Ngày nay do sự giao thoa về văn hóa nên mâm cỗ Tết thường có nhiều món ăn độc đáo, mới lạ, tuy nhiên vẫn không thể thiếu được sự góp mặt của bánh chưng, dưa hành, củ kiệu, thịt động, gà luộc, canh măng,…
Tết là phải có mâm cỗ, trước cúng gia tiên, sau thiết đãi gia đình, bạn bè. Mâm cỗ ngày Tết tượng trưng cho thành quả làm ăn cả năm và là mong ước trong năm mới. Ngoài ra ý nghĩa tâm linh còn là lòng thành của con cháu dâng lên tổ tiên. Mỗi món ăn đều có một ý nghĩa riêng, một hương vị đặc trưng. Nhưng tất cả đều là mong ước sang năm vui vẻ hạnh phúc, cuộc sống ấm no, đầy đủ.
Bánh chưng
Trong khi miền Nam và miền Trung ăn bánh Tét với dưa món, dưa kiệu thì miền Bắc là kiểu gói bánh chưng truyền thống ăn với dưa hành. Bánh chưng có hình vuông, có thể to bằng bàn tay nhưng với bánh Tết thường gói to. Bánh chưng thường được gói rất vuông vức, và bằng lá dong chứ không bằng lá chuối như gói bánh Tét. Các thành phần trong bánh chưng thường gồm nếp, nhân đậu xanh, thịt mỡ, thịt ba chỉ, tiêu, có thể cho thêm hành.
Dưa hành, củ kiệu
Khi nhắc đến bánh chưng thì không thể bỏ qua món dưa hành, hai món ăn này có trong mâm lễ thể hiện ngũ hành tương sinh tương khắc. Ngoài ra, dưa hành thường được sử dụng như một món gia vị ăn kèm với bánh chưng hoặc với các loại thịt nhiều dầu mỡ như thịt đông, thịt kho tàu, thịt luộc cho đỡ ngán. Vị chua dịu, cay nhẹ của dưa hành vừa giúp tăng hương vị vừa giúp cơ thể dễ tiêu hóa thức ăn trong những ngày Tết.
Thịt đông, thịt kho tàu
Trong mâm cơm Tết người Việt không thể thiếu món thịt đông. Khi thời tiết se se lạnh, thịt đông trở nên ngon và hấp dẫn hơn bao giờ hết. Món này được làm từ thịt lợn ba chỉ (có thể thay bằng gà) cộng thêm một mảng bì lợn. Tất cả đều được ninh nhừ.
Theo truyền thống, sau khi nấu xong, lấy nồi thịt ra khỏi bếp và đặt ở ngoài sân, đậy kỹ cho món ăn thu lấy cái rét mướt của đất trời vào đêm. Đến sớm hôm sau đã có nồi thịt đông đẹp mắt. Tuy nhiên ngày này, người ta nấu thịt đông đơn giản hơn nhiều, dù thời tiết dịp Tết không lạnh thì cũng có tủ lạnh để hỗ trợ giúp thịt đông.
Trong mâm cơm ngày Tết của người miền Nam lại không thể thiếu món thịt kho hột vịt. Với ý nghĩa trên thuận dưới hòa, giàu sang phú quý, nếu thiếu món thịt thú vị này thì mâm cơm ngày Tết của người miền Nam sẽ mất đi phong vị.
Giò lụa, giò xào
Giò lụa, giò xào là món ăn phổ biến cho ngày tết bận rộn. Khi khách đến nhà chỉ cần lấy miếng giò chả treo nơi góc bếp, cắt miếng vừa ăn, xếp ra đĩa cùng với dưa món, vậy là có món ngon, đơn giản đãi khách.
Mỗi loại giò đều có một hương vị riêng nhưng điều quan trọng để món giò thực sự hấp dẫn là mùi thơm của lá chuối và vị nước mắm ngon quyện trong miếng giò.
Giò lụa làm từ thịt heo nạc loại ngon, thịt tươi, sờ còn ấm tay, đem giã liên tục đến khi thịt nhuyễn. Gia vị nêm vào phải chọn loại nước mắm ngon và thơm. Khi xắt ra, khoanh giò có màu trắng ngà, bề mặt có một vài lỗ rỗ mới là cây giò lụa ngon.
