Thực hiện quy định về niên hạn đầu máy, toa xe theo Nghị định 65/2018/NĐ-CP cho phép kéo dài lộ trình thực hiện niên hạn phương tiện giao thông đường sắt (đầu máy, toa xe) đến năm 2025, theo thống kê của Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR), tính đến đầu năm 2022, toàn ngành đường sắt đang khai thác tổng cộng 258 đầu máy, 980 toa xe khách và 4.318 toa xe hàng.
Niên hạn đầu máy, toa xe theo Nghị định 65/2018/NĐ-CP quy định là 40 - 45 năm. Tính đến 1/1/2025, số lượng đầu máy còn niên hạn là 202 chiếc thì ngay trong đầu năm 2025 toàn ngành đường sắt thiếu 38 đầu máy, các năm tiếp theo sẽ thiếu nhiều hơn.
Để đầu tư thay thế, VNR tính toán sơ bộ cần khoảng 8.000 tỷ đồng và đây mới chỉ là phần kinh phí cho việc thay thế đầu máy, toa xe sử dụng dầu diesel.
Lãnh đạo VNR khẳng định, việc huy động số vốn rất lớn để đầu tư đóng mới thay thế số phương tiện hết niên hạn như vậy là không khả thi trong tình hình sản xuất kinh doanh nhiều khó khăn hiện nay.
Theo vị lãnh đạo VNR, Việt Nam đã tham gia Công ước khung của Liên Hiệp Quốc về biến đổi khí hậu (COP26) và cam kết đến năm 2050 chuyển đổi 100% đầu máy, toa xe phát điện đường sắt sang loại sử dụng nhiên liệu sạch (không phát thải khí nhà kính).
Nhưng việc chuyển đổi đầu máy diesel hiện nay sang loại đầu máy chạy điện để không phát thải carbon từ bây giờ cũng không khả thi vì công nghệ đường sắt tại Việt Nam hiện là công nghệ chạy tàu diesel, khổ đường đơn 1.000 mm, chưa được điện khí hóa. Còn với đầu máy sử dụng nhiên liệu xanh khác, Việt Nam lại chưa có tiêu chuẩn, quy chuẩn, quy định bảo dưỡng, bảo trì… để vận dụng, khai thác.
Trên cơ sở này, VNR kiến nghị Bộ Giao thông Vận tải có ý kiến đề xuất Chính phủ báo cáo Quốc hội xem xét sửa Luật Đường sắt 2017 theo hướng bỏ quy định về niên hạn sử dụng phương tiện giao thông đường sắt. Trong thời chờ sửa luật, đề nghị Chính phủ cho phép tạm dừng việc áp dụng niên hạn đối với phương tiện giao thông đường sắt do chưa thể đầu tư đầu máy, toa xe mới thay thế đầu máy diesel.
Đáng nói, đây không phải lần đầu ngành đường sắt kêu khó liên quan đến câu chuyện thay thế số đầu máy, toa xe hết niên hạn sử dụng. Trên thực tế, Chính phủ từng tạo điều kiện cho VNR giải quyết khó khăn này bằng cách ban hành Nghị định 01/2022 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 65/2018, trong đó, nổi bật là cho phép kéo dài lộ trình thực hiện niên hạn phương tiện giao thông đường sắt (đầu máy, toa xe) đến năm 2025, tức là thời gian được nới rộng thêm 3 năm so với Nghị định 65.
Về vấn đề này, Bộ Giao thông Vận tải cho hay đã yêu cầu VNR nghiên cứu, bổ sung về tính hiệu quả kinh tế, tính khả thi của dự án đầu tư 114 đầu máy tính đến năm 2026; đề xuất cụ thể các biện pháp cần thiết để tăng cường kiểm soát chất lượng, an toàn kỹ thuật của các đầu máy, toa xe có tuổi thọ trên 40 năm, toa xe chở hàng trên 45 năm như rút ngắn chu kỳ bảo dưỡng, sửa chữa, bổ sung các công tác kiểm tra kỹ thuật khác (nếu có) nhằm đảm bảo an toàn của phương tiện trong quá trình khai thác, theo TTXVN.
Trong trường hợp được kéo dài niên hạn theo quy định của Nghị định 65/2018/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật đường sắt, VNR phải cam kết chịu trách nhiệm toàn diện trong công tác đảm bảo an toàn đối với các đầu máy, toa xe sử dụng trên đường sắt quốc gia.
Trên cơ sở đó, Bộ Giao thông Vận tải đề nghị VNR cần kiến nghị Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp xem xét, báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ có ý kiến chỉ đạo các bộ, ngành có liên quan xem xét, giải quyết kiến nghị của Tổng công ty.
Nguyễn Lâm
