Võ Tắc Thiên (Công nguyên 624 - 705) sinh ra ở Văn Thủy, Bính Châu (phía đông của huyện Văn Thủy, Sơn Tây), năm 14 tuổi được Hoàng đế Thái Tông Lý Thế Dân của nhà Đường chọn vào cung vì xinh đẹp, được mệnh danh là "tài nhân" (địa vị dưới các thê thiếp) và được phong là "Võ Mị".
Vào đầu thời Hoàng đế Cao Tông nhà Đường, bà là Chiêu Nghi sau đó lên hoàng hậu (655 - 683). Từ ngày 27/ 12/683 đến ngày 16/10/690, với tư cách là thái hậu của Đường Trung Tông Lý Hiển và Đường Duệ Tông Lý Đán, bà trở thành Hoàng đế Võ Chu (trị vì từ ngày 16/10/690 đến ngày 22/2/705).
Khi trở thành hoàng hậu, Võ Tắc Thiên đã tham gia vào việc triều chính. Theo đó, Chử Toại Lương và Trưởng Tôn Vô Kỵ cùng những đại thần cấp cao từng phản đối việc bà trở thành hoàng hậu, đã bị Võ Tắc Thiên trục xuất trong vòng hai năm. Những người còn lại bị buộc phải tự sát, và bà đã xử tử Thượng Quan Uyển Nhi - một nữ nhân nổi danh thời nhà Đường. Bằng cách này, quyền lực tối cao đã hoàn toàn rơi vào tay Võ Tắc Thiên.
Hoàng đế Cao Tông nhà Đường muốn nhường ngôi cho Hoàng tử Lý Hoằng nhưng Võ Tắc Thiên đã đầu độc chết Lý Hoằng bằng rượu thuốc. Hoàng đế Cao Tông nhà Đường phong Lý Hiền (tức Đường Trung Tông) làm thái tử và ra lệnh cho Lý Hiền giám sát việc nước, sau đó, Võ Tắc Thiên cũng phế truất Lý Hiền.
Năm 683, Đường Cao Tông chết vì bạo bệnh, con trai thứ ba là Lý Hiền lên ngôi, hiệu là Đường Trung Tông, Võ Tắc Thiên lên ngôi với tư cách là thái hậu. Năm sau, Đường Trung Tông bị phế truất, con trai thứ tư là Đường Duệ Tông lên làm hoàng đế (tức Đường Tuyên Tông), tuy nhiên Võ Tắc Thiên vẫn nắm quyền quản lý chính trị.
Ngày 16/10/690, Đường Duệ Tông cùng hơn 60.000 người dưới sự chỉ đạo của Võ Tắc Thiên đã thỉnh nguyện đổi quốc hiệu nên Võ Tắc Thiên đã đổi tên nhà Đường thành nhà Chu và tự xưng là Hoàng đế nhà Chu.
Năm 705, Tể tướng Trương Giản Chi phát động một cuộc đảo chính cung điện và ủng hộ việc khôi phục nhà Đường. Thời điểm đó, Võ Tắc Thiên 82 tuổi bị buộc phải thoái vị và chết vì bạo bệnh vào tháng 11 cùng năm. Sau đó, bà được chôn cất cùng mộ hợp với Hoàng đế Cao Tông ở Càn Lăng, không có bia tự.
Võ Tắc Thiên là một chính trị gia phong kiến có tài cai trị đất nước xuất sắc. Bà hiểu rõ và biết cách tận dụng nhân tài, coi trọng sản xuất nông nghiệp và khen thưởng người trồng dâu tằm. Bà cải thiện mối quan hệ giữa nhà Đường và các dân tộc ở biên giới. Trong quá trình tham gia chính trị và nắm quyền, Võ Tắc Thiên đã thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, củng cố chế độ phong kiến tập trung, duy trì và củng cố sự thống nhất của đất nước phong kiến đa sắc tộc. Nhà Đường tồn tại chưa đầy ba thế kỷ nhưng Võ Tắc Thiên nắm quyền gần nửa thế kỷ, bà đã có những đóng góp quan trọng cho sự thịnh vượng của nhà Đường.
Tuy nhiên, Võ Tắc Thiên cũng có những mặt tiêu cực nghiêm trọng. Bà được hậu thế đánh giá là độc ác và giỏi thao túng quyền lực. Để tranh giành vị trí hoàng hậu, Võ Tắc Thiên thậm chí đã giết con gái mình, đổ lỗi cho con trai, để tranh giành ngai vàng. Ngoài ra, bà còn giết chết hai con ruột và cháu trai ruột của mình.
Ngoài ra, bà cũng ngông cuồng, tiêu tốn một lượng lớn nhân lực và tài chính cho sở thích cá nhân. Trong những năm cuối đời, bà chiều chuộng nam giới mà mình yêu thích và cho phép nhóm họ Ngô làm điều ác. Một thời gian trước khi bị buộc phải thoái vị, Võ Tắc Thiên đã khiến chính quyền rơi vào tình trạng hỗn loạn và xã hội hỗn loạn.
Phương Linh(Theo Sohu)
