(ĐSPL) - Với quan niệm chó là vật linh thiêng luôn đem lại may mắn, tiếng sủa có thế xua đuổi tà ma, người dân tộc Nùng ở Cao Bằng có tập tục thờ “chó đá” trước cửa nhà.
Linh vật trừ tà, sua đuổi mãnh thú
Trong những ngày đầu năm rét buốt chúng tôi tìm về bản Khuông, xã Thông Huề, huyện Trùng Khánh (Cao Bằng) để tìm hiểu về tục thờ chó đá. Tiếp chuyện chúng tôi là cụ Vi Văn Truyền (81tuổi). Cái lạnh của miền sơn cước khiến cụ nhíu lưỡi khi nói chuyện nhưng khi nhắc đến tục thờ chó giọng cụ vút cao: “Chó đá là vật linh thiêng của người dân tộc Nùng. Tục này đã có từ lâu, nó được truyền từ đời này sang đời khác. Ngày xưa núi rừng đang còn hoang vu, vì vậy dân bản quan niệm thờ chó đá để nó canh thú dữ vào bản hại người”.
Với quan niệm đó, người dân nơi đây coi “chó đá” là linh vật sống. “Chó đá” không những có nhiệm vụ trông coi nhà cửa mà còn có sức mạnh trừ tà ma, xua đuổi tà khí. Khi vào rừng sâu họ còn tạc một hòn đá có hình đầu chó cho vào túi áo đặt trước ngực, nếu phát hiện mãnh thú muốn hãm hại thì linh vật đó sẽ mách bảo khiến trực giác của chủ nhân biết để tránh khỏi mối nguy hiểm đang rình rập.
 |
| Cụ Truyền kể về tục thờ chó đá của người Nùng |
Từ xa xưa người Nùng nơi đây luôn coi “chó đá” giống như lá bùa hộ mệnh để che chở cho con người. Cụ Truyền chia sẻ: “ Người Nùng chúng tôi cho rằng những “con ma” con hùm, con chim lợn… sợ tiếng chó sủa. Vì vậy những con vật ấy vô tình chạm phải ánh mắt của chó sẽ phải tránh xa hoặc tìm chỗ khác ẩn nấp”.
Chính vì điều đó nên người dân sống ở đây khi dựng nhà mới cực kỳ coi trọng ví trí đặt con chó đá. Chủ nhà phải mời các ông thầy chuyên xem hướng nhà, am hiểu về địa hình để quyết định vị trí đặt linh vật. Khi chọn được chỗ hợp lý, thầy cúng sẽ có nhiệm vụ báo cáo với các thần linh ở trong vùng về con chó mới của gia chủ. Báo cáo xong ông thầy sẽ xem giờ để đặt bát hương rồi quàng một sợi dây màu đỏ ở cổ con chó trước cửa nhà.
Sợi dây màu đỏ này có ý nghĩa cực kỳ quan trọng, nó sẽ giữ cho con chó đá nằm yên ở trước cửa nhà. Ngoài ra người Nùng quan niệm màu đỏ là màu của sự giàu sang, may mắn...
Phong tục thờ “chó đá” của người Nùng
Ngược về bản Boong Dưới xã Chí Viễn, khi vào thăm bản thì nhà nào cũng thờ chó đá. Theo ông Truyền, xã này là nơi còn giữ được những nét truyền thống về tục thờ chó.
Bà Vi Thị Canh người ở bản cho hay: “Chó đá của nhà tôi được truyền từ đời cụ tổ đến bây giờ, đến nay cũng phải mấy trăm năm rồi. Tết Nguyên đán, ngày Rằm, mùng một tôi đều phải kính cẩn thắp hương, đặc biệt phải cúng thức ăn cho “chó đá” đến hết ngày lễ mới thôi”.
Với bà Canh, việc rửa ráy, lau bụi cho “chó đá” trước khi ăn Tết là một nhiệm vụ quan trọng, bà phải quét vôi trắng, tuyệt đối không có vết bụi bám lên. Nếu gia đình nào không chú trọng đến con vật linh thiêng này thì năm đó gia đình ấy sẽ làm ăn xui xẻo. Vào tối 30 Tết gia chủ sẽ dán lên lưng con chó đá một tờ giấy màu đỏ giống như mặc áo để ngài cùng đón năm mới với gia đình.
 |
| Bà Vi Thị Canh bên con chó đá của gia đình mình |
Trưởng bản Boong Dưới, anh Nông Văn Khu cho biết: “Cả bản có 273 hộ dân mà đã có tới 90\% gia đình thờ chó đá, ngoài ra thôn cũng đã cho đúc một con chó đá to, uy nghiêm trước cửa nhà văn hóa để thờ cúng”.
Theo anh Khu, chó đá của người dân nơi đây trung bình nặng khoảng chừng 5 – 7kg cũng có thể to hơn, họ tạc theo tư thế ngồi hoặc đứng. Dáng chó đá được ưa thích nhất chính là thế phục mồi hoặc sẵn sàng tấn công, hai chân con chó chống thẳng, mồm và mắt nhìn chăm chăm vào một điểm ở phía trước…
Việc thờ chó đá không chỉ là tín ngưỡng đa thần mà còn là nét văn hóa độc đáo của người Nùng. Người dân bản địa quan niệm rằng, chó đá sẽ đem lại may mắn cho họ, chính vì vậy họ không bao giờ ăn thịt chó và luôn coi chó là con vật thiêng liêng nhất để tôn thờ.
Vy Thuận – Minh Phượng
