Đầu thập niên 1970, tại Trương Gia Khẩu, tỉnh Hà Bắc, Trung Quốc, một người nông dân lớn tuổi bắt đầu đào một hầm ngầm sâu trong lòng đất với mục đích dự trữ bắp cải cho mùa đông sắp tới. Ông không hề hay biết rằng chính hành động này sẽ dẫn ông đến một "kho báu" tầm cỡ quốc gia.
Một ngày nọ, người nông dân mang theo chiếc xẻng quen thuộc ra cánh đồng rau gần nhà và bắt tay vào việc đào hầm theo dự định. Do đất ruộng được canh tác thường xuyên nên khá tơi xốp, giúp cho việc đào bới diễn ra một cách dễ dàng và nhanh chóng.
Bỗng nhiên, lưỡi xẻng của ông chạm phải một vật thể lạ, tạo ra một tiếng động lớn. Cú va chạm khiến người nông dân chú ý. Ông cúi xuống nhìn kỹ và nhận ra đó là một viên đá cuội khá lớn. Ban đầu, ông không để tâm lắm và tiếp tục công việc. Tuy nhiên, càng đào sâu, ông càng phát hiện ra ngày càng nhiều đá cuội. Lượng đá cuội này tập trung thành một lớp dày, ước tính sâu đến mức một người trưởng thành có thể đứng lọt trong đó.
Các chuyên gia tiến hành khảo cổ một ngội mộ có niên đại từ thời Đường. Ảnh: Sohu
Vượt qua lớp đá cuội, người nông dân tiếp tục phát hiện một lớp gạch. Ông nhặt vài viên gạch còn vùi trong đất lên xem và nhận thấy những hoa văn vô cùng kỳ lạ và tinh xảo được chạm khắc trên chúng. Đến lúc này, ông đã linh cảm được có điều gì đó bất thường.
Vốn biết Trương Gia Khẩu, quê hương mình, là một vùng đất giàu truyền thống lịch sử và văn hóa hàng ngàn năm, người nông dân không dám tiếp tục đào sâu hơn nữa. Thay vào đó, ông nhanh chóng báo cáo sự việc cho Trung tâm Quản lý Di tích Văn hóa của thành phố.
Không lâu sau đó, một đội khảo cổ từ Trương Gia Khẩu đã đến hiện trường, mang theo nhiều thiết bị chuyên dụng cho việc khai quật khảo cổ. Mặc dù trời đã tối, đội chuyên gia vẫn làm việc hết mình. Chẳng bao lâu sau, họ xác định được rằng thứ sắp được khai quật là một ngôi mộ cổ. Lớp đá cuội và gạch mà người nông dân tìm thấy chính là lớp bảo vệ bên ngoài của ngôi mộ.
Sau khi đội khảo cổ loại bỏ lớp đất phía trên của ngôi mộ cổ, họ nhận thấy ngôi mộ dường như không có bất kỳ biện pháp bảo vệ nào khác ngoài lớp đá cuội và gạch đã phát hiện trước đó. Điều này khiến cả đội vô cùng vui mừng, bởi họ hiểu rằng việc thiếu các lớp bảo vệ phức tạp hơn sẽ giúp tiết kiệm đáng kể thời gian, công sức và chi phí cho quá trình khai quật.
Sau một thời gian, đội khảo cổ đã phá được lớp gạch bao quanh. Một ngôi mộ cổ đồ sộ hiện ra trước mắt họ.
Khám phá tại chỗ, các chuyên gia kết luận rằng ngôi mộ cổ này không có cửa lăng hay lối vào lăng mộ theo cách thông thường. Điều này có nghĩa là người xưa đã xây dựng lăng mộ theo một kiểu kiến trúc đặc biệt, có thể là lấp kín hoàn toàn sau khi chôn cất.
Khi tiến hành mở quan tài, họ phát hiện bên trong không có nhiều đồ tùy táng quý giá như thường thấy ở các lăng mộ quý tộc. Thay vào đó, bên trong chỉ có tro cốt của chủ nhân ngôi mộ và 22 đồng xu. Dựa trên những đồng tiền này, các chuyên gia xác định được niên đại của ngôi mộ vào thời nhà Đường (618-907).
Đến đây, một chuyên gia khảo cổ lão làng đã đưa ra một quyết định khiến tất cả mọi người đều kinh ngạc. Ông nói: "Hãy chôn lại quan tài đi và đợi 13 năm nữa, kho báu sẽ xuất hiện."
Vị chuyên gia giải thích rằng khi quan sát bên trong quan tài, ông nhận thấy gỗ của quan tài đã "hòa quyện" với lớp đất bên dưới. Với công nghệ và phương tiện hiện tại, việc khai quật nguyên vẹn quan tài sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Khả năng cao là quan tài sẽ bị hư hại trong quá trình đưa lên mặt đất.
Để bảo vệ di tích văn hóa có lịch sử hàng ngàn năm này, đội ngũ chuyên gia không còn cách nào khác ngoài việc đưa ngôi mộ cổ trở về trạng thái ban đầu, đặt lại các lớp đá cuội và gạch bao quanh để bảo vệ cỗ quan tài.
Họ quyết định kiên nhẫn chờ đợi 13 năm nữa – thời điểm mà trình độ kỹ thuật được dự đoán sẽ phát triển hơn – để tiến hành khai quật quan tài một cách an toàn và đưa về bảo tàng thành phố để nghiên cứu sâu hơn và phục dựng.
Cuối cùng sau 13 nằm ròng chờ đợi, nhóm chuyên gia đã quay trở lại ngôi mộ với đầy đủ thiết bị hiện đại hơn. Họ đã khai quật thành công quan tài mà không gây ra bất kỳ hư hại nào.
Hiện nay, cỗ quan tài này được chính phủ Trung Quốc công nhận là Di tích Văn hóa cấp Quốc gia (cần tìm hiểu chính xác cấp bậc, vì "cấp 3" có thể không chính xác), được các chuyên gia bảo quản và nghiên cứu cẩn thận.
Mặc dù đã có rất nhiều nghiên cứu chuyên sâu được thực hiện, danh tính của chủ nhân ngôi mộ vẫn chưa được xác định. Tuy nhiên, bản thân cỗ quan tài đã kể một câu chuyện vô giá về tài năng của các nghệ nhân thời Đường. Những hình ảnh được chạm khắc trên vỏ quan tài vô cùng tinh xảo, tỉ mỉ và đẹp đẽ, cho thấy trình độ nghệ thuật bậc thầy của họ.
Chính vì vậy, di tích văn hóa thời Đường này, tự nó, đã trở thành một "kho báu" vô giá, mang giá trị nghệ thuật và khảo cổ học vô cùng to lớn.
