Từng là nơ? lánh nạn của vua Hàm Ngh? sau kh? Huế thất thủ, đền Thánh mẫu Trầm L&ac?rc;m ở x&at?lde; Phú G?a, huyện Hương Kh&ec?rc; (Hà Tĩnh) là địa danh nổ? t?ếng khắp m?ền Trung về sự l?nh th?&ec?rc;ng và b&?acute; ẩn. H?ện nay, đền Trầm L&ac?rc;m còn lưu g?ữ nh?ều dấu ấn cũng như báu vật mà vị hoàng đế thứ 8 của nhà Nguyễn ban tặng. Đặc b?ệt, trong khu&oc?rc;n v?&ec?rc;n của đền có một cá? g?ếng kh&oc?rc;ng đáy, nơ? chứa đựng nguồn nước kỳ lạ thay đổ? màu sắc theo mùa mà theo ngườ? d&ac?rc;n th&?grave; nó có thể chữa bách bệnh.
Vùng đất vua ở
Vào những ngày cuố? hè chúng t&oc?rc;? về thành Sơn Phòng (đạ? danh từng là căn cứ của phong trào Cần Vương, gắn l?ền vớ? vua Hàm Ngh? - PV) ở x&at?lde; Phú G?a, huyện Hương Kh&ec?rc; (Hà Tĩnh) gặp gỡ những cụ cố đạo được nh&ac?rc;n d&ac?rc;n trong vùng t&?acute;n nh?ệm và g?ao phó thay ph?&ec?rc;n nhau tr&oc?rc;ng g?ữ các báu vật do vua Hàm Ngh? để lạ?. Các cụ kể rằng, năm 1885, sau cuộc b?nh b?ến đánh thực d&ac?rc;n Pháp ở đồn Mang Cá (Huế) do T&oc?rc;n Thất Thuyết l&at?lde;nh đạo thất bạ?, vua Hàm Ngh? được những vị trung thần T&oc?rc;n Thất Thuyết, Trương Bảo Ngọc, Nguyễn Văn Tường hộ tống về ở ẩn tạ? nú? Ấu Sơn nhằm mục đ&?acute;ch để tránh xa khỏ? ánh mắt theo g?ỏ? của bọn mật thám. Sau kh? ổn định t&?grave;nh h&?grave;nh, vị vua y&ec?rc;u nước nhà Nguyễn t?ếp tục cùng vớ? những trọng thần h?ệu tr?ệu nh&ac?rc;n d&ac?rc;n cùng đứng l&ec?rc;n chống thực d&ac?rc;n Pháp. Tạ? đ&ac?rc;y, vua đ&at?lde; được nh&ac?rc;n d&ac?rc;n Hà Tĩnh và các vùng l&ac?rc;n cận đùm bọc, che chở để v?ết Ch?ếu Cần Vương.
Vua Hàm ngh? t&ec?rc;n thật là Nguyễn Phúc Ứng Lịch, mớ? 13 tuổ? đ&at?lde; được l&ec?rc;n ng&oc?rc;?. Tuy còn rất trẻ nhưng &oc?rc;ng là vị vua có tư tưởng t?ến bộ, lu&oc?rc;n g?ữ lập trường chống thực d&ac?rc;n Pháp để mang lạ? độc lập cho d&ac?rc;n tộc. Tuy vậy, do hoàn cảnh lúc đó kh&oc?rc;ng tương quan về lực lượng n&ec?rc;n v?ệc dẫn tớ? thất thủ của tr?ều đ&?grave;nh là một tất yếu. Nhưng trong con ngườ? vị vua trẻ tuổ? lu&oc?rc;n ấp ủ ý ch&?acute; h?ệu tr?ệu sức mạnh toàn d&ac?rc;n tộc chống lạ? thực d&ac?rc;n Pháp.
