Ngày 15/8, Taliban đã tiến vào thủ đô Kabul, giành quyền kiểm soát tại Afghanistan sau khi Tổng thống Ashraf Ghani rời khỏi đất nước. Sự kiện này diễn ra chỉ khoảng 3 tháng sau khi Mỹ bắt đầu rút quân khỏi Afghanistan.
Theo đó, tốc độ tiến công của Taliban tại Afghanistan đã khiến cả thế giới bất ngờ, đặc biệt là sau khi Mỹ cùng lực lượng đồng minh, bao gồm cả Australia, đã dành 20 năm qua để huấn luyện lực lượng an ninh Afghanistan gồm 300.000 người, với hy vọng ngăn chặn được các đòn tấn công từ phía Taliban.
Tuy nhiên, khi các chiến binh Taliban tiến vào dinh tổng thống ở thủ đô Kabul, sự thất bại trong chiến lược của Mỹ và sức mạnh của lực lượng nổi dậy đã trở nên rõ ràng. Câu hỏi được đặt ra hiện nay là làm thế nào một lực lượng chỉ với khoảng 75.000 chiến binh như Taliban lại có thể đánh bại lực lượng an ninh của Afghanistan và nhóm vũ trang lấy nguồn tài chính từ đâu để chi trả cho các chiến dịch của mình trên cả nước?
Nguồn tài chính lên tới 1,61 tỷ USD
Một báo cáo của Liên hợp quốc về nguồn tài trợ của Taliban được công bố hồi tháng 6 vừa qua cho biết: "Các nguồn tài chính của Taliban phần lớn đến từ các hoạt động tội phạm, bao gồm buôn bán ma túy và sản xuất cây thuốc phiện, tống tiền, bắt cóc đòi tiền chuộc, khai thác khoáng sản và thu thuế ở các khu vực dưới sự kiểm soát hoặc ảnh hưởng của Taliban".
Báo cáo, được tổng hợp bằng từ thông tin do các quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc cung cấp, cho thấy Taliban còn nhận được hỗ trợ tài chính dưới hình thức quyên góp từ các cá nhân giàu có và từ một mạng lưới các nhóm từ thiện phi chính phủ.
Báo cáo nêu: "Mặc dù không thể xác định chính xác nhưng ước tính thu nhập hàng năm của Taliban nằm trong khoảng từ 300 triệu USD đến 1,61 tỷ USD".
Ông Mullah Yaqood, một thủ lĩnh và là con trai của người sáng lập Taliban Mullah Mohammad Omar, từng cho biết nhóm vũ trang đã kiếm được 1,6 tỷ USD trong một năm năm tính đến tháng 3/2020. Số tiền này tương đương với 1/3 tổng thu nhập của chính phủ Afghanistan mỗi năm.
Khai thác từ các mỏ khoáng sản
Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ tại Afghanistan, các mỏ khoáng sản chưa được khai thác tại khu vực này có giá trị lên tới hàng nghìn tỷ USD. Theo các quốc gia thành viên của Liên hợp Quốc, Taliban đã kiếm được khoảng 464 triệu USD lợi nhuận bằng cách khai thác và áp thuế đối với những người khai thác đồng, dầu, khí đốt, coban, vàng, sắt, lithium và lapis lazuli.
Buôn bán thuốc phiện
Hoạt động buôn bán thuốc phiện, gồm morphin, codein và heroin, vẫn là một trong những hoạt động giúp Taliban kiếm nhiều tiền nhất. Theo Báo cáo Ma túy Thế giới năm 2020 của Liên hợp quốc, Afghanistan là nơi cung cấp khoảng 84% nguồn cung thuốc phiện trên toàn cầu. Trong đó, phần lớn lợi nhuận đang đổ về phía Taliban.
Theo Đơn vị Nghiên cứu và Đánh giá Afghanistan, Taliban đã áp thuế 10% đối với mọi mắt xích trong chuỗi sản xuất thuốc phiện, nhờ vậy, nhóm thu về nguồn tài chính lớn từ các hoạt động này.
Tống tiền
Hoạt động tống tiền đã đem về thêm 160 triệu USD vào ngân sách của Taliban. Những người lái xe trên đường cao tốc do Taliban kiểm soát bị tính phí cầu đường và các chủ cửa hàng buộc phải nộp thuế trực tiếp cho Taliban tại các khu vực do nhóm kiểm soát.
Nhà phân tích chính sách kinh tế tại Trung tâm Nghiên cứu Afghanistan Hanif Sufizada cho biết nông dân cũng phải trả thuế 10% đối với hoạt động thu hoạch của họ, bên cạnh đó, họ cũng phải đóng thêm thuế tài sản 2,5%.
Các ngành bị đánh thuế bao khác bởi Taliban bao gồm cả truyền thông, viễn thông và các dự án phát triển.
Thuế nhập khẩu
Taliban có thể kiếm được hàng triệu USD từ nền kinh tế Afghanistan bằng cách áp thuế nhập khẩu đối với hàng hóa vào nước này, sau khi lực lượng này chiếm giữ một số đồn biên phòng quan trọng.
Theo đó, chính phủ Afghanistan đã mất 2,7 tỷ Afghanistan (tương đương 33 triệu USD) vào tháng 7 sau khi Taliban chiếm giữ 8 đồn hải quan dọc biên giới với Pakistan, Iran, Turkmenistan và Tajikistan.
Tổng Thanh tra Đặc biệt về Tái thiết Afghanistan cho biết: "Việc Taliban chiếm đóng các cửa khẩu biên giới quan trọng có thể khiến chính phủ Afghanistan không thể hưởng lợi tức từ mức thu hải quan đáng kể, đồng thời hạn chế khả năng tạo ra đủ nguồn thu nội địa của lực lượng này".
Các khoản quyên góp và chi tiêu tiết kiệm
Một báo cáo mật của CIA vào năm 2008 ước tính Taliban đã nhận được 106 triệu USD quyên góp từ các nguồn nước ngoài, đặc biệt là từ các quốc gia vùng Vịnh. Tuy nhiên, một báo cáo khác của BBC cho rằng các khoản đóng góp từ các công dân tư nhân có thể lên tới 500 triệu USD/năm.
Taliban đã thành công vì không cần chi quá nhiều tiền mua vũ khí sau khi Afghanistan tràn ngập vũ khí từ cuộc chiến tranh Xô-Afghanistan kéo dài 1979-1989. Bên cạnh đó, bản thân nhóm này cũng không tốn quá nhiều nhiều tiền để duy trì hoạt động của mình, theo chia sẻ của giám đốc Kamran Bokhari từ Viện Newlines với Washington Post.
Cụ thể, ông Bokhari phát biểu: "Họ không sống trong những ngôi nhà lớn. Họ không mặc quần áo sang trọng. Khoản chi lớn nhất là tiền lương, vũ khí và đào tạo".
Với việc hạn chế các khoản chi tiêu không cần thiết, song song với duy trì hoạt động để kiếm thêm tiền, Taliban đã có đủ nguồn tài chính để hỗ trợ cho các chiến dịch của nhóm này trên khắp Afghanistan trong 20 năm qua.
Video hàng nghìn người rời khỏi Afghanistan sau khi Taliban tiến vào thủ đô Kabul. Nguồn: Reuters
Minh Hạnh (Theo Yahoo Finance)
