ện nguyện ước của g?a chủ qua tên gọ?, màu sắc và cách sắp xếp của chúng.
Mặc dù gọ? là ngũ quả nhưng thật ra ngườ? ta không quy định chính xác là những loạ? trá? cây cụ thể gì mà tùy từng địa phương vớ? đặc trưng về khí hậu, sản vật và quan n?ệm r?êng mà ngườ? ta chọn ra các loạ? quả khác nhau để bày mâm ngũ quả.
| Mâm ngũ quả ngày Tết. |
Chẳng hạn như mâm ngũ quả của m?ền Bắc thường bày 5 loạ? quả có 5 màu sắc khác nhau theo Ngũ hành. Ở m?ền Nam, các loạ? quả trong mâm kh? ghép lạ? trở thành những cá? tên ý nghĩa, cầu mong sự thịnh vượng.
Tuy nh?ên, dù là loạ? quả gì, mâm ngũ quả vẫn mang một ý nghĩa chung: dâng cúng tổ t?ên thể h?ện lòng h?ếu thảo và ước mong những đ?ều tốt lành cho g?a đình trong năm mớ?. Mỗ? loạ? quả đều có mù? vị, màu sắc r?êng và cũng mang những ý nghĩa nhất định.
Ở m?ền Bắc, mâm ngũ quả đặt trên bàn thờ tổ t?ên dịp Tết theo 5 sắc màu tượng trưng cho mong ước được ngũ phúc: g?àu có, sang trọng, sống lâu, khỏe mạnh, bình yên. Theo thuyết Ngũ hành: K?m màu trắng, Mộc màu xanh, Thủy màu đen, Hỏa màu đỏ, Thổ màu vàng. Mâm ngũ quả thường theo 5 sắc màu đó để phố? trí.
M?ền Bắc thường bày 5 loạ? quả có 5 màu khác nhau như: chuố?/táo màu xanh; bưở? (hoặc phật thủ), cam, quýt màu vàng; hồng hoặc táo tây, ớt màu đỏ; ro?, mận, đào hoặc lê màu trắng; hồng x?êm hoặc nho đen, măng cụt, mận màu đen.
Do trá? cây ngày càng đa dạng nên mâm ngũ quả ngày càng phong phú hơn và ngườ? ta cũng không câu kệ cứng nhắc “ngũ quả” nữa mà có thể là bát, cửu, thập quả. Dù bày b?ện nh?ều loạ? trá? cây hơn nhưng ngườ? ta vẫn gọ? là “mâm ngũ quả”.
| Mâm ngũ quả "cầu vừa đủ xà?". |
Ở m?ền Nam, mâm ngũ quả thường thấy các loạ? mãng cầu, dừa, đu đủ, xoà?, sung, dưa hấu, thơm… đọc chệch thành các tên "cầu vừa đủ xà?" hoặc "cầu vừa đủ sung".
Nếu như ở m?ền Bắc, hầu như tất cả các loạ? quả, kể cả quả ớt mang vị cay xè đều có thể bày lên bàn thờ, m?ễn sao mâm ngũ quả trông đẹp mắt; thì ngườ? m?ền Nam lạ? k?êng kỵ bày một số trá? cây. Mâm ngũ quả của ngườ? m?ền Nam không bao g?ờ có chuố?, vì loạ? quả này tên gọ? có âm g?ống từ “chú?" thể h?ện sự nguy khó. Quả cam cũng không được có mặt trong mâm ngũ quả ngày Tết, vì câu “quýt làm cam chịu”, hay như trá? lê đồng nghĩa vớ? “lê lết”…
V?ệc bày b?ện mâm ngũ quả trên bàn thờ của g?a đình trong ngày Tết cũng là một nét văn hóa đặc sắc của ngườ? dân V?ệt Nam. Chính vì vậy dù s?nh sống ở phương trờ? nào, ngườ? dân V?ệt vẫn không quên tục lệ này trong dịp Tết Nguyên Đán nhằm gìn g?ữ bản sắc dân tộc cho bản thân và cho con cháu.
M?nh Khô? (tổng hợp)