Ng&oc?rc;? đền Đức Thánh Mẫu Trầm L&ac?rc;m và đền th?&ec?rc;ng kh&oc?rc;ng đáy
Thành Sơn Phòng có địa h&?grave;nh chủ yếu là đồ? nú? vớ? d?ện t&?acute;ch khoảng hơn 5 ha, rất thuận cho v?ệc trú ẩn và x&ac?rc;y dựng hệ thống thành phòng ngự. Thành được x&ac?rc;y dựng gồm có 4 cữa: t?ền, hậu, tả, hữu và được bao bọc bở? những d&at?lde;y nú? trùng đ?ệp. Tạ? đ&ac?rc;y, lần thứ ha? vua t?ếp tục ban Ch?ếu k&ec?rc;u gọ? nghĩa sỹ, cũng như nh&ac?rc;n d&ac?rc;n toàn d&ac?rc;n tộc phò vua chống g?ặc Pháp x&ac?rc;m lược. Ngay sau kh? Ch?ếu Cần Vương ban hành ở các tỉnh từ Thanh Hóa đến Quảng Nam và một số tỉnh ở Bắc Kỳ, phong trào y&ec?rc;u nước nổ ra đồng loạt và rất rầm rộ. Trước phong trào đấu tranh mạnh mẽ của nh&ac?rc;n d&ac?rc;n, thực d&ac?rc;n Pháp buộc phả? nghĩ tớ? v?ệc dập tắt phong trào y&ec?rc;u nước và chúng b?ết r&ot?lde; đ?ều cần làm trước t?&ec?rc;n là t&?grave;m ra chỗ ở của vua Hàm Ngh?.
Về ở ẩn kh&oc?rc;ng l&ac?rc;u, địa phận trú ẩn của vị vua nhà Nguyễn kh&oc?rc;ng thể nào thoát khỏ? sự rà soát ráo r?ết của bọn mật thám ở khắp nơ?. T&?grave;nh thế mỗ? ngày một nguy cấp, vào một đ&ec?rc;m tháng 9/1885, trong kh? vua Hàm Ngh? đang ngủ, trong g?ấc mơ &oc?rc;ng được một nàng t?&ec?rc;n nữ mặc áo dà? trắng, ch&ac?rc;n đ? đ&oc?rc;? dày h?a về báo mộng rằng: “Bọn bạch quỷ (thực d&ac?rc;n Pháp - PV) đang đưa qu&ac?rc;n v&ac?rc;y ráp, nhà vua h&at?lde;y t&?acute;nh l?ệu, sắp có sự cố”. Sáng ma? kh? thức g?ấc vua gọ? các trọng thần cùng vớ? các b&oc?rc; l&at?lde;o trong vùng đến để bàn bạc, chuẩn bị sơ tán sang vùng mớ?. Trước kh? vua chuyển sang Quảng B&?grave;nh đ&at?lde; làm lễ sức phong cho các vị thần l?nh trong đền Trầm L&ac?rc;m và ban lạ? nh?ều báu vật gồm áo bào, gươm báu, 3 con vo? (trong đó có 2 con bằng vàng, một con bằng đồng đen - PV), một con ngh&ec?rc; đồng đen và 39 đạo sắc của các tr?ều đạ? để lạ?. Từ đó đến nay, trả? qua thờ? g?an những ngườ? d&ac?rc;n nơ? đ&ac?rc;y thay ph?&ec?rc;n nhau tr&oc?rc;ng co? và bảo vệ báu vật của nhà vua một cách cẩn thận.
Tuy vua Hàm Ngh? chỉ ở lạ? trong một thờ? g?an ngắn (3 tháng 10 ngày - PV), nhưng nh&ac?rc;n d&ac?rc;n thành Sơn Phòng xem đồ của vua ban là báu vật của làng, họ thay ph?&ec?rc;n nhau cất g?ữ rất cẩn thận và lưu truyền cho đến ngày h&oc?rc;m nay. Cứ ha? năm một lần, ngườ? d&ac?rc;n x&at?lde; Phú G?a lạ? tổ chức lễ rước sắc phong cho cụ cố đạo mớ?, được tổ chức vào ngày mồng 7 &ac?rc;m lịch. Những ngườ? được chọn g?ữ báu vật vua ban phả? là các b&oc?rc; l&at?lde;o trong làng được ngườ? d&ac?rc;n t&?acute;n nh?ệm, h?ện tạ? &oc?rc;ng L&ec?rc; Khắc Tùng (SN 1935) đang g?ữ chức là cố đạo, thực h?ện v?ệc tr&oc?rc;ng co? bảo vật vua ban.
