Dân gian thường dùng câu "cúng cả năm không bằng rằm tháng Giêng" hay "Lễ Phật quanh năm không bằng ngày rằm tháng Giêng" để chỉ mức độ quan trọng của ngày lễ này trong đời sống văn hóa, tâm linh của người Việt.
Rằm tháng Giêng còn được gọi là lễ Thượng nguyên hay Tết Nguyên tiêu. Trong tiếng Hán, nguyên là thứ nhất, tiêu là đêm, "nguyên tiêu" chỉ đêm rằm đầu tiên trong năm.
Tết Nguyên tiêu diễn ra vào ngày 15/1 Âm lịch hàng năm. Năm nay, ngày rằm tháng Giêng rơi vào thứ Bảy, ngày 24/2/2024 Dương lịch.
Ở Việt Nam, ngày rằm tháng Giêng mang ý nghĩa đặc biệt cầu mong một năm tốt lành, gia đạo bình ổn, quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa. Rằm tháng Giêng là một trong 2 ngày rằm được coi trọng nhất trong năm, bên cạnh rằm tháng Bảy (với Phật tử thì có thêm ngày rằm tháng Tư - lễ Phật đản). Vì thế, dân gian có câu "Cả năm được rằm tháng Bảy, cả thảy được rằm tháng Giêng".
Vào ngày này, Phật tử sẽ bái Phật, các gia đình khác cúng thần linh, Thổ công, Thổ địa và nhất là ông bà tổ tiên, bày tỏ lòng hiếu kính với ông bà, cha mẹ, cảm ơn bề trên phù hộ cho gia đình, con cháu được mạnh khỏe, làm ăn phát đạt trong năm.
Văn khấn cúng Rằm tháng Giêng
Bài cúng Rằm tháng Giêng (theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam)
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
- Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành Hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Thúc Bá Đệ Huynh, Cô Di, Tỷ Muội họ nội họ ngoại.
Tín chủ (chúng) con là:…
Ngụ tại:…
Hôm nay là ngày Rằm tháng Giêng năm…...., gặp tiết Nguyên tiêu, tín chủ con lòng thành, sửa sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, dâng lên trước án.
Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long mạch, Tài thần. Cúi xin các ngài linh thiêng nghe thấu lời mời, giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ… nghe lời khẩn cầu, kính mời của con cháu, giáng về chứng giám tâm thành, thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời ông bà tiền chủ, hậu chủ tại gia về hưởng lễ vật, chứng giám lòng thành phù hộ độ trì cho gia chung chúng con được vạn sự tốt lành. Bốn mùa không hạn ách, tám tiết hưởng an bình.
Khấn xong, vái 3 vái.
Văn khấn Thần linh Rằm tháng Giêng
(Bài văn khấn Gia tiên đầy đủ theo cuốn sách "Văn khấn Nôm" của Thượng tọa Thích Viên Thành - Nhà xuất bản Thanh Hóa).
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Kính lạy:....
Hoàng Thiên, Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
Ngài Đông trù tư mệnh Táo Phủ thần quân.
Ngài Bản gia Thổ Địa Long mạch Tôn thần.
Các Ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Phúc đức Tôn thần.
Ngài tiền hậu địa chủ tài thần.
Các Tôn thần cai quản ở trong khu vực này.
Hôm nay là ngày... tháng... năm...
Tín chủ con là:...
Ngụ tại:...
Thành tâm sửa biện hương hoa lễ vật kim ngân trà quả và các thứ cúng dâng, bày ra trước án.
Chúng con thành tâm cúi xin các Ngài thương xót tín chủ, giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, phù trì tín chủ chúng con toàn gia an lạc, công việc hanh thông. Người người được chữ bình an, tám tiết vinh khang thịnh vượng, lộc tài tăng tiến, tâm đạo mở mang, sở cầu tất ứng, sở nguyện tòng tâm.
Giãi bày tấm lòng thành cúi xin chứng giám.
Cẩn cáo.
Văn khấn gia tiên Rằm tháng Giêng
(Bài văn khấn gia tiên đầy đủ theo cuốn sách "Văn khấn Nôm" của Thượng tọa Thích Viên Thành - Nhà xuất bản Thanh Hóa).
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Kính lạy:
Hoàng thiên hậu Thổ chư vị Tôn thần.
Ngài Bản cảnh Thành Hoàng, ngài Bản xứ Thổ Địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
Tổ tiên, Hiền khảo, Hiền tỷ, chư vị Hương linh (nếu bố, mẹ còn sống thì thay bằng Tổ khảo, Tổ tỷ).
Hôm nay là ngày:...
Gặp tiết Nguyên tiêu, tín chủ con cảm nghĩ thâm ân trời đất, chư vị Tôn thần, nhớ đức tiên tổ, mỗi niệm không quên. Do chúng con sắm sanh lễ vật, sửa sang hương đăng, trần thiết trà quả dâng lên trước án.
Chúng con kính mời:
Ngài Bản cảnh Thành hoàng Chư vị Đại vương.
Ngài Bản xứ Thần Linh Thổ Địa.
Ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long mạch, Tài thần.
Cúi xin giáng lâm trước án chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, chư vị Hương linh Gia Tiên nội ngoại trong họ, cúi xin thương xót con cháu giáng về linh sàng, chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời các vị vong linh, tiền chủ hậu chủ ở trong nhà này, đất này đồng lâm án tiền, độ cho chúng con thân cung khang thái, bản mệnh bình an. Bốn mùa không hạn ách nào xâm, tám tiết hưởng vinh quang thịnh vượng.
Giãi bày tấm lòng thành gửi xin chứng giám.
Cẩn cáo!
Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo!
Như Quỳnh(T/h)
