Phương Tây lâm vào tình thế khó xử, bắt đầu nghĩ lại về mục tiêu ở Ukraine?

Tình thế khó xử của phương Tây

Ukraine bước vào mùa đông thứ 3 của cuộc xung đột với tâm trạng u ám hơn bao giờ hết. Ở phía Đông, lực lượng của Kiev đang mất dần lãnh thổ trước các cuộc tiến công dữ dội của Nga, mặc dù Moscow cũng phải chịu tổn thất nhất định. Với một nửa sản lượng điện bị tổn thất, người dân Ukraine phải sống trong cảnh nhiều giờ trong ngày không có ánh sáng hoặc lò sưởi.

Theo thông tin trên báo Tin Tức, trong bối cảnh xung đột Nga - Ukraine kéo dài chưa có hồi kết, phương Tây đang ở trong một tình thế khó xử: Họ không muốn Ukraine thất bại nhưng cũng chưa chuẩn bị đầy đủ để Kiev có thể giành chiến thắng dứt điểm.

Đó là nhận định của ông James Nixey - chuyên gia hàng đầu về chính sách đối ngoại của Nga tại Viện nghiên cứu Chatham House, London (Anh) với Đài phát thanh châu Âu tự do (RFE/RL) ngày 6/10.

Ông Nixey cho rằng, các quốc gia phương Tây đang có một thái độ "nửa vời" trong việc hỗ trợ Ukraine và điều này có thể gây hậu quả nghiêm trọng trong dài hạn. Tuy chiến thắng hoàn toàn của Ukraine vẫn là mục tiêu tối đa nhưng viễn cảnh này ngày càng trở nên xa vời. 

Kế hoạch 10 điểm của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, nhằm giành lại toàn bộ lãnh thổ do các lực lượng Nga kiểm soát từ trước năm 2014, vẫn nằm trên bàn đàm phán.

Không ít người cho rằng điều này là phi thực tế. Những ý kiến này kêu gọi sự thỏa hiệp, chấp nhận rằng một số vùng lãnh thổ như Crimea có thể không bao giờ quay trở lại dưới quyền kiểm soát của Ukraine.

Dù vậy, ông Nixey nhấn mạnh rằng bất kỳ nhượng bộ nào với Nga đều khó có thể chấp nhận đối với Ukraine. Thậm chí, ngay cả một cuộc xung đột "đóng băng" như từ năm 2014 đến 2022 cũng không phải là một giải pháp bền vững.

Theo ý kiến của ông Nixey, vấn đề đặt ra là phương Tây đang không làm đủ để giúp Ukraine giành chiến thắng nhưng cũng không sẵn lòng để nước này thất bại. Họ cung cấp hỗ trợ quân sự và tài chính cho Ukraine, tuy nhiên các biện pháp này mang tính "nhỏ giọt" và thiếu quyết đoán.

Điều đó tương tự như việc "đá quả bóng" giữa sân, không đủ mạnh để "ghi bàn" nhưng cũng không đủ yếu để "mất bóng". Vấn đề này đã phản ánh sự do dự trong việc đưa ra các quyết định mang tính chiến lược quan trọng. 

Phương Tây cũng lo ngại về những hậu quả nếu Nga thất bại. Nhiều nhà lãnh đạo phương Tây lo ngại rằng một nước Nga suy yếu sẽ dẫn đến tình trạng hỗn loạn, kiểm soát vũ khí hạt nhân lỏng lẻo. Đây là những viễn cảnh mà phương Tây không sẵn sàng đối mặt, dẫn đến sự thận trọng trong các động thái chống Nga.

Vị chuyên gia đồng thời lưu ý, một trong những vấn đề cốt lõi hiện nay là phương Tây không có một kế hoạch dài hạn rõ ràng cho Ukraine. Phương Tây muốn duy trì trật tự thế giới hiện tại nhưng lại không có đủ ý chí để đối đầu trực diện với Nga và kết thúc cuộc chiến theo hướng có lợi cho Ukraine. Theo ông, đây là hệ quả của việc phương Tây không muốn đối mặt với những thay đổi lớn trong cán cân quyền lực quốc tế.

Có sự thay đổi nào về mục tiêu ở Ukraine?

Theo thông tin trên VOV, ở Mỹ và một số nước phương Tây, thái độ đang thay đổi: Từ quyết tâm rằng xung đột chỉ có thể kết thúc khi quân đội Nga bị đẩy lùi khỏi Ukraine sang sự thừa nhận miễn cưỡng rằng một giải pháp đàm phán giữ nguyên hiện trạng có lẽ là hy vọng tốt nhất. Tuy nhiên, Kiev đang không nhận được sự hỗ trợ cần thiết ngay cả để đạt được mục tiêu thu hẹp đó.

