Là vị Hoàng hậu đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc được phong thụy hiệu, Quang Liệt hoàng hậu Âm Lệ Hoa nổi tiếng bởi vẻ xinh đẹp và tính cách nhu mì, nhân hậu. Đặc biệt, chuyện tình giữa bà và khai quốc quân chủ nhà Đông Hán – Hán Quang Vũ Đế Lưu Tú đã khiến nhiều người phải ngưỡng mộ, ao ước.
Theo ghi chép, Âm Lệ Hoa sinh năm Nguyên Trị thứ 5, thời Hán Bình Đế, quê tại huyện Tân Dã, quận Nam Dương. Cha của Âm Lệ Hoa là Âm Lục, còn mẹ là Đặng phu nhân, cũng là dòng họ quyền thế tại Nam Dương. Có thể nói, Âm Lệ Hoa là tiểu thư lá ngọc cành vàng đích thực.
Âm Lệ Hoa từ nhỏ đã duyên dáng, tính tình dịu dàng và hiếu thuận, ở quê hương tiếng lành đồn xa. Mấy đời nhà họ Âm đều nổi tiếng hiếu thuận, hiền từ. Âm Lệ Hoa 7 tuổi mất cha, mỗi lần nhớ đến cha sẽ rơi lệ, cho tới mấy chục năm sau vẫn như thế.
Trong khi đó, Lưu Tú là cháu 9 đời của Hán Cao Tổ Lưu Bang nhưng qua nhiều đời đã không có quan tước, chỉ còn một ít ruộng đất, miễn cưỡng có thể xem như phú nông.
Lưu Tú có quan hệ thông gia với nhà họ Âm. Cụ thể, Đặng Thần - anh rể kiêm tri kỷ của Lưu Tú - là thân thích với mẫu thân Đặng thị của Âm Lệ Hoa. Khi còn làm việc nhà nông, buôn bán lương thực cho gia tộc, Lưu Tú thường đến Tân Dã gặp vị anh rể này để tâm sự và chính mối quan hệ này đã giúp Lưu Tú dắt chỉ đỏ.
Âm Lệ Hoa từ nhỏ đã duyên dáng, tính tình dịu dàng và hiếu thuận. Ảnh minh họa
Lưu Tú lớn hơn Âm Lệ Hoa 10 tuổi. Trong sử sách có ghi lại, lúc mới gặp, Âm Lệ Hoa còn là cô bé ngây thơ, chưa đến tuổi đàm hôn luận gả, trong khi Lưu Tú vừa qua tuổi đôi mươi, khí khái hào hùng phấn chấn, lịch sự tuấn tú.
Vừa nhìn thấy Âm Lệ Hoa, Lưu Tú đã yêu ngay tiểu cô nương này, mà Âm Lệ Hoa cũng rất có thiện cảm với anh. Tuy nhiên, Lưu Tú lúc đó nghĩ mình không xứng, đối với mỹ nhân ngày đêm mong nhớ không dám có tâm tư bày tỏ, chỉ biết thành thật, chăm chỉ, tự tin giao tiếp, hy vọng Âm Lệ Hoa quan tâm, để ý tới mình.
Tấm chân tình của Lưu Tú cuối cùng cảm động được mỹ nhân. Năm Canh thủy nguyên niên, Lưu Tú và Âm Lệ Hoa kết hôn.
Sau khi hai người kết hôn, khắp nơi xuất hiện bạo loạn, khởi nghĩa. Âm Lệ Hoa nhận thấy Nam Dương không có gì để Lưu Tú phát triển nên đã đề nghị chồng chuyển đến Hà Bắc, còn mình ở lại để chăm lo gia đình.
Năm Canh Thủy thứ 2, để củng cố lực lượng quân đội trong chiến dịch tiêu diệt Vương Lang, Lưu Tú kết hôn với Quách Thánh Thông. Được biết, đây là chất nữ của quân phiệt Chân Định vương Lưu Dương.
Năm Canh Thủy thứ 3, Lưu Tú đã rời bỏ Canh Thủy Đế, tự xưng là Hoàng đế triều Hán, cải nguyên Kiến Vũ, tức Hán Quang Vũ Đế. Cuối năm đó, khi chiếm được Lạc Dương làm kinh đô, Lưu Tú đã cử 300 thuộc hạ đến hộ tống Âm Lệ Hoa đến kinh thành, phong làm Quý nhân, cùng tước vị với Quách Thánh Thông.
