Theo thông tin từ báo Tuổi trẻ, con phi là một loại hải sản vừa sống ở nước mặn, vừa sống ở nước lợ. Phi có ở nhiều nơi vùng ven biển Thanh Hóa như Hải Lộc (Hậu Lộc), Lạch Ghép (Quảng Xương), Lạch Hới (Sầm Sơn). Những vùng này là nước mặn, nên phi thường nhỏ con, chỉ dài khoảng 10 cm; khi ăn, mùi vị chẳng khác gì con trai biển.
Nhưng chỉ có phi Cầu Sài ở đoạn sông Trà giang từ Văn Lộc chảy qua Cầu Sài nối liền hai xã Thuần Lộc (Hậu Lộc) và Hoằng Xuyên (Hoằng Hóa) là phi ngon nổi tiếng nhất, mới được đem tiến vua. Nó chỉ ngon ở ngay chính vùng đất ấy. Cũng như nhãn lồng Hưng Yên đem trồng nơi khác, đâu còn ngon nữa.
Phi trông giống con trai biển, nhưng vỏ mỏng hơn. Con lớn nhất dài cả gang tay. Ruột phi dày trắng ngần, có hai tua dài. Đây là món đặc sản quý hiếm, vì ngoài vùng cầu Sài ra, không nơi nào trong cả nước, có loài phi như thế.
Phi trông giống con trai biển, nhưng vỏ mỏng hơn.
Phi sống sâu dưới cát cả nửa mét, hai chiếc tua dài như hai sợi râu thò lên mặt đất ăn sinh vật phù du. Tua của chúng cũng chính là hai chiếc “ăng ten” cực kỳ nhạy, có bất cứ động tĩnh gì nó sẽ chui sâu dưới cát. Chính vì vậy, bắt phi là một công việc khó nhọc và vất vả.
Đào phi phải dựa vào con nước, nước ròng kiệt (nước cạn), trời yên biển lặng thì nó mới chịu đưa vòi lên kiếm ăn. Khi người đi đào tìm thấy chỗ ụ cát bằng nắm tay, màu hơi xanh, có những lỗ nhỏ bằng chân hương thì ngay lập tức ra sức đào thật nhanh để móc phi lên. Những ngày biển động hoặc trở trời thì không thể xác định phi đang ở chỗ nào dưới bãi cát rộng mênh mông.
Người đi đào phi lúc nào cũng lấm lem từ đầu tóc đến gót chân, mặt luôn dính bùn cát vì phải áp sát xuống bãi bồi. Những con phi nằm sâu dưới cát tưởng an phận nhưng lúc nào cũng thè chiếc lưỡi màu trắng ra. Người nào móc không khéo, để ngón tay chạm vào chiếc lưỡi sắc như dao cạo thì chỉ có đứt tay. Thế nhưng dù ngón tay có bị cứa nát vì lưỡi phi, họ cũng không bao giờ dùng găng tay vì phải để bàn tay trần thì mới cảm nhận được vị trí nằm của phi.
Từ phi, người dân Thanh Hóa có thể chế biến thành các món xào, rán, nấu canh hoặc cháo. Song ngon nhất vẫn là nấu canh và rán.
Con phi là một loại hải sản vừa sống ở nước mặn, vừa sống ở nước lợ.
Chia sẻ trên Thời đại Plus, anh Tuấn Trần – ngư dân sinh sống tại huyện Hậu Lộc, Thanh Hóa cho biết: “Để nấu được các món ăn từ phi cầu Sài, chị em nội trợ cần ngâm chúng trong nước muối nhạt để nhả hết cát rồi dùng mũi dao nhọn tách chúng ra khỏi vỏ, hứng lấy nước từ ruột phi chảy ra. Sau đó chị em để cát lắng xuống và chắt lấy nước trong cho vào nồi, thêm nước lọc để nấu canh.
Chuẩn bị sẵn hành tươi thái khúc, lá chanh rửa sạch thái chỉ. Khi nước sôi lên, Chị nêm một lượng muối vừa đủ, thả ruột phi vào và khuấy đều. Đến khi sôi bùng lên phải bắc ra ngay, cho hành và lá chanh vào là có ngay một bát canh phi thơm ngon đặc trưng”.
Món phi rán cũng làm sống, ướp gia vị rồi tẩm bột. Mỡ sôi già thả vào, lăn qua lăn lại, bột vừa chín phải gắp ra ngay. Phi rán ăn với các loại rau thơm chấm nước mắm gừng, tiêu, tỏi, ớt.
“Ăn phi dù rán hay nấu canh, phải ăn tái mới hưởng thụ được hương vị tự nhiên vốn có của con phi. Khi nhai, ta cảm được cái giòn sần sật, vị ngọt thấm dần từ đầu môi đến cổ họng, đi đến đâu biết đến đó. Phi nấu chín quá sẽ teo tóp và dai, mất cả hương vị. Ai đã được ăn phi, dù chỉ một lần thôi, suốt đời không thể quên được hương vị của nó”, người đàn ông xứ Thanh chia sẻ.
Phi rán ăn với các loại rau thơm chấm nước mắm gừng, tiêu, tỏi, ớt.
Cháo phi cũng là một món ăn bổ dưỡng và lành, nhất là đối với người sau khi vừa ốm dậy. Người già và trẻ em ăn phi rất tốt, công hiệu đối với người mắc bệnh ra mồ hôi trộm.
Năm tháng trôi đi, dù nay phi tiến vua không còn nhiều, nhưng hương vị cúa món phi một thuở vẫn xứng danh là tinh hoa ẩm thực của đất và người xứ Thanh.
