Trong kh? cơ cấu nguồn thu có những khoản không bền vững nhờ vào bán tà? sản và tà? nguyên thì nh?ều khoản ch? từ nguồn trá? ph?ếu Chính phủ lạ? để ngoạ? bảng. Sự th?ếu nhất toán trong cách hạch toán tà? khóa kh?ến các con số không phản ánh đúng thực tế.
Ngân sách thâm hụt trầm trọng
Theo nhận định của T?ến sĩ Phạm Thế Anh - Phó V?ện trưởng phụ trách V?ện Chính sách Công và Quản lý (Đạ? học K?nh tế Quốc dân), vớ? bức tranh tà? khóa tổng thể h?ện nay, V?ệt Nam h?ện chưa cân đố? được thu ch? ngân sách. Thâm hụt ngân sách d?ễn ra l?ên tục trong khoảng hơn một thập kỷ qua vớ? mức độ kể từ năm 2008 cao hơn so vớ? những năm trước đó kh? V?ệt Nam theo đuổ? các chính sách mở rộng tà? khóa nhằm tránh suy g?ảm k?nh tế.
Cụ thể, thâm hụt ngân sách không bao gồm ch? trả nợ gốc của V?ệt Nam trung bình trong g?a? đoạn 2003-2007 chỉ là 1,3\% GDP, nhưng con số này đã tăng gần gấp đô? lên 2,4\% GDP theo thống kê của Bộ Tà? chính và tăng gần gấp ba lần lên 3,8\% GDP theo thống kê của IMF trong g?a? đoạn 2008-2012.
Nửa đầu 2013, mặc dù nguồn thu ngân sách từ dầu thô tăng đáng kể nhờ sự lên g?á của g?á dầu trên thế g?ớ?, nhưng do hoạt động k?nh tế trong nước tăng chậm đã kh?ến tình trạng thâm hụt ngân sách của V?ệt Nam trở nên trầm trọng hơn, lên tớ? 6,1\% GDP bao gồm ch? trả nợ gốc và 4,1\% GDP chưa bao gồm ch? trả nợ gốc.
Ông Thế Anh cũng cho b?ết, tổng thu/GDP của V?ệt Nam trong ha? năm gần đây l?ên tục g?ảm, theo thống kê của IMF, đã g?ảm từ 28,6\% trung bình trong g?a? đoạn 2006-2010 xuống còn 27,7\% trong năm 2011 và 25,5\% trong năm 2012. Tuy nh?ên, cần phả? lưu ý rằng, sự g?ảm thu này là do suy thoá? k?nh tế chứ không phả? do chủ định thay đổ? định hướng tà? khóa của Chính phủ.
Ông chỉ ra rằng, trong cơ cấu nguồn thu NSNN của V?ệt Nam có nh?ều khoản thu không bền vững theo nghĩa chúng phụ thuộc vào bên ngoà? hoặc có nguy cơ cạn k?ệt dần theo thờ? g?an.
Cụ thể, thu từ v?ện trợ không hoàn lạ? đã g?ảm 0,61\% GDP trung bình trong g?a? đoạn 2006-2010 xuống còn 0,31\% GDP trung bình kể từ năm 2011 đến hết tháng 6/2013. Bên cạnh đó, thu từ bán nhà thuộc sở hữu nhà nước và chuyển quyền sử dụng đất cũng có xu hướng ngày càng g?ảm dần, từ 2,35\% GDP xuống chỉ còn 1,53\% GDP trong cùng g?a? đoạn trên kh? các tà? sản loạ? này thuộc sở hữu nhà nước đang dần cạn.
Tương tự, thu từ kha? thác dầu thô và các tà? nguyên khác cũng có bản chất g?ống các khoản thu từ v?ệc bán các tà? sản quốc g?a. "V?ệc đưa những khoản thu này vào tính toán cán cân ngân sách có thể làm g?ảm mức độ ngh?êm trọng của thực trạng bộ? ch? từ những con số báo cáo, nhưng không che g?ấu được những rủ? ro t?ềm ẩn đố? vớ? an toàn ngân sách kh? nguồn tà? nguyên th?ên nh?ên này là hữu hạn và phụ thuộc quá nh?ều vào g?á cả thể g?ớ?", TS Phạm Thế Anh nhận định.
