168 dự án điện mặt trời bổ sung sai quy định
Theo đó, TTCP đánh giá công tác quản lý thực hiện quy hoạch đã đạt được kết quả đáng ghi nhận, giúp tăng sản lượng điện, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, cũng theo cơ quan thanh tra, vẫn có hàng loạt tồn tại, hạn chế, khuyết điểm và vi phạm liên quan đến việc bổ sung các dự án điện mặt trời, năng lượng tái tạo.
TTCP cho biết, Bộ Công Thương đã không thực hiện đúng quy định, lập quy hoạch phát triển điện mặt trời không đúng với thời kỳ quy hoạch đến năm 2020, không có quy hoạch điện mặt trời cấp tỉnh đến năm 2020.
Cụ thể, Bộ Công Thương phê duyệt bổ sung vào Quy hoạch điện lực cấp tỉnh 114 dự án điện mặt trời với tổng công suất 4.166 MW có tiến độ vận hành trong giai đoạn 2016 - 2020. Trong đó, có 92 dự án với tổng công suất 3.194 MW phê duyệt bổ sung riêng lẻ vào quy hoạch phát triển điện lực của 23 tỉnh.
Việc phê duyệt bổ sung riêng lẻ vào quy hoạch trên cơ sở đề nghị của UBND các tỉnh xuất phát từ đề nghị của các chủ đầu tư. Tuy nhiên, 15/23 tỉnh không quy hoạch đầu tư điện mặt trời trong Quy hoạch phát triển điện lực tỉnh và không có quy hoạch điện mặt trời đến năm 2020 của 63 tỉnh, thành phố được lập, phê duyệt theo quy định tại khoản 2 Điều 4 Quyết định số 11/2017.
TTCP cho rằng việc Bộ Công Thương phê duyệt 92 dự án với tổng công suất 3.194 MW có tiến độ vận hành trong giai đoạn 2016 - 2020 là không có căn cứ pháp lý về quy hoạch, vi phạm khoản 1 Điều 4 Quyết định số ll/2017/QĐ-TTg.
Bên cạnh đó, tổng công suất nguồn ĐMT đến năm 2020 được phê duyệt tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh là 850 MW, tuy nhiên Bộ Công Thương đã tham mưu trình Thủ tướng phê duyệt bổ sung riêng lẻ 54 dự án tổng công suất 10.521MW vào Quy hoạch điện VII điều chỉnh. Việc phê duyệt bổ sung nhiều dự án nguồn điện mặt trời cần phải có quy hoạch tổng thể về đầu tư nguồn, lưới truyền tải, giải tỏa công suất,.. nhưng thực tế đã không thực hiện, nên không có căn cứ pháp lý.
TTCP cũng chỉ ra việc Bộ Công Thương đã phê duyệt bổ sung các dự án điện mặt trời không quá 50MW vào quy hoạch điện lực cấp tỉnh, trên cơ sở đề nghị của các địa phương, chủ đầu tư mà không lập quy hoạch điều chỉnh, dẫn tới việc bổ sung dự án không có căn cứ pháp lý về quy hoạch, không có tính tổng thể, cơ sở quản lý, không phù hợp với Quy hoạch Điện VII điều chỉnh. Ngoài ra, việc này còn không đảm bảo cạnh tranh trong thu hút đầu tư, không đảm bảo minh bạch, nguy cơ phát sinh cơ chế xin - cho.
Cũng theo TTCP, việc phê duyệt 168 dự án điện mặt trời với tổng công suất 14.707 MW/850 MW (cao gấp 17,3 lần so với tổng công suất được phê duyệt tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh) không có căn cứ pháp lý về quy hoạch, trong đó đáng chú ý là phê duyệt riêng lẻ 137 dự án với tổng công suất 9.366 MW có tiến độ vận hành trong giai đoạn 2016 - 2020.
Đến cuối năm 2020, tổng công suất nguồn điện mặt trời nối lưới đã đầu tư thực tế là 8.642 MW, cao gấp 10,2 lần so với công suất đến năm 2020 được phê duyệt tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh (850 MW), thậm chí vượt công suất quy hoạch đến năm 2025 (4.000 MW).
Ngoài ra, nguồn điện mặt trời mái nhà cũng đã được đầu tư nhanh với công suất lớn (7.864 MW), nâng tổng công suất nguồn điện mặt trời lên thành 16.506 MW, cao gấp 19,42 lần so với công suất phê duyệt tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh, dẫn đến cơ cấu công suất nguồn điện mặt trời theo Quy hoạch điện VII điều chỉnh đã tăng từ 1,4% lên 23,8%. Bên cạnh đó, còn có 6 dự án/phần dự án (452,62 MW) đã hoàn thành nhưng chưa được vận hành thương mại.