“G?ếng thần” chữa bách bệnh?
Đền Đức Thánh mẫu Trầm L&ac?rc;m là một ng&oc?rc;? đền rất l?nh th?&ec?rc;ng, được ngườ? d&ac?rc;n x&ac?rc;y dựng từ thế kỷ XV và trở thành địa chỉ văn hóa t&ac?rc;m l?nh của nh&ac?rc;n d&ac?rc;n huyện Hương Kh&ec?rc; và các vùng l&ac?rc;n cận. Đền đ&at?lde; được vua Hàm Ngh? ban đạo sắc, sau đó vua còn làm lễ tạ ơn v&?grave; nữ thần l?nh đ&at?lde; có c&oc?rc;ng trong v?ệc g?úp vua chống g?ặc ngoạ? x&ac?rc;m. Ng&oc?rc;? đền mặc dù đ&at?lde; bị ch?ến tranh tàn phá rất nh?ều nhưng vẫn g?ữ được vẻ uy ngh?&ec?rc;m, tĩnh lặng vốn có từ bao đờ? nay. Trước cổng đền Trầm L&ac?rc;m có một g?ếng nước quanh năm kh&oc?rc;ng bao g?ờ cạn vào mùa kh&oc?rc;, cũng như kh&oc?rc;ng bao g?ờ đầy vào mùa nước lũ. Tương truyền rằng một năm có 4 mùa th&?grave; nước g?ếng có 4 sắc. Mùa xu&ac?rc;n nước xanh, mùa hạ nước hồng, mùa thu nước trắng và mùa đ&oc?rc;ng nước đen.
Những ngườ? d&ac?rc;n trong x&at?lde; Phú G?a kể lạ? rằng nước g?ếng thần có thể chữa được bách bệnh, có những vợ chồng lấy nhau hàng chục năm nhưng vẫn kh&oc?rc;ng s?nh con được, sau kh? đến ng&oc?rc;? đền cầu x?n Đức Thánh mẫu th&?grave; kh&oc?rc;ng l&ac?rc;u sau đó g?a đ&?grave;nh nọ đ&at?lde; có t?n mừng. Rồ? có những ngườ? mắc bệnh h?ểm nghèo đ? chữa trị từ bắc ch&?acute; nam nhưng vẫn kh&oc?rc;ng khỏ?, b?ết t?n ng&oc?rc;? đền l?nh th?&ec?rc;ng Trầm L&ac?rc;m có g?ếng nước rất quý có thể chữa được lành bệnh, g?a đ&?grave;nh tớ? ng&oc?rc;? đền và cầu x?n. Thật kỳ d?ệu, chỉ trong một thờ? g?an ngắn ngườ? bệnh đ&at?lde; được khỏe mạnh b&?grave;nh thường.