Giò xào hay còn gọi là giò thủ giò là món dễ làm và không tốn nhiêu công phu chế biến như 2 món giò trên. Nguyên liệu chính của giò xào là các bộ phận ở phần thủ con heo như: Tai, mũi lưỡi, má heo… và không thể thiếu mộc nhĩ. Các nguyên liệu được sơ chế sạch, trần qua nước sôi, xắt miếng mỏng, ướp gia vị, hạt tiêu rồi mới đem xào chín. Sau khi gói giò xong cho vào ngăn mát tủ lạnh, chất dính của nguyên liệu xào sẽ keo lại. Giò xào ngon là cây giò gói chặt tay, các nguyên liệu xào không bị khô vì xào quá tay, ăn sẽ giòn và có mùi thơm của gia vị.
Gà luộc
Ngày tết là dịp gia đình sum họp nhưng cũng là dịp để hướng về nguồn cội, ông bà tổ tiên. Món gà luộc để cúng cho ngày cuối và đầu năm là không thể thiếu cho bất cứ mâm cỗ cúng tết nào. Không biết tự bao giờ mà gà luộc đã trở thành món ăn không thể thiếu trong các dịp trọng đại. Có lẽ vì người ta tin rằng món gà luộc sẽ mang đến một khởi đầu thuận lợi, vạn phúc đong đầy. Vì thế, hãy khởi đầu năm mới của bạn bằng món gà luộc để cả năm đều được như ý.
Để gà luộc có màu vàng óng và thơm ngon thì nên cho vào nước lạnh ngay từ đầu. Khi sôi khoảng 10 phút, lấy tăm xăm vào chỗ thịt dày nhất ở đùi gà. Nếu nước đỏ không còn chảy ra nữa thì thịt đã chín. Sau khi luộc nên vớt gà ra và nhúng vào thau nước lạnh cho đến khi gà nguội hẳn.
Nem rán
Ngày nay, mặc dù có nhiều cách làm nem rán ngon như nem rán hải sản, nem rán chay, chả giò... nhưng món nem rán truyền thống vẫn là món ăn ngon được người yêu thích và làm trong dịp lễ Tết cổ truyền.
Nhân nem truyền thống có nhiều rau, củ quả hơn, ngoài ra còn có nấm hương, mộc nhĩ, thậm chí là miến. Đặc biệt nem còn được gói bằng bánh đa nem mỏng, cuốn nhiều lớp tới lúc rán lên thì thấy giòn nhưng cắn lại mềm.
Nếu ăn nem trong mâm cỗ Tết phải có bát nước chấm chua ngọt và ăn kèm với rau sống. Ai ăn bao nhiêu thì gắp vì đặc biệt nem chỉ chấm cái ăn liền mới giữ được độ giòn của vỏ bánh đa nem.
Canh măng khô, canh khổ qua
Ngày Tết mà không nhắc đến canh măng thì quả thật là điều vô cùng sai sót. Có rất nhiều loại măng khác nhau như măng xé, măng lá… thế nhưng măng lưỡi lợn là lựa chọn thường thấy nhất trong mâm cỗ ngày Tết. Những miếng măng dày, ngon được ngâm nước qua đêm, nấu trong nước chân giò béo ngậy hoặc cổ, cánh, chân gà… sẽ mang đến một mâm cỗ trọn vẹn.
Ở miền Nam, món canh khổ qua lại tâm điểm. Món canh nấu từ thịt băm có vị thanh mắt kèm với vị đăng đắng của quả mướp đắng (khổ qua) với ý nghĩa một năm nhiều vất vả, cay đắng sẽ qua đi. Tiễn "khổ qua" để đón năm mới nhiều may mắn, tài lộc.
Xôi
Xôi là một món ăn rất phổ biến trong đời sống của nền văn hóa lúa nước với nguyên liệu chính là gạo, đỗ, lạc…được mang đi đồ hoặc hấp chín. Món xôi thường được ăn nóng, gạo chín dẻo thơm không bị nát là đạt tiêu chuẩn. Và trong dịp lễ Tết của người Việt, món xôi được ưa chuộng nhất là xôi gấc. Khi đồ xôi cùng gấc chín sẽ cho ra một màu đỏ tự nhiên rất đẹp mắt. Theo quan niệm Á Đông, màu đỏ từ xôi gấc sẽ mang lại nhiều may mắn trong năm mới.
Thu Hằng(T/h)