Triển vọng của Ukraine có thể bị phủ bóng bởi khả năng cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024 và tìm cách nhanh chóng kết thúc cuộc xung đột như ông đã cam kết.

Một số quan chức Mỹ và châu Âu hy vọng ông Trump ít nhất có thể bị ngăn cản không ép Kiev ký một thỏa thuận bất lợi với Moscow bởi điều này sẽ gây ra rủi ro nghiêm trọng cho an ninh tương lai của châu Âu và Mỹ.

Thế nhưng, trước tình hình Trung Đông leo thang căng thẳng, ngay cả một số nước phương Tây trước đây khăng khăng đòi đánh bại Moscow về mặt quân sự cũng đang điều chỉnh lại mục tiêu của họ. Các quan chức Kiev cũng bày tỏ lo ngại kín đáo rằng họ thiếu nhân sự, hỏa lực và sự hỗ trợ phương Tây để khôi phục tất cả lãnh thổ mà Nga kiểm soát.

Đã có những cuộc thảo luận kín về một thỏa thuận, trong đó Moscow vẫn giữ quyền kiểm soát trên thực tế với 1/5 lãnh thổ ở Ukraine mặc dù chủ quyền của Nga không được công nhận, trong khi phần còn lại của đất nước được phép gia nhập NATO hoặc được đưa ra những đảm bảo an ninh tương đương. Dưới sự bảo trợ đó, họ có thể tái thiết và hội nhập với EU, giống như Tây Đức trong Chiến tranh Lạnh.

Tuy nhiên, kịch bản này dựa trên những giả định đầy tham vọng. Một là Mỹ và đồng minh phải chuẩn bị trao tư cách thành viên NATO hoặc những đảm bảo cần thiết cho Ukraine, song thực tế là cho đến nay họ vẫn do dự trao cho Kiev một lộ trình ràng buộc với liên minh. Điều này sẽ đòi hỏi việc triển khai lực lượng khổng lồ và tốn kém của Mỹ cũng như các đối tác, đồng thời đặt họ vào tình thế nguy hiểm như trong Chiến tranh Lạnh.

Giả định thứ hai là Tổng thống Nga Vladimir Putin có thể bị thuyết phục để đàm phán và chấp nhận một kịch bản như vậy. Tuy nhiên, việc ngăn cản Ukraine gia nhập NATO là một trong những mục tiêu rõ ràng của ông. Phương Tây và Ukraine cũng nghi ngờ về việc ông Putin có động cơ đàm phán để đổi đất lấy hòa bình trong khi ông tin rằng các lực lượng của mình vẫn có thể mở rộng thành quả.

Ngày 7/10, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov cho biết trong hơn 2,5 năm xung đột ở Ukraine, Điện Kremlin đã đưa ra một kế hoạch khả thi nhằm chấm dứt giao tranh và sửa chữa cấu trúc an ninh châu lục.

Kế hoạch của Nga đồng nghĩa với việc Ukraine sẽ nhượng bộ đáng kể các khu vực của Donetsk, Kherson, Lugansk và Zaporizhzhia mà Moscow tuyên bố sáp nhập vào tháng 9/2022 sau một cuộc trưng cầu ý dân, cùng với Bán đảo Crimea Nga sáp nhập năm 2014.

Bên cạnh đó, Kiev cũng sẽ phải từ bỏ mong muốn trở thành một thành viên NATO và tiến hành một số biện pháp khác mà Tổng thống Zelensky và một số đối tác phương Tây bác bỏ, trong đó có Mỹ.

Theo nhận định của giới quan sát phương Tây, dù mục tiêu là giành chiến thắng hoàn toàn hay đưa Nga vào bàn đàm phán thì các nước phương Tây đều cần củng cố vị thế của Ukraine.

Điện Kremlin chỉ có thể bị thúc đẩy vào các cuộc đàm phán về một thỏa thuận làm hài lòng Kiev và phương Tây nếu họ cảm thấy chi phí chiến đấu quá cao. Bất kỳ giải pháp nào cho cuộc xung đột để toàn bộ hoặc một phần Ukraine tồn tại và thịnh vượng đều cần những đảm bảo an ninh nhất định.

Trong 3 tháng tại nhiệm còn lại, Tổng thống Mỹ Joe Biden và các đồng minh châu Âu sẽ tăng cường hỗ trợ cho Ukraine. Mục tiêu là đưa Kiev vào vị thế mạnh nhất có thể trước nhiệm kỳ tổng thống của ông Trump hoặc tạo dựng nền tảng cho Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris nếu bà giành chiến thắng.