Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo không cần cầu kỳ nhưng lại cần sự trang trọng, thể hiện lòng thành, sự kính trọng của gia chủ trước bàn thờ vị thần cai quản đất đai và vị thần cai quản bếp núc.
Theo quan niệm của người Việt Nam, ba vị thần Táo định đoạt phước đức cho gia đình, phước đức này phụ thuộc vào việc làm đúng đạo lý của gia chủ và những người trong nhà. Tuy nhiên, lễ cúng gồm những gì, sắm đồ lễ, mâm lễ ra sao không phải ai cũng biết bởi mỗi gia đình, mỗi địa phương lại có những quan niệm khác nhau.
Lễ vật
Lễ vật cúng Táo công truyền thống gồm có: mũ ông Công ba cỗ hay ba chiếc: hai mũ đàn ông và một mũ đàn bà.
Mũ dành cho các ông Táo thì có hai cánh chuồn, mũ Táo bà thì không có cánh chuồn.
Những mũ này được trang sức với các gương nhỏ hình tròn lóng lánh và những giây kim tuyết màu sắc sặc sỡ.
Màu sắc của mũ, áo hay hia ông Công thay đổi hàng năm theo ngũ hành.
Những đồ "vàng mã" này (mũ, áo, hia, và một số vàng thoi bằng giấy) sẽ được đốt đi sau lễ cúng ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp cùng với bài vị cũ. Sau đó người ta lập bài vị mới cho Táo Công.
Riêng với những gia đình có trẻ con, người ta thường cúng thêm một con gà luộc, phải là loại gà trống mới tập gáy ngụ ý nhờ Táo quân xin với Ngọc Hoàng Thượng Đế cho đứa trẻ sau này lớn lên có nhiều nghị lực và sinh khí hiên ngang.
Ngoài ra, các nhà chuẩn bị phương tiện cho ông Táo về chầu trời. Tuy nhiên tùy thuộc phong tục mỗi miền lại có quan niệm khác nhau.
Ở miền Bắc người ta còn cúng một con cá chép còn sống thả trong chậu nước, ngụ ý "cá hóa long" nghĩa là cá sẽ biến thành Rồng đưa ông Táo về trời. Con cá chép này sẽ "phóng sinh" sau khi cúng.
Ở miền Trung, người ta cúng một con ngựa bằng giấy với yên, cương đầy đủ.
Còn ở miền Nam thì đơn giản hơn, chỉ cúng mũ, áo và đôi hia bằng giấy là đủ.
Mâm cỗ
Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo không cần cầu kỳ nhưng lại cần sự trang trọng, chu đáo, thể hiện được tấm lòng thành của gia chủ trước bàn thờ vị thần cai quản đất đai và vị thần cai quản bếp núc.
Tùy theo từng gia cảnh, người ta hoặc làm lễ mặn (với xôi gà, chân giò luộc, các món nấu nấm, măng...v...v) hay lễ chay (với trầu cau, hoa, quả, giấy vàng, giấy bạc..v...v..) để tiễn Táo công.
Ngày 23 tháng Chạp hàng năm là thời điểm kết thúc một năm lao động, hoàn tất mọi công việc bận rộn của một năm để tiễn Táo quân lên báo cáo trên Thiên đình.
Vì vậy, mỗi gia đình cần phải chuẩn bị một mâm cỗ đầy đủ để tiễn các thần đi.
Mâm lễ cỗ mặn cúng ông Công ông Táo thường bao gồm:
1 đĩa gạo
1 đĩa muối
1 đĩa hoa quả
1 quả bưởi
1 lọ hoa cúc
1 lọ hoa đào nhỏ
1 quả cau, lá trầu
3 chén rượu
1 ấm trà sen
1 bát canh mọc
1 bát canh măng
1 đĩa chè kho
1 đĩa giò
1 đĩa xào thập cẩm
1 đĩa xôi gấc
5 lạng thịt vai luộc
Mâm lễ cúng ông Công ông Táo, nhiều người thay thịt vai luộc bằng một con gà luộc ngậm hoa hồng hoặc chủ động thay những món ăn truyền thống như bánh chưng, xôi vò, canh bóng, hành muối, thịt đông, thịt kho, cá kho riềng,… hoặc các gia vị mắm muối, trà, hoa,….
Trong ban thờ, ngoài các lễ vật, các gia đình cần chuẩn bị văn khấn Nôm cúng Táo Quân và hương nhang đầy đủ. Mâm lễ vật chủ yếu là lòng thành, vì thế nếu gia đình không có điều kiện, có thể giản lược bớt miễn sao đủ 3 đồ lễ và mỗi bát hương phải đủ một nén.
Sau khi chuẩn bị đầy đủ, các gia đình chú ý cúng ông Táo phải đặt trong bếp, khi cúng bếp phải cho cháy rực, mâm cỗ đề huề thể hiện sự ấm no quanh năm đủ đầy. Có người thì vừa đặt một mâm cúng trong bếp và thêm một mâm khác cúng trên bàn thờ.
Mỹ An (T/h)
