Cây đuôi chuột có đặc điểm như thế nào?
Cây đuôi chuột được gọi bằng nhiều tên khác như đũa bếp, cỏ đuôi lươn, hải tiên, bôn bôn, mạch lạc, điềm thông hay giả mã tiên. Thuộc họ cỏ roi ngựa (Verbenaceae), loại cây này có tên khoa học là Stachytarpheta jamaicensis.
Đây là loại cây thân thảo, sống lâu năm, với phần thân màu tím lục, cao khoảng 2 m. Lá cây đuôi chuột mọc đối xứng, rộng 2-4 cm và dài 3-8 cm, mép lá có răng cưa.
Khoảng tháng 4 - 6 hàng năm là thời điểm cây đuôi chuột ra hoa và quả. Hoa của loài cây này có màu xanh tím, mọc thành chùm với chiều dài khoảng 20-40cm, còn quả dạng nang dài 4-5 cm.
Cây đuôi chuột có nguồn gốc từ châu Mỹ, sau đó di thực sang các vùng đất khác, trong đó có Việt Nam. Tại nước ta, cây này mọc ở nhiều bãi hoang, đồng ruộng và bờ bụi ven đường.
Cây đuôi chuột sau khi được thu hoạch về chỉ cần loại bỏ những lá úa hỏng, rửa sạch sẽ đất cát, cắt khúc thân cây và đem đi phơi khô là có thể sử dụng được.
Loài thảo dược này có thể thu hái quan năm, lưu ý nên bảo quản dược liệu ở nơi thoáng mát và khô ráo, tránh ẩm mốc và ánh nắng trực tiếp.
Cây đuôi chuột có công dụng gì đối với sức khỏe?
Cả cây đuôi chuột có chất glucosidic. Riêng phần rễ chứa tannin và axit chlorogenic, còn lá và thân cây đuôi chuột chứa dopamine và tarphetamin. Theo Đông y, loại cây này có vị đắng the the, tính hàn, với tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu. Do đó, cây đuôi chuột rất tốt cho việc điều trị mụn nhọt, tiêu chảy, viêm thận, thấp khớp…
Hoa của cây đuôi chuột có màu xanh tím, mọc thành chùm, với chiều dài khoảng 20-40cm. Ảnh minh họa
Được biết, người Brazil dùng cây đuôi chuột để điều trị lỵ, sốt, thấp khới và loét da kèm mủ. Trong khi đó, dược liệu này được người Ấn Độ sử dụng để điều trị các bệnh như bệnh hoa liễu, đục thủy tinh thể, mụn nhọt lở loét, viêm quầng…
Người Trung Quốc lại dùng cây đuôi chuột để trị sỏi tiết niệu, bạch đới, viêm họng, nhiễm khuẩn đường tiết niệu, rắn cắn…
Dân gian tương truyền rằng nếu muốn điều trị hở van tim, chỉ cần hái lá cây cỏ đuôi chuột rửa sạch, rồi ăn sống với số lượng 7 lá đối với nam và 9 lá đối với nữ, nhai nuốt cả nước và bã vào buổi sáng, duy trì trong thời gian dài.
Bên cạnh hở van tim, dân gian cũng tin rằng cây đuôi chuột có công dụng hiệu quả trong việc điều trị nhiều bệnh lý liên quan đến tim mạch khác.
Theo nghiên cứu y học hiện tại, cây đuôi chuột làm cao giúp giảm đau, an thần, giảm thân nhiệt và ức chế vận động.
Thân và lá cây đuôi chuột tươi có thể chiết xuất ra cao Ethanol, với công dụng giãn mạch, phòng ngừa hiện tượng co thắt, nhờ đó lưu lượng máu tới tim được cải thiện, tránh nguy cơ đau thắt ngực, khó thở, mệt mỏi.
Cao Ethyl acetat chiết xuất từ lá cây có thể ức chế hoạt tính của ấu trùng ve, hạn chế sự sinh sôi, phát triển của bọ gậy muỗi.
Tinh dầu từ lá của cây đuôi chuột tươi có tác dụng duy trì độ ổn định của đường huyết, hạ huyết áp rất tốt cho người mắc bệnh tiểu đường và bệnh tim mạch.
Do chứa các hoạt chất như tanin, saponin, flavonoid, cây đuôi chuột có tác dụng ngừa viêm và nhiễm trùng, ngăn ngừa nguy cơ nhiễm khuẩn chéo, cũng như tình trạng viêm cấp tính, mạn tính.
Một số công dụng khác của cây đuôi khỉ có thể kể đến như chống lại tình trạng tiêu chảy, làm lành vết thương, loại bỏ độc tố cho gan, hạ men gan, giúp an thần.
Ngoài ra, loài cây này còn có thể hỗ trợ điều trị các bệnh thấp khớp, cảm lạnh, ho, viêm hầu, viêm kết mạc cấp và cải thiện triệu chứng của bệnh viêm đường tiết niệu, tiểu đường…
Cách sử dụng cây đuôi chuột: Loại cây này chủ yếu dùng theo dạng thuốc sắc, với liều lượng 15 - 30g/ngày. Cây đuôi chuột còn có thể được giã nát và đắp lên da để điều trị chấn thương mô mềm, các bệnh ngoài da.