Cụ cố đạo L&ec?rc; Khắc Tùng đang ch?a sẻ vớ? phóng v?&ec?rc;n
Rất nh?ều ngườ? d&ac?rc;n nơ? đ&ac?rc;y đ&at?lde; truyền m?ệng lạ? cho nhau về sự l?nh th?&ec?rc;ng của ng&oc?rc;? đền Trầm L&ac?rc;m. Cụ Phan (SN 1920) qu&ec?rc; ở x&at?lde; Phú G?a cho hay: “Ngườ? d&ac?rc;n qu&ec?rc; t&oc?rc;? từ bao đờ? nay lu&oc?rc;n t&ac?rc;m n?ệm rằng, các vị thần l?nh trong ng&oc?rc;? đền th?&ec?rc;ng này lu&oc?rc;n che chở cho bà con, ban cho d&ac?rc;n nh?ều đ?ều lành trong cuộc sống. G?ếng l?nh th?&ec?rc;ng cũng vậy, nước g?ếng kh&oc?rc;ng bao g?ờ cạn, có thể chữa được bách bệnh. Ngày trước kh? cuộc sống của ngườ? d&ac?rc;n còn rất nghèo khó, để tỏ lòng thành k&?acute;nh, hằng năm các g?a đ&?grave;nh trong làng thường làm lễ cúng tế thần l?nh. Những g?a đ&?grave;nh nghèo kh&oc?rc;ng có những dụng cụ như m&ac?rc;m, nồ?, bát, đũa&hell?p;ra ng&oc?rc;? đến khấn vá?, lập tức ở dướ? hồ nổ? l&ec?rc;n một con thuyền chạy tớ? mang theo đầy đủ những dụng cụ đó. Tuy nh?&ec?rc;n sau kh? dùng xong phả? chù? rữa thật sạch sẽ rồ? mang ra g?ếng khấn vá? để tạ ơn, rồ? trả lạ?”.
Cụ cố đạo L&ec?rc; Khắc Tùng kể lạ?: “Cách đ&ac?rc;y kh&oc?rc;ng l&ac?rc;u, ở gần x&at?lde; Phú G?a c&oc?rc; g?áo cùng học s?nh thực hành ngành đo đạc, để thỏa tr&?acute; tò mò về lờ? đồn g?ếng th?&ec?rc;ng kh&oc?rc;ng đáy, cả c&oc?rc; và trò đ&at?lde; dùng g?&ac?rc;y để thả xuống đo. Nhưng càng thả càng thấy xa vờ?, tốn kh&oc?rc;ng b?ết bao nh?&ec?rc;u d&ac?rc;y mà vẫn chưa chạm đáy, tức ch&?acute; c&oc?rc; g?áo có dùng mấy c&ac?rc;u văng tục ngay tạ? g?ếng th?&ec?rc;ng. Tố? h&oc?rc;m đó những ngườ? sống gần nhà c&oc?rc; g?áo cho hay, c&oc?rc; g?áo đột nh?&ec?rc;n mắc chứng bệnh đ?&ec?rc;n khùng. Lần ra ngườ? nhà mớ? b?ết c&oc?rc; g?áo có phạm lỗ? lớn ngay tạ? đền thờ Đức Thánh mẫu Trầm L&ac?rc;m, g?a đ&?grave;nh bèn dùng lễ sang đền để tạ lỗ?.
| Trả? qua nh?ều b?ến cố của lịch sử, ngay cả trong thờ? g?an chống đế quốc Mỹ leo thang đánh phá ra m?ền Bắc. Ng&oc?rc;? đền đ&at?lde; trở thành nơ? che dấu bộ độ? và cất g?ữ lương thực, là nơ? chịu hứng nh?ều của những trận bom tọa độ, n&ec?rc;n bị hư hỏng khá nh?ều. Sau này kh? g?ả? phóng, hòa b&?grave;nh lập lạ? ngườ? d&ac?rc;n nơ? đ&ac?rc;y mớ? chung sức t&oc?rc;n tạo, đưa ng&oc?rc;? đền trở lạ? sự uy ngh?, l?nh th?&ec?rc;ng vốn có. Cho đến nay, vẫn chưa a? có thể g?ả? m&at?lde; được b&?acute; ẩn về g?ếng th?&ec?rc;ng kh&oc?rc;ng đáy nhưng ngườ? d&ac?rc;n quanh vùng vẫn lu&oc?rc;n t?n tưởng rằng nước g?ếng thực sự cón tác dụng trong v?ệc chữa bệnh cứu ngườ?. |
Hồ Ngọc – Nguyễn Long
