Chỉ 2 tháng sau khi ghi nhận ca mắc đầu tiên, đến nay số trường hợp mắc đậu mùa khỉ tại Mỹ đã vượt mốc 2.900 bệnh nhân. Trong khi đó, thông tin về các ca bệnh và yếu tố dịch tễ học lại được đưa ra tương đối chậm, không thể đáp ứng tốc độ lây lan của virus.
Bà Janet Hamilton, giám đốc điều hành của Hội đồng Nhà nước, nhận xét: "Đây là một đợt bùng phát dịch mới có tốc độ lây lan rất nhanh vậy nên tôi cho rằng có khá nhiều thách thức và khó khăn đối trong việc chia sẻ thông tin từ các khu vực pháp lý tới Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC)".
CDC gần đân chỉ mới đưa ra một cái nhìn tổng quát về nhân khẩu học đối với bệnh đậu mùa khỉ. Trong đó, phần lớn các trường hợp mắc bệnh này là nam giới có quan hệ tình dục đồng giới, độ tuổi trung bình là 36.
Giám đốc CDC, Tiến sĩ Rochelle Walensky, cho biết dù vậy cơ quan chỉ mới nhận được thông tin của một nửa số ca mắc đậu mùa khỉ. Trong khi đó, trên thực tế, bệnh đậu mùa khỉ hiện là một căn bệnh có thể báo cáo, có nghĩa là các sở y tế công cộng làm việc với các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe địa phương để thu thập thông tin về những người được chẩn đoán và cách họ mắc bệnh. Nhưng hiện nay, việc chia sẻ dữ liệu về bệnh đậu mùa khỉ giữa các với CDC vẫn hoàn toàn dựa trên cơ sở tự nguyện.
Trước tình hình này, CNN đã liên hệ với các sở y tế của tất cả 50 tiểu bang. Trong đó, đại diện 29 bang đã trả lời và tất cả đều cam kết chia sẻ dữ liệu ca bệnh với CDC. Tuy nhiên, một số khu vực nói rằng họ đang thu thập nhiều thông tin hơn những gì họ gửi đi.
Khi Mỹ đang phải chiến đấu với một cuộc khủng hoảng sức khoẻ cộng đồng khác trong thời điểm COVID-19 vẫn chưa kết thúc, bà Walensky chia sẻ bà cảm thấy bị "mắc kẹt" khi nhận ra rằng "CDC có rất ít quyền hạn trong việc yêu cầu thông tin các ca bệnh".
Giám đốc CDC cho biết: "Chúng tôi muốn có càng nhiều thông tin để thông báo về những quyết định của CDC với cộng đồng càng sớm càng tốt. Nhưng một lần nữa, nhưng chúng ta đã chứng kiến trong thời COVID-19, chúng tôi đang gặp thách thức bởi một thức tế là chúng tôi đang ở trong một cơ quan không có quyền nhận các dữ liệu này. Chúng tôi đang làm việc để giải quyết vấn đề này".
Bà Walensky lấy ví dụ rằng CDC hiện không có dữ liệu về những người đã được tiêm vaccine ngừa đậu mùa khỉ và chưa có quyền thu thập dữ liệu về vấn đề này.
Những dự liệu duy nhất được chia sẻ công khai về vaccine đậu mùa khỉ là những bản cập nhật tin tức từ Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ về số liều vaccine đã được phân phối tới các bang. Tháng trước, CDC đã chia sẻ một bản dư thảo đầu tiên về thoả thuận sử dụng dữ liệu với các bang và khu vực pháp lý, trong đó bao gồm bản hợp đồng có thể mở rộng khả năng của cơ quan trong việc truy cập những dữ liệu các bang đang thu thập.
Sau khi nhận được phản hồi từ các bang, CDC tiếp tục chia sẻ phiên bản sửa lại của thoả thuận, tập trung đặc việc vào dư liệu vaccine của chính quyền. Theo đó, các bang đang xem xét tài liệu này và có một vài nơi đã đồng ý ký kết.
Theo CDC, phiên bản mới đây nhất của thoả thuận sử dụng dữ liệu có nhiều điểm "tương tự như những thoả thuận mà các bang đã sử dụng đối với dữ liệu về dịch COVID-19".
Được biết, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã ban bố tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu với bệnh đậu mùa khỉ. Tuy nhiên, Mỹ vẫn chưa đưa ra động thái tương tự. Hồi cuối tuần trước, các quan chức y tế Mỹ cho biết Washington vẫn đang đánh giá tình hình.
Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ Xavier Becerra cho biết: "Mỹ đang chuẩn bị nâng cao mức độ phản ứng đối với căn bệnh này trong những ngày tới".
Một tuyên bố về tình trạng khẩn cấp với đậu mùa khỉ ở Mỹ có thể kéo theo yêu cầu về việc báo cáo các dữ liệu cụ thể. Tuy nhiên, như trong thời đại dịch COVID-19, tuyên bố tình trạng khẩn cẩn sẽ đòi hỏi các cơ sở y tế như bệnh viện cung cấp dữ liệu nhưng điều tương tự không được áp dụng với các bang hay dịch vụ y tế cộng đồng.
Bà Hamilton nhận xét: "Các sở y tế có lợi ích nhất định trong việc cung cấp dữ liệu cho cơ quan. Còn hệ thống y tế công cộng thì cần và muốn gửi dữ liệu".
Bà nói thêm: "Chúng tôi muốn có một quy trình chuẩn hóa, thường xuyên - ngay cả khi các bệnh và tình trạng mới xuất hiện - ít nhất cũng có cách để dữ liệu cốt lõi tự động được gửi ra khỏi hệ thống bệnh của tiểu bang. Nhưng trong cơ sở hạ tầng hiện tại, điều đó không tồn tại".
Thay vào đó, quy trình gửi dữ liệu hiện nay được đánh giá là "rất thủ công". Cụ thể, các bang có thể phải truy cập vào toàn bộ thông tin bằng phương pháp thủ công hoặc cứ thế tải tệp lên hệ thống và có thể bỏ sót một số dữ liệu nếu chúng không được định dạng theo cùng một cách.
Bà Hamilton cho biết việc hiện đại hóa dữ liệu tại CDC vốn đã bị thiếu hụt rất nhiều. Bà chia sẻ: "Dù bạn tin hay không, năm 2020 là năm đầu tiên cơ quan này nhận được các khoản chi cho một cách tích hợp hơn để quản lý dữ liệu giám sát dịch bệnh. Và tất nhiên, điều đó đúng khi đại dịch ập đến".
Minh Hạnh (Theo CNN)
