Thanh minh là tiết khí thứ 5 trong 24 tiết khí hàng năm, đến sau ngày Lập xuân 60 ngày, sau ngày Đông chí 105 ngày. Tết Thanh minh chính là ngày đầu tiên của tiết khí này. Tiết Thanh minh mang ý nghĩa là sự trong xanh, tươi sáng. Đây là thời điểm trong lành nhất trong năm nên rất phù hợp với việc thực hiện những nghi lễ quan trọng.
Người Việt thường có tập tục đi tảo mộ vào dịp Tết Thanh minh để tưởng nhớ tổ tiên, người thân đã khuất. Dù đi xa làm ăn thì vào ngày này, gia đình sẽ cùng tụ họp đi tảo mộ rồi về nhà quây quần bên mâm cơm gia đình.
Ở Việt Nam, người dân thường cúng Tết Thanh minh tại gia đình và ở phần mộ tổ tiên nên cần chuẩn bị hai mâm lễ.
Lễ cúng Thanh minh ở phần mộ tổ tiên
Lễ cúng Tết Thanh minh ngoài phần mộ tổ tiên có thể là lễ chay hoặc lễ mặn, phụ thuộc vào ý muốn của gia đình. Các lễ vật gồm hương, đèn, chè, quả, rượu, nước trong, trầu cau và tiền vàng.
Mâm cỗ chay có các món xôi chè, oản chuối, bánh trái, chai nước, gạo muối, bỏng, bơ, chén mật ong. Về mâm cỗ mặn, ngoài những thứ trên, gia đình cần chuẩn bị thêm rượu thịt, chân giò, gà luộc hoặc khoanh giò.
Công việc chính khi đi tảo mộ là sửa sang các ngôi mộ cho sạch sẽ, đắp lại nấm mồ cho đầy đặn, rẫy hết cỏ dại và những cây hoang mọc trùm lên mộ, sau đó mới đặt lễ vật cúng Tết Thanh minh.
Khi cúng xong, gia đình đợi hương cháy khoảng 2/3 thì lễ tạ, hóa vàng và xin lộc về nhà để làm lễ gia thần và gia tiên ở nhà. Nếu bài cúng được viết ra giấy thì mang hóa sau khi đọc xong.
Đi tảo mộ chú ý đi lại nhẹ nhàng, cẩn thận, không nên làm lộn xộn và xới vung đất vụn đá vụn để tránh ảnh hưởng đến môi trường, cảnh quan xung quanh. Ngoài ra, không giẫm đạp lên mộ của nhà khác hoặc đá vào đồ cúng trên mộ của người khác. Nếu có trẻ nhỏ, nên chú ý trông chừng các bé cẩn thận.
Lễ cúng Tết Thanh minh ở nhà
Phần lễ vật cúng tại nhà không yêu cầu quá cầu kỳ, chuẩn bị theo điều kiện của mỗi gia đình hoặc phong tục tập quán địa phương.
Bạn có thể làm mâm cúng Tết Thanh minh với đầy đủ các món mặn như xôi, gà luộc, giò, canh măng, miến, đĩa xào…, kèm theo một số lễ vật khác như hoa quả, hoa tươi, trầu cau, vàng mã.
Một số gia đình không làm cỗ cúng Tết Thanh minh, chỉ thắp hương với hoa và quả tươi, trà, bánh kẹo... để tỏ lòng tưởng nhớ, tri ân tổ tiên.
Lưu ý, cần dọn dẹp nhà cửa cho gọn gàng sạch sẽ, lau bàn thời gia tiên trước khi cúng. Người cúng phải mặc quần áo sạch sẽ, chỉnh tề rồi lên hương, vái lạy tổ tiên và đọc văn khấn. Khi một tuần hương cháy hết, gia đình có thể hóa vàng và xin thụ hưởng lộc.
Đinh Kim(T/h)
