Thời gian qua, dư luận bức xúc về hàng loạt vụ việc bạo lực học đường như vụ nữ sinh Hưng Yên, Nghệ An bị đánh hội đồng, học sinh lớp 5 đâm bạn, học sinh ở Quảng Ninh bị đánh hội đồng đến tụ máu não... Ngay sau khi báo chí phản ánh, cơ quan chức năng đã vào cuộc, tuy nhiên, đáng buồn, vấn đề chưa được giải quyết từ gốc, trường học vẫn chưa là môi trường bình yên cho học sinh.
Cảnh báo đỏ nạn bạo lực học đường
Trước những hiện tượng trên, TS. Khuất Thu Hồng, Viện trưởng viện Nghiên cứu phát triển xã hội cho rằng: “Chương trình giáo dục của Việt Nam hiện nay vẫn đang nặng giáo dục về kiến thức mà không chú trọng giáo dục đạo đức và kỹ năng sống. Vì vậy, khi xảy ra mâu thuẫn, học sinh không biết cách nào để giải quyết ngoài việc lựa chọn sử dụng vũ lực. Đó là một “khoảng trống” rất lớn về giáo dục đạo đức, giáo dục nhân cách của chương trình giáo dục tại Việt Nam.
Giáo dục Việt Nam đã và đang “sản xuất” ra hàng loạt những người “biết chữ”, nhưng khi lớn lên lại là người không có đủ năng lực để bước vào cuộc sống. Điều đó trở thành một vấn đề “nổi cộm” khiến ngành giáo dục Việt Nam cần phải thay đổi”.
“Theo tôi, bạo lực học đường đang phản ánh những hiện tượng bạo lực trong gia đình và ngoài xã hội. Những mâu thuẫn trong gia đình, từ việc bố sử dụng bạo lực với mẹ, cũng có thể khiến học sinh học theo, suy nghