Trung Quốc chẳng sợ xấu mặt

Kết quả cuộc khảo sát gần đây của BBC World Service cho thấy hình ảnh Trung Quốc trong mắt bạn bè quốc tế chưa xứng tầm với vị thế của nền kinh thế đứng thứ 2 thế giới.

Theo tạp chí The Diplomat, hình ảnh của Trung Quốc trong con mắt người Nhật Bản và Hàn Quốc - hai quốc gia láng giềng quan trọng nhất - đang tệ hơn bao giờ hết! Tại Hàn Quốc, chỉ có 32\% người dân có cái nhìn tích cực đối với Bắc Kinh trong khi có tới 56\% ác cảm. Ở Nhật Bản, hình ảnh Trung Quốc còn tệ hại hơn nhiều: chỉ có 3\% (thấp kỉ lục) có thiện cảm với Bắc Kinh, trong khi số người “ghét cay, ghét đăng” lên tới 73\%.

Diện mạo quốc tế của Trung Quốc khá tiêu cực đối với những những nước phát triển, với Anh là 49\% và Australia là 47\%. Đặc biệt, ở Đức, chỉ có 10\% nhìn Trung Quốc với con mắt thiện cảm, trong khi 76\% không ưa Trung Quốc.

Câu hỏi đặt ra là liệu Trung Quốc có quan tâm tới hình ảnh của nước này trong mắt thế giới?

Điều dễ dàng nhận thấy là cách hành xử hung hăng, nguy hiểm của Trung Quốc gần đây trên Biển Đông và Biển Hoa Đông khiến cộng đồng quốc tế không khỏi nghĩ rằng dường như Bắc Kinh không mảy may quan tâm tới hình ảnh của mình trong mắt các nước láng giềng Châu Á. Và dường như Trung Quốc đang mâu thuẫn với chính những nỗ lực trong những năm qua nhằm cải thiện “sức mạnh mềm” và xây dựng hình ảnh quốc gia trên thế giới.

Theo tạp chí The Diplomat, điều khó hiểu nhất là nếu Trung Quốc quan tâm tới hình ảnh quốc tế của mình, tại sao họ lại hành xử theo kiểu dễ gây tổn hại tới hình ảnh như vậy? Tại sao Bắc Kinh lại để cho nhiều nước châu Á coi họ là một “kẻ bắt nạt bự con” như thế?

Có 3 khả năng giải thích cho sự mâu thuẫn đó.

Thứ nhất, có thể Trung Quốc không thông suốt về khái niệm hình ảnh quốc gia hay “sức mạnh mềm”. Theo logic duy thực có sức ảnh hưởng ở Trung Quốc, điều quan trọng nhất trên chính trường quốc tế là sức mạnh vật chất, đồng thời Bắc Kinh coi sức mạnh mềm chỉ là phần phụ. Bởi vậy, giới lãnh đạo Trung Quốc theo đuổi quan điểm “Thà để người sợ còn hơn là được yêu”. Lối suy nghĩ đó đã chi phối chính sách ngoại giao của Trung Quốc trong những năm gần đây. Do đó, không có gì bất ngờ, khi Bắc Kinh thấy không cần thiết phải cải thiện hình ảnh quốc gia.

Thứ hai, có thể Trung Quốc cũng quan tâm về hình ảnh quốc gia nhưng thiếu kinh nghiệm hoặc thậm chí còn quá vụng về trong công việc quan trọng đòi hỏi sự thiện chí và tinh tế này. Bằng chứng là những năm gần đây Bắc Kinh huy động khá nhiều nguồn lực vào “ngoại giao công chúng”, đáng kể nhất là về tài chính. Hãy xem cách Trung Quốc vung tiền tổ chức Olympics Bắc Kinh 2008 để cải thiện hình ảnh. Rõ ràng đó là cách quốc gia đông dân nhất thế giới thể hiện khát vọng muốn xây dựng hình ảnh hòa bình và tích cực đối với cộng đồng quốc tế. Theo Diplomat, có thể trình độ của những người chịu trách nhiệm xây dựng hình ảnh của Trung Quốc còn kém cỏi hoặc do sự thiếu hợp tác giữa các bộ, ban, ngành khác nhau dẫn tới kết quả chưa được như mong đợi. Thậm chí, trong vụ khắc phục thảm họa bão siêu bão Haiyan ở Philippines hồi cuối năm ngoái, phải đợi tới khi bị giới truyền thông và chuyên gia quốc tế chỉ trích là keo kiệt, chính phủ Trung Quốc mới quyết định tăng cường viện trợ, nhưng đóng góp của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới thua xa nhiều nước khác.

Cuối cùng, chỉ có thể giải thích sự thờ ơ đối với hình ảnh quốc gia của Trung Quốc là do chiến lược đặt lợi ích quốc gia lên trên tất cả. Hồi đầu năm nay, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tuyên bố ông ta sẽ không bao giờ hy sinh lợi ích quốc gia trong bất cứ hoàn cảnh nào.