Một số bài thuốc với cây đuôi chuột
Bài thuốc điều trị mụn nhọt, viêm da
Chuẩn bị 60g ngưu tất, 60g bọ mắm và 90g cây đuôi chuột. Sau khi làm sạch các nguyên liệu, giã nát rồi đắp lên vùng da có mụn viêm.
Bài thuốc chứa chứng tê bì chân tay, đau mỏi khớp, thấp khớp
Nguyên liệu cần chuẩn bị gồm 40g cây đuôi chuột, 10g thương nhĩ tử, 10g dây đau xương, 10 hạt gấc. Rửa sạch các nguyên liệu, đun hỗn hợp uống 1 thang/ngày.
Trong trường hợp bị sưng khớp, nên kết hợp thêm với bài thuốc đắp lá cây đuôi chuột (giã nát lá cây rồi xào nóng, để ấm thì chườm lên chỗ khớp bị đau).
Bài thuốc chữa khí hư và bạch đới
Chuẩn bị 40g rễ cây đuôi chuột, bạch đồng nữ và bạc thau (mỗi loại 20g). Rửa sạch các nguyên liệu, sau đó cho vào ấm sắc với 700ml nước cho đến khi còn 300ml nước, chia thành 2-3 lần uống/ngày.
Bài thuốc điều trị viêm hầu họng
Cây đuôi chuột tươi đem rửa sạch rồi ngâm với nước muối. Sau đó, vớt ra để ráo nước thì giã nát và ngậm trong họng. Lưu ý, có thể thêm đường để dễ sử dụng.
Bài thuốc chữa bệnh sốt rét
Rửa sạch lá cây đuổi chuột với nước muối, tiếp đó mang đi sắc lấy nước uống hàng ngày.
Bài thuốc trị chấn thương gây bần tím, đau nhức
Nguyên liệu cần chuẩn bị là một ít cây đuôi chuột và cây cứt lợn. Rửa sạch hai nguyên liệu này, sau đó giã nát và đắp lên vùng da bị đau nhức, cố định bằng băng gạc và thay 1 lần/ngày.
Cây đuôi chuột có nhiều tác dụng đối với sức khỏe. Ảnh minh họa
Bài thuốc chữa chứng vàng da, sốt, nước tiểu vàng do bệnh gan
Sử dụng hỗn hợp 40g rau má, 40g cây đuôi chuột, 40g rau diếp cá và 40g cây chó đẻ sắc lấy nước uống hàng ngày.
Bài thuốc giúp trị viêm đường tiết niệu
Chuẩn bị 30g dây bòng bong, 10g kim ngân hoa, 30g mã đề cùng 40g cây cỏ đuôi chuột. Rửa các dược liệu này rồi sắc lấy nước uống cho tới khi bệnh tình thuyên giảm.
Bài thuốc chữa tiêu chảy, ho
Lấy 20 - 30g cây đuôi chuột đã phơi khô, đun cùng 1 lít nước ở lửa nhỏ cho đến khi còn 500ml thì tắt bếp, để nguội và uống hết trong ngày (chia thành nhiều lần uống).
Bài thuốc trị giun sán ở trẻ nhỏ
Rửa sạch rễ của cây đuôi chuột và ép lấy nước cho trẻ uống.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị đái tháo đường type 2
Chuẩn bị nguyên liệu gồm 30g lá cây và ngọn cây cỏ đuôi chuột, đem rửa sạch, rồi hãm lấy nước uống thay nước trà.
Bài thuốc dành cho phụ nữ mới sảy thai, chữa bệnh lậu
Rửa sạch rễ cây đuôi chuột, tiếp đó sắc lấy nước uống, ngày 1 thang.
Lưu ý, tất cả các bài thuốc trên chỉ mang tính chất tham khảo. Nếu muốn sử dụng thì bệnh nhân tốt nhất nên tham khảo ý kiến của các bác sĩ để tối ưu hiệu quả điều trị và tránh những rủi ro không mong muốn.
Cần lưu ý điều gì khi sử dụng cây đuôi chuột?
- Người bị cao huyết áp, đường huyết thấp, trẻ sơ sinh, phụ nữ mang thai - đang cho con bú tuyệt đối không nên sử dụng cây đuôi chuột.
- Cây đuôi chuột có tính hàn, do đó cần thận trọng khi sử dụng trong thời gian dàn, nhất là những người có thể hàn.
- Công dụng điều trị các bệnh về tim mạch của cây đuôi chuột chỉ mới được nghiên cứu trên động vật, cần được nghiên cứu và ứng dụng điều trị thêm trên người.
Vì vậy, dược liệu này không thể thay thế hoàn toàn các biện pháp điều trị theo y học hiện đại, mà chỉ nên dùng như một phương pháp điều trị hỗ trợ, cần có sự tư vấn của bác sĩ trước khi sử dụng.
- Nếu gặp bất cứ hiện tượng bất thường nào như buồn nôn, nổi mề đay, mẩn đỏ… trong khi sử dụng cây đuổi chuột, nên ngừng dùng và đến bệnh viện thăm khám ngay.
Đ.K(T/h)
