Người Việt Nam tích lũy nhiều kinh nghiệm trong việc chọn thực phẩm khi đi chợ, được truyền qua nhiều thế hệ. Nhờ đó, các bà nội trợ có thể dễ dàng chọn lựa nguyên liệu tươi ngon và an toàn cho bữa cơm gia đình. Câu nói "Mua đậu phụ chọn rìa, mua củ sen chọn đốt" là một trong những bí quyết được lưu truyền rộng rãi.
Vì sao mua đậu phụ chọn rìa?
Khi làm đậu phụ, người ta có thể cho đậu vào các khuôn nhỏ để tạo thành các miếng có kích thước vừa phải để bán luôn cho người mua. Cũng có nơi sẽ làm đậu thành miếng lớn, bán đến đâu cắt đến đấy. Với những miếng đậu lớn như vậy, không phải ai cũng để ý xem nên chọn miếng đậu nào cho ngon.
Với những người lớn tuổi, có kinh nghiệm lâu năm, khi mua đậu phụ, người ta thường lựa các miếng ở phần rìa của cả khối đậu lớn.
Trước dây, do điều kiện kinh tế khó khăn, việc chi tiêu trong nhà phải hết sức tiết kiệm, nhiều người thường chọn mua các miếng rìa đậu phụ vì miếng này có thể không đều đặn do quá trình đổ khuôn, trông kém hấp dẫn hơn các phần ở giữa, giá của những phần rìa cũng có xu hướng "mềm" hơn. Trong khi đó, hương vị của miếng dậu lại không có gì khác biệt.
Việc mua miếng đậu ở rìa hay ở giữa sẽ tùy vào sở thích của từng người.
Về góc độ ẩm thực, miếng đậu ở phần rìa có kết cấu chắc chắn hơn. Dù chiên, xào hay nấu đều có thể giữ hình dạng nguyên vẹn. Các miếng đậu ở rìa chiên lên sẽ có lớp vỏ vàng nâu, giòn ngon hơn.
Tuy nhiên, với món đậu luộc, người ta thường chọn các miếng đậu ở giữa vì phần này tương đối mềm mịn, ăn sẽ ngậy và ngon hơn.
Ngày nay, việc mua miếng đậu ở rìa hay ở giữa sẽ tùy vào sở thích của từng người. Ngoài ra, đậu cũng được ép trong các khuôn nhỏ hơn, có thể bán luôn mà không cần cắt nên người mua cần phải lựa chọn.
Vì sao "củ sen nên chọn đốt?"
Củ sen là thân ngầm (mọc trong bùn) của cây hoa sen, bao gồm nhiều đốt khác nhau. Do số lượng của mỗi củ sen đối nhiều nên khi mua người ta không mua tất cả mà chỉ chọn từng đốt. Do đó, khi lựa chọn củ sen để chế biến cho gia đình, bạn cũng phải chú ý đến nó, nếu chỉ mua bừa, bạn có thể đã tốn tiền mua phải củ sen kém chất lượng.
Trong quá trình sinh trưởng, rễ/củ sen sẽ bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau như đất, độ ẩm, chất dinh dưỡng... Từ đó dẫn tới sự khác biệt nhất định về chất lượng củ sen ở các đốt cũng khác nhau. Chủ yếu là khớp củ sen tươi và đầy đủ.
Về màu sắc, củ sen tươi thường có màu vàng nhạt hoặc nâu nhạt tự nhiên, bề mặt nhẵn và sáng bóng. Nếu củ sen quá sáng hoặc sẫm màu thì có thể đã qua chế biến hoặc không còn tươi.
Củ sen tươi thường có màu vàng nhạt hoặc nâu nhạt tự nhiên, bề mặt nhẵn và sáng bóng.
Về mùi, củ sen tươi nên có mùi thơm tự nhiên. Nếu bạn ngửi thấy mùi lạ hoặc mốc thì có thể nó đã cũ hoặc có vấn đề về chất lượng. Khuyến cáo khi mua các đốt củ sen các bạn nên ngửi trực tiếp bằng mũi, nếu có mùi khác lạ thì không nên mua.
Trong quá trình thu hoạch, vận chuyển, củ sen có thể bị hư hỏng như gãy, va đập,... Nếu khi kiểm tra bạn thấy các đốt bị gãy, dập, có mùi bất thường thì không nên mua.
Ngoài ra, nên chọn những củ sen có đốt to tròn và ngắn vì những củ như vậy sẽ có độ béo bùi, hương vị thơm ngon hơn. Tránh chọn những loại có đốt dài, mảnh và cong vì chúng có thể không ngon. Khoảng cách giữa các đốt càng dài thì độ chín của củ sen càng cao và kết cấu mềm hơn (Các đốt củ sen ở giữa nhìn chung giòn và mềm hơn, phù hợp với nhiều phương pháp nấu ăn, chẳng hạn như xào, trộn hoặc ép nước,...).
Về hình thức bên ngoài, nên chọn củ sen còn đất. Bởi vì củ sen còn đất thường cho thấy chúng vừa được đào lên (hoặc đào lên cách đây không lâu) và còn tương đối tươi. Nếu bề mặt củ sen quá sạch thì có thể đã qua chế biến hoặc để lâu.
Nếu người bán đã cắt củ sen, bạn có thể quan sát các lỗ khí ở giữa củ sen. Nếu có lỗ khí càng to thì củ sen càng chứa nhiều nước, khi nấu ăn sẽ mềm, bùi và thơm ngon hơn.
Căn cứ vào những nội dung trên, kinh nghiệm "mua đậu chọn rìa, mua củ sen chọn đốt" vẫn mang đến những giá trị nhất định cho đến ngày nay.
Ví dụ, khi mua đậu phụ, ngoài việc đánh giá độ tươi và chất lượng của nó bằng cách quan sát màu sắc, mùi, kết cấu, v.v., một số người thích chọn theo vị trí cấu tạo.
Khi mua củ sen, bạn cũng cần xem xét toàn diện nhiều yếu tố như độ dày, khoảng cách, hình dáng đầy đủ, màu sắc, kích thước lỗ khí, độ tươi của đốt củ sen...