Nếu loạ? trừ các khoản thu có tính chất này, thâm hụt ngân sách không gồm ch? trả nợ gốc của V?ệt Nam sẽ là 9,1\% GDP trong g?a? đoạn 2006-2010 và 8,3\% GDP trong g?a? đoạn từ 2011 đến tháng 6/2013.
Rõ ràng, tình trạng bộ? ch? ngân sách là ngh?êm trọng ngay cả kh? V?ệt Nam h?ện đang có tỉ lệ thu/GDP cao hơn so vớ? các nước khác trong khu vực (cao hơn 1,2 lần Trung Quốc và Thá? Lan; 1,5 lần của Ấn Độ, Indones?a, Ph?l?pp?nes và 1,7 lần của Campuch?a).
Thâm hụt ngân sách vì ch? quá nh?ều
Lý g?ả? về nguyên nhân của tình trạng thâm hụt cao kéo dà? trong nh?ều năm qua, T?ến sĩ đánh g?á, đó là do tổng ch? NSNN quá cao chứ không phả? do tổng thu thấp.
Dẫn thống kê của IMF, ông cho b?ết, tổng ch? Chính phủ của V?ệt Nam ổn định ở mức xấp xỉ 3,1\% GDP kể từ năm 2006 đến nay, cao gấp 1,4 lần của Trung Quốc và Thá? Lan, 1,6 lần của Indones?a và Ph?l?pp?nes và 1,8 lần Campuch?a.
Ngoà? ra, V?ệt Nam h?ện có những cách hạch toán chưa theo thông lệ quốc tế: Nh?ều khoản ch? ngân sách từ nguồn trá? ph?ếu Chính phủ cho các dự án g?áo dục, thủy lợ?, y tế... được để ngoạ? bảng, không tính vào ch? t?êu NSNN.
Vị chuyên g?a cho rằng, sự th?ếu nhất quán trong cách hạch toán tà? khóa kh?ến cho các con số thống kê không phản ánh chính xác về thực trạng ch? t?êu NSNN của V?ệt Nam, gây khó khăn cho v?ệc k?ểm chứng thông t?n cho những ngườ? tham g?a thị trường. Đồng thờ? cũng kh?ến cho v?ệc so sánh quốc tế, đánh g?á và quản lý tà? khóa và rủ? ro nợ công của V?ệt Nam gặp khó khăn.
Có một vấn đề đáng lo ngạ? là trong cơ cấu nguồn ch?, trong kh? ch? cho đầu tư phát tr?ển có xu hướng g?ảm từ 9,3\% GDP trung bình trong g?a? đoạn 2006-2010 xuống còn 6,7\% GDP trong g?a? đoạn 2011-6/2013 th? ch? thường xuyên lạ? có xu hướng g?a tăng từ 19,7\% GDP lên tớ? 21,4\% trong cùng g?a? đoạn này. Qua đó cho thấy, các nỗ lực cắt g?ảm ch? t?êu công chủ yếu lạ? nằm vào phần ch? cho đầu tư phát tr?ển trong kh? nhẽ ra phần phả? cắt g?ảm mạnh là ch? thường xuyên lạ? tăng.
Là đồng tác g?ả báo cáo "Nợ công và tính bền vững ở V?ệt Nam" do Ủy ban K?nh tế phát hành gần đây, ông Thế Anh cũng cho b?ết, do thâm hụt ngân sách kéo dà? và nợ công tăng nhanh trong những năm gần đây nên nghĩa vụ ch? trả nợ gốc và lã? cũng đang ngày càng nặng hơn. Báo cáo của Bộ Tà? chính cho thấy, trong ha? năm 2011-2012 mỗ? năm V?ệt Nam phả? trả hơn 100.000 tỷ đồng nợ gốc và lã?, bằng hơn 50\% ch? đầu tư phát tr?ển mỗ? năm từ NSNN.
Theo Dantr?
