Theo phong tục, các thiếu nữ Giẻ Triêng đến tuổi muốn "bắt chồng" phải biết đốn củi. Họ gọi đó là củi hứa hôn.
Nhà gái chọn củi mang sang nhà trai - Ảnh: Vnexpress |
Ở xã Đăk Dục, huyện Ngọc Ngồi, Kon Tum, nơi cư trú của dân tộc Giẻ Triêng, hầu như nhà nào cũng có một đống củi to, đều và đẹp mắt. Đống củi ấy không chỉ dùng để đốt lửa, mà còn là của hồi môn khi các cô gái về nhà chồng.
Khi các cô gái Giẻ Triêng đến tuổi trưởng thành, họ có quyền để ý nhằm chọn cho mình một đức lang quân sau này. Chính vì vậy, khi đã bước qua tuổi 15, ngoài những buổi lên nương rẫy hái măng, hái nấm, các cô gái còn phải đi chặt củi để “bắt chồng”.
Việc trữ củi cưới của các cô gái kéo dài vài tháng đến vài năm, có người chuẩn bị từ năm 13 tuổi đến ngoài 20 tuổi mới cưới. Trong quãng thời gian tích củi, các thiếu nữ được hẹn hò với chàng trai mình thích. Khi chọn được chồng tương lai, họ bắt đầu dành dụm những sản vật như: Ngô, mía, dưa... rồi mang tặng cho ý trung nhân.
Khi được gia đình và già làng đồng ý, lễ ăn hỏi thường tổ chức kín đáo vào buổi tối dưới sự chứng kiến của cha mẹ, anh chị em ruột của hai bên gia đình. Ông mai hoặc bà mối là người cử hành lễ.
Từ đính hôn đến lễ cưới ba tháng hoặc một năm. Trước ngày kết hôn, nếu cảm thấy củi cưới chưa đủ, cô gái sẽ nhờ gia đình, bạn bè, họ hàng chuẩn bị củi làm hồi môn về nhà chồng.
Theo phong tục, củi cưới phải là cây dẻ, đốt lên than đượm. Củi có đường kính 10-15 cm, dài 85 - 90 cm, khi bó vào không được chệch choạc, khúc ngắn khúc dài. Thớ củi khi chẻ ra phải nhỏ vừa đốt, không được nát.
Nhà gái chuyển củi sang nhà trai trong một đám cưới của người Giẻ Triêng - Ảnh: Vnexpress |
Nếu cây dẻ quá hiếm thì các cô gái có thể lấy cây hoa sữa thay thế. Ngoài 2 loại cây trên, họ không dùng loại cây khác để làm củi cưới.
Nhìn vào bó củi nhà trai có thể đánh giá được phẩm chất của người con gái. Bó củi thẳng, đều, đẹp chứng tỏ người con gái đó khỏe, khéo tay, siêng năng và đủ sức gánh vác công việc gia đình.
Những bó củi này không chỉ minh chứng tình yêu mà cô gái dành cho chàng trai, mà đó còn là tài sản hồi môn đặc biệt của cô gái dành để sưởi ấm cho cha mẹ chồng khi giá rét.
Khi nhà gái chặt củi, chàng trai cũng thể hiện tài năng bằng cách đan gùi, nong, nia và săn bắt thú rừng để chuẩn bị khi nhà gái chuyển củi sang nhà trai.
Đến ngày lành tháng tốt, đám cưới sẽ được tổ chức. Lúc này, nhà trai tặng cho nhà gái một đùi lợn, ít gạo, muối, ớt và một bầu rượu. Ngay sau đám cưới, theo hướng dẫn của nhà trai, cô gái cõng một ít bó củi đi cho các gia đình thân thiết bên nhà trai. Việc này là để trả nghĩa vì họ đã giúp nhiều rượu, thịt trong đám cưới.
Để kiếm đủ củi "bắt" được chồng, các cô gái cần sự giúp sức của họ hàng, bởi vậy khi chàng trai thay lòng đổi dạ, không yêu cô gái thì cũng xem như coi nhẹ công sức của dòng họ nhà gái. Ngược lại, những chàng trai cũng phải nỗ lực chứng tỏ tài năng để cưới vợ. Chính vì thế, khi 1 trong 2 muốn bỏ nhau, người Giẻ Triêng có tục phạt một con trâu trắng hay chén vàng để đòi công bằng.
Hiện nay, cuộc sống có nhiều thay đổi, dân tộc Giẻ Triêng ở 2 huyện Ngọc Hồi và Đăk Glei vẫn lưu giữ phong tục này như là bức thông điệp tình yêu vô giá trong lễ cưới mà không có sính lễ nào có thể thay thế được.
Điều đáng nói, với sự tuyên truyền vận động của chính quyền địa phương và ngành chức năng, người Giẻ Triêng có những linh hoạt trong việc chuẩn bị củi hứa hôn của các cô gái sắp về nhà chồng, nên vừa giữ được tập tục văn hóa của dân tộc mình, vừa bảo đảm không chặt củi phá rừng.
Quỳnh Chi(T/h)
