Bộ GTVT đánh giá, trong suốt quá trình hình thành và phát triển, nhìn chung ngành Đăng kiểm đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận trong công tác quản lý, cung cấp dịch vụ đăng kiểm phương tiện GTVT, đảm bảo chất lượng lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường phương tiện, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, giảm tai nạn giao thông do lỗi kỹ thuật của phương tiện gây ra.
Trên cả nước hiện có 319 đơn vị đăng kiểm, trong đó có 38 đơn vị đăng kiểm phương tiện thủy nội địa (20 đơn vị thuộc Cục Đăng kiểm Việt Nam, 18 đơn vị thuộc các Sở GTVT) và 281 đơn vị đăng kiểm xe cơ giới (20 đơn vị thuộc Cục ĐKVN, 69 đơn vị thuộc các Sở GTVT và 192 đơn vị xã hội hóa).
Từ tháng 10/2022 đến nay, Cơ quan thực thi pháp luật đã khám xét và khởi tố bắt giam gần 600 lãnh đạo, đăng kiểm viên và nhân viên nghiệp vụ của các Trung tâm đăng kiểm (TTĐK), đã có 106/281 (~38%) trung tâm đăng kiểm phải dừng hoạt động phục vụ điều .
Đối với phương tiện thuỷ, đã điều tra, khởi tố, bắt tạm giam nhiều lãnh đạo và đăng kiểm viên của Phòng Tàu sông thuộc Cục Đăng kiểm Việt Nam. Đến thời điểm hiện nay có 68 vụ án đã khởi tố, khám xét 103 TTĐK, 4 Chi cục Đăng kiểm; khởi tố gần 600 lãnh đạo, đăng kiểm viên với nhiều tội danh khác nhau.
Việc tạm dừng TTĐK và thiếu hụt đăng kiểm viên đã dẫn đến ùn ứ trong việc phục vụ người dân.
Sau khi rà soát, đánh giá các vấn đề liên quan, Bộ GTVT nhận diện một số nguyên nhân dẫn đến sai phạm trong lĩnh vực kiểm định xe cơ giới.
Đó là do cơ cấu tổ chức của Cục Đăng kiểm Việt Nam chậm đổi mới, chưa tách bạch rõ chức năng quản lý nhà nước và cung cấp dịch vụ công; không có lực lượng thanh tra chuyên ngành độc lập để thực hiện chức năng thanh tra, giám sát thường xuyên đối với lĩnh vực đăng kiểm; các hành vi vi phạm của một số cán bộ đăng kiểm rất tinh vi và khép kín ở một số bộ phận của Cục nên rất khó phát hiện so với quyền hạn và nghiệp vụ của các lực lượng chức năng ngành GTVT.
Một số cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý của Cục Đăng kiểm Việt Nam, đăng kiểm viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tham nhũng, tiêu cực, gây hậu quả xấu cho bản thân, gia đình, cơ quan, đơn vị và xã hội.
Ngoài ra, khi luật Quy hoạch có hiệu lực, quy hoạch mạng lưới trung tâm đăng kiểm bị xóa bỏ đã dẫn đến sự gia tăng nhanh chóng các đơn vị đăng kiểm xe cơ giới tại một số địa phương, khu vực đô thị, tạo ra cạnh tranh gay gắt, không lành mạnh và để thu hút khách hàng, một số đơn vị đã có những hành vi thực hiện sai tiêu chuẩn, quy chuẩn, quy định, bỏ nội dung, hạng mục kiểm tra, thực hiện các hành vi giả mạo trong việc kiểm định xe cơ giới.
Bên cạnh đó, Bộ GTVT cũng cho biết, công tác kiểm tra, giám sát của cơ quan, đơn vị có thẩm quyền tuy có triển khai theo kế hoạch hoặc kiểm tra đột xuất nhưng chưa kịp thời phát hiện ra những hành vi tiêu cực, tham nhũng của một số cán bộ; Công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong nội bộ Cục Đăng kiểm Việt Nam chưa được quán triệt, triển khai nghiêm túc.
Sai phạm này còn do giá kiểm định được xây dựng từ cách đây 10 năm chưa được điều chỉnh phù hợp trong bối cảnh các yếu tố chi phí đầu vào đã tăng lên khiến hoạt động của các TTĐK gặp khó khăn, doanh thu không đạt được như kỳ vọng, với mong muốn thu hồi vốn nhanh đã dẫn đến việc cạnh tranh không lành mạnh, làm sai các quy định pháp luật.