Mặc dù có sự hiện diện của Quách Thánh Tông nhưng tình cảm của Lưu Tú dành cho Âm Lệ Hoa vẫn vẹn nguyên như ngày đầu. Lưu Tú vẫn yêu thương vợ cả, thậm chó có ý định tấn phong Âm Lệ Hoa làm hoàng hậu.
Tuy nhiên, Âm Lệ Hoa thời điểm này vẫn chưa hạ sinh hoàng tử, trong khi Quách Thánh Thông đã sinh cho Lưu Tú một hoàng tử là Lưu Cương. Trên thực tế, lúc đó các đại thần trong triều đều cảm thấy người vợ cả Âm Lệ Hoa của hoàng đế vô cùng thừa thãi, khó chấp nhận.
Thấy vậy, Âm Lệ Hoa chẳng hề làm to chuyện, thậm chí còn liên tục khuyên Lưu Tú lập Quách Thánh Thông làm hoàng hậu. Lý giải về hành vi kỳ lạ này của Âm Lệ Hoa, nhiều sử gia cho rằng bà không chỉ xinh đẹp mà còn thông tuệ, dĩ nhiên hiểu được rằng chuyện lập hậu có thể ảnh hưởng đến sự bền vững của ngôi vị hoàng đế.
Đặc biệt lúc này Hán Quang Vũ Đế chỉ mới vừa ổn định chính quyền, thế lực chưa vững, quyền lực vẫn chưa chân chính nằm hoàn toàn trong tay. Vì vậy, mặc dù Hán Quang Vũ Đế nhiều lần thuyết phục, Âm Lệ Hoa vẫn một mực từ chối.
Âm Lệ Hoa hiểu rõ, chồng mình đã làm vua một nước, không thể hành động tùy ý nữa. Bà cam tâm tình nguyện chỉ là một quý nhân nho nhỏ, tương đương với việc hạ từ vợ cả xuống làm một thiếp thất.
Đến cuối đời, Hán Quang Vũ Đế vẫn chỉ dành tình yêu chân thành nhất, sâu nặng nhất cho Âm hoàng hậu. Ảnh minh họa
Thế nhưng, mất cái nọ thì sẽ được cái kia, Âm Lệ Hoa tuy chỉ là một quý nhân nhưng lại được Hán Quang Vũ Đế cực kỳ sủng ái, trân trọng. Quần thần trong triều dần dần cũng bị nhân cách cao thượng, cách đối nhân xử thế hợp tình hợp lý của Âm Lệ Hoa thuyết phục, âm thầm công nhận vị mỹ nhân này là người nhân nghĩa, lương thiện lại khéo léo.
Về sau, khi đã dần thâu tóm được toàn bộ quyền lực, Hán Quang Vũ Đế quyết định phế bỏ Quách hoàng hậu, đưa hồng nhan tri kỷ của mình lên thay, gọi là Âm hoàng hậu, chính thức lấy lại địa vị vốn có của mình.
Từ đó, Hán Quang Vũ Đế và Âm hoàng hậu tình chàng ý thiếp, mặc dù trải qua nhiều biến cố vẫn nắm chặt tay nhau vượt qua. Đến cuối đời, Hán Quang Vũ Đế vẫn chỉ dành tình yêu chân thành nhất, sâu nặng nhất cho Âm hoàng hậu.
Trong Hậu Hán thư có ghi chép, Âm Lệ Hoa có phong thái dịu dàng, tính cách nhẹ nhàng cung kính, “không thích nô đùa, tươi cười đúng lúc đúng chỗ”, là một vị hoàng hậu hiền huệ hiếm có.
Sau khi qua đời, Âm Hoàng hậu được chôn trong lăng mộ Hoàng đế Lưu Tú. Sử sách vẫn còn ca ngợi bà "hữu ái thiên chí", nghĩa là nhân ái, lương thiện vô cùng, không muốn làm đau người khác.
Hậu thế đánh giá bà rất cao, không chỉ do tính tình nhân hậu đúng mực của bà, mà còn do chính bà đã đề ra quy tắc "Hậu cung không can dự chính trường", giúp các triều đại sau tránh nhiều rắc rối.
Có thể nói, so với nhiều người, Âm Lệ Hoa là một mỹ nhân may mắn hiếm có trong lịch sử. Bà gặp đúng người, đúng thời điểm, lại được chân mệnh thiên tử ưu ái, yêu thương một đời, thực sự là hồng nhan nhưng không bạc mệnh.
