Giá vốn và giá bán sách giáo khoa luôn nhận được sự quan tâm lớn từ xã hội bởi nó tác động lớn đến đời sống của người dân. Trong cơ cấu chi phí giá vốn của bất kỳ sản phẩm hay doanh nghiệp nào, bên cạnh nguyên vật liệu (giấy, mực…), bản quyền (nhuận bút) thì còn là chi phí nhân công, chi phí quản lý, chi phí lưu thông – bán hàng…
PGS.TS Nguyễn Văn Tùng - Phó tổng biên tập Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.
Chia sẻ trên Tạp chí Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Tùng – Phó Tổng Biên tập, người phát ngôn Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam cho hay, giá sách giáo khoa được cấu thành từ nhiều yếu tố, trong đó tập trung vào 5 yếu tố gồm: Chi phí tổ chức bản thảo, chi phí nhuận bút, chi phí sản xuất (gồm giấy và công in), chi phí khâu lưu thông (hay còn gọi là chi phí phát hành); chi phí tài chính (hay còn gọi là lãi vay).
Lý giải rõ hơn về những yếu tố này, Phó Giáo sư Tùng nói: "Chi phí tổ chức bản thảo của một bộ sách giáo khoa lên tới hàng trăm tỷ đồng; chi phí nhuận bút hiện nay được tính theo tiết học (dù số lượng sách được in nhiều hay ít)".
“Tổng nhuận bút của 2 bộ sách giáo khoa “Kết nối tri thức với cuộc sống” và “Chân trời sáng tạo” của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam hàng năm cũng lên tới gần 70 tỷ đồng. Ngoài ra, chi phí sản xuất cũng lên tới hàng ngàn tỷ đồng (bao gồm giấy và công in), trong khi chi phí sản xuất hiện nay của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam hoàn toàn dựa vào vốn vay Ngân hàng . Chi phí cho khâu lưu thông, phát hành phí cũng là những khoản chi phí rất lớn.
Trên thực tế hiện nay, việc tổ chức biên soạn, in ấn, phát hành sách giáo khoa không phải độc quyền của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. Bởi tổng cộng hiện nay có 7 nhà xuất bản được cấp phép xuất bản sách giáo khoa, nhưng chỉ có 6 nhà xuất bản tham gia xuất bản vì để thực hiện được việc xuất bản sách giáo khoa không dễ dàng như đã nói ở trên. Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam bằng kinh nghiệm, uy tín và năng lực đang chiếm lĩnh khoảng 70% thị phần sách giáo khoa nhưng hoàn toàn không phải là đơn vị độc quyền hay có bất cứ ưu đãi nào", ông Tùng nói.
Đánh giá về mức chiết khấu cho các đầu mối – phục vụ cho việc bán hàng tới người tiêu dùng được phản ánh trên báo chí là 11-15% đối với sách giáo khoa, tùy theo nhà xuất bản tuy nhiên ông Tùng cho rằng, mức chiết khấu này đang bị hiểu chưa đúng. Chiết khấu này thực chất là chi phí phát hành. Phát hành sách giáo khoa cũng như phát hành các ấn phẩm sách khác, hay phát hành báo chí đều phải có chi phí, gồm: đóng gói, vận chuyển, kho bãi, giao hàng… Mức phí phát hành sách giáo khoa như vậy là rất thấp, đặc biệt là với vùng núi, vùng sâu vùng xa.
“Do đó, việc tiết giảm chi phí để giảm giá thành sách giáo khoa là chỉ đạo của các cấp lãnh đạo đối với Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam vì mục đích đảm bảo an sinh xã hội, vì quyền lợi người tiêu dùng. Các đơn vị phát hành cần chia sẻ điều này với doanh nghiệp chúng tôi để cùng thực hiện trách nhiệm xã hội. Điều đó cũng đòi hỏi các đơn vị nỗ lực tiết giảm các chi phí khác để tối ưu hoá hiệu quả sản xuất kinh doanh”, Phó Tổng Biên tập, người phát ngôn Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam nhấn mạnh.
Được biết, trước thềm năm học mới, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã tiến hành giảm trên dưới 10% giá sách giáo khoa đối với từng bộ. Ông Tùng chia sẻ, để làm được điều này, Nhà xuất bản đã phải rà soát các chi phí cấu thành giá để thực hiện tiết giảm. Trong những chi phí mà Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã rà soát tiết giảm để giảm giá thì có 2 khoản mục quan trọng nhất, đó là:
Chi phí tổ chức bản thảo: Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã cập nhật sản lượng phát hành thực tế. Sản lượng này lớn hơn so với sản lượng dự kiến, do đó chi phí tổ chức bản thảo phân bổ trên từng bản sách giảm xuống.
Chi phí khâu lưu thông tiếp tục được Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tiết giảm, theo đó việc tiết giảm chi phí phát hành và bán hàng đã giúp giảm được 2,5% giá bìa.
Với sách giáo khoa các lớp đã xuất bản: Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tiết giảm chi phí để điều chỉnh giảm giá bán. Cụ thể giá của bộ Kết nối tri thức với cuộc sống giảm 9,6%, bộ Chân trời sáng tạo giảm 11,2%.
Đối với sách giáo khoa các lớp 5, 9, 12 xuất bản lần đầu: Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã xây dựng và hoàn thành kê khai giá theo cơ cấu giá đã giảm ở các lớp đã xuất bản trước đó.
Liên quan đến quy trình làm sách giáo khoa của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, ông Tùng cũng cho biết, quy trình này phải trải qua 8 bước nghiêm ngặt như: xây dựng tác giả; xây dựng mô hình bao gồm đề cương tổng thể, đề cương chi tiết, biên soạn bài mẫu, dạy thực nghiệm; biên soạn bản thảo thô, góp ý điều chỉnh bản thảo tác giả.
Tiếp theo là biên tập thiết kế; thẩm định nội bộ đọc rà soát ý kiến chuyên gia thẩm định; thẩm định quốc gia hai vòng; giới thiệu sách; tập huấn giáo viên sử dụng sách và cung ứng sách giáo khoa.
Do đó trong cấu thành giá của sách giáo khoa có rất nhiều chi phí mà chúng tôi đã liệt kê ở trên. Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam và các đơn vị xuất bản sách giáo khoa khác đều phải kê khai giá trên cơ sở các chi phí cấu thành giá và phải được Cục quản lý giá ( Bộ Tài Chính) phê duyệt. Như vậy, trên thực tế, lợi nhuận từ sách giáo khoa hầu như không có, hoặc có rất ít. Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam có lợi nhuận là từ các sách khác như: sách bổ trợ, sách tham khảo…
Nhưng dư luận, ngay cả người trong ngành cũng không biết điều này, cứ cho rằng Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam doanh thu 3.000 tỷ đồng, lãi 300 tỷ đồng là từ sách giáo khoa. Nếu làm sách giáo khoa dễ và lãi nhiều như vậy thì có lẽ đã có rất nhiều NXB, nhiều đơn vị tư nhân tham gia vào việc biên soạn, xuất bản sách giáo khoa, báo Công Luận thông tin.