Nguồn điện mặt trời phụ thuộc vào thời tiết, tính ổn định thấp, do đó việc đầu tư quá nhiều điện mặt trời nối lưới, tập trung chủ yếu ở khu vực các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên có phụ tải thấp, cần phải có phương án truyền tải để giải tỏa công suất nhưng lưới điện đã không được đầu tư kịp thời, đồng bộ dẫn đến mất cân đối giữa nguồn và lưới, cơ cấu nguồn điện, vùng miền,... gây khó khăn cho công tác quản lý vận hành hệ thống điện.
Chuyển Bộ Công an tiếp nhận hồ sơ, tài liệu vụ việc để xem xét, xử lý
Những vi phạm nêu trên gây ra các hậu quả cụ thể được thể hiện rõ tại Văn bản số 1701/EVN-TTĐ ngày 2/4/2019 của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) khi tham gia ý kiến với Bộ Công Thương về Dự thảo cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời, trong đó thể hiện: Tổng kết kinh nghiệm thực hiện Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg cho thấy, tổng công suất đặt nguồn điện mặt trời dự kiến vận hành thương mại trước năm 2020 đã ký hợp đồng mua bán điện là 5.088 MW vượt xa mục tiêu Quy hoạch điện VII điều chỉnh (850 MW).
Ngoài giá FIT trả cho chủ đầu tư, chi phí hệ thống tăng thêm ít nhất là 5,5 Cents/kWh (trong đó: chi phí truyền tải và phân phối đối với nguồn điện mặt trời khoảng 1.230 đồng/kWh, tương đương 5,2 Cents/kWh; chi phí dịch vụ hệ thống liên quan đến nguồn dự phòng do nguồn điện mặt trời tính ổn định thấp khoảng 1,3 Cents/kWh).
Đáng chú ý là không đồng bộ giữa việc bổ sung quy hoạch từng dự án, không có quy hoạch tổng thể và không đồng bộ với lưới điện đi kèm - với tiến độ xây dựng các công trình lưới điện, dẫn đến khó khăn trong việc vận hành hệ thống điện, có khả năng gây quá tải cục bộ và trên diện rộng khu vực các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, Phú Yên, Gia Lai, Đắk Lắk, buộc các nhà máy điện phải giảm phát.
“Trách nhiệm chính đối với những khuyết điểm, vi phạm nêu trên thuộc về Bộ Công Thương, ngoài ra còn có trách nhiệm liên quan của UBND các tỉnh trong việc đề xuất đầu tư dự án”, TTCP nêu rõ.
Từ kết luận nêu trên, TTCP kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Công an tiếp nhận hồ sơ để điều tra xử lý các vụ việc liên quan. Cụ thể, 123/154 dự án Bộ Công Thương duyệt bổ sung, tham mưu Thủ tướng phê duyệt vận hành từ 2016 - 2020 là nguyên nhân chính dẫn tới mất cân đối nguồn - lưới điện, cơ cấu nguồn điện, vùng miền, gây khó khăn cho quản lý vận hành hệ thống điện và lãng phí nguồn lực xã hội. TTCP kết luận điều này thể hiện sự buông lỏng quản lý, có dấu hiệu của tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.
TTCP cũng kiến nghị chuyển tài liệu tới cơ quan công an, làm rõ việc tham mưu ban hành cơ chế khuyến khích phát triển ĐMT mái nhà có những sơ hở, dẫn tới nhiều hệ thống đầu tư nhanh với công suất lớn (gần 1 MW) trên đất nông nghiệp, vi phạm quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất nhưng lại hưởng cơ chế ưu đãi (giá FIT 8,38 Cent/KWh trong 20 năm).
XEM THÊM: Đầu tư gần 20.000 tỷ đồng làm cao tốc qua Nam Định, Thái Bình
Về xử lý trách nhiệm, TTCP kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công Thương kiểm điểm, xử lý trách nhiệm với tổ chức, cá nhân có liên quan về những vi phạm, khuyết điểm. Kết luận thanh tra được chuyển đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền với cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý có liên quan đến những tồn tại, khuyết điểm, vi phạm trên. TTCP cũng đã nêu rõ các vi phạm, khuyết điểm của các tỉnh Long An, Bình Thuận, Bình Phước, Đắk Lắk, Đắk Nông, Bà Rịa - Vũng Tàu, Ninh Thuận, Khánh Hòa trong việc quản lý, sử dụng đất đai để đầu tư xây dựng các dự án ĐMT.