Bộ GTVT nhìn nhận, để xảy ra những sai phạm trong lĩnh vực kiểm định xe cơ giới, trách nhiệm quản lý nhà nước trước tiên thuộc về Cục Đăng kiểm Việt Nam; Sở GTVT các tỉnh thành phố có trách nhiệm trong kiểm tra, giám sát hoạt động kiểm định trên địa bàn.
Đồng thời, Bộ GTVT cũng thẳng thắn nhận thấy trách nhiệm của Bộ khi chưa quyết liệt chỉ đạo điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan đến hoạt động kiểm định phương tiện, chưa tách bạch rõ chức năng quản lý nhà nước và cung ấp dịch vụ công của Cục Đăng kiểm.
Bên cạnh đó, các cơ quan tham mưu của Bộ cũng chưa sát sao, kịp thời nhận diện những bất cập, phát sinh để tham mưu cho Bộ chỉ đạo sửa đổi cơ chế, chính sách cho phù hợp với tình hình thực tiễn, công tác thanh tra, kiểm tra chưa đáp ứng yêu cầu.
Trước những sai phạm này, Ban Cán sự đảng Bộ, Đảng ủy Bộ và Bộ GTVT đã đình chỉ sinh hoạt đảng đối với 24 đảng viên; xử lý kỷ luật đảng bằng hình thức khai trừ Đảng đối với 49 đảng viên, 10 chi bộ đảng bị kỷ luật bằng hình thức Cảnh cáo. Bộ GTVT cũng xử lý kỷ luật bằng hình thức buộc thôi việc đối với Cục trưởng Cục Đăng kiểm bị khởi tố, bắt tạm giam.
Dự kiến đầu tháng 6, Thông tư sửa đổi Thông tư 16/2021 cho phép tự động gia hạn chu kỳ kiểm định theo Thông tư 02/2023 đối với ô tô chở người đến 9 chỗ không kinh doanh vận tải sẽ được ban hành.
Để chấn chỉnh kịp thời và khắc phục những tồn tại, bất cập trong lĩnh vực Đăng kiểm, Bộ GTVT cho biết, Bộ đang tập trung chỉ đạo và triển khai thực hiện rà soát toàn bộ hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, thể chế liên quan đến đăng kiểm để khẩn trương sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn theo hướng tách bạch chức năng quản lý nhà nước và cung cấp dịch vụ của Cục Đăng kiểm Việt Nam, phân cấp, phân quyền tối đa cho các địa phương nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực đăng kiểm gắn liền với tăng cường thanh tra, kiểm tra, phòng chống tiêu cực, lãng phí.
Đồng thời, giảm thiểu các thủ tục hành chính và điều kiện kiểm định; các đơn vị đăng kiểm của lực lượng vũ trang, các đơn vị bảo hành, bảo dưỡng chính hãng được cung cấp dịch vụ kiểm định phương tiện; nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ đảm bảo minh bạch, hiệu quả, phù hợp với nhu cầu thực tiễn và đảm bảo tính cạnh tranh lành mạnh giữa các trung tâm đăng kiểm; Ứng dụng toàn diện công nghệ thông tin, tạo mọi điều kiện thuận lợi và tiết kiệm chi phí cho người dân và doanh nghiệp.
Bộ GTVT cũng đang khẩn trương triển khai thực hiện Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 139/2018/NĐ-CP ngày 08/10/2018 quy định về kinh doanh dịch vụ kiểm định xe cơ giới ngay sau khi được Chính phủ ban hành (dự kiến vào đầu tháng 6/2023); Sửa đổi, bổ sung Thông tư số 16/2021/TT-BGTVT theo trình tự rút gọn để cho phép tự động gia hạn chu kỳ kiểm định theo Thông tư 02/2023/TT-BGTVT đối với ô tô chở người đến 9 chỗ không kinh doanh vận tải (dự kiến cũng ban hành vào đầu tháng 6/2023).
Ngoài ra, Bộ GTVT cũng đang thực hiện rà soát các quy định liên quan đến giá dịch vụ kiểm định an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường, phí, lệ phí đối với xe cơ giới để đề xuất sửa đổi, bổ sung cho phù hợp, bảo đảm bù đắp đủ chi phí hoạt động kiểm định, góp phần hạn chế phát sinh các tiêu cực trong công tác kiểm định xe cơ giới.
Nguyễn Lâm
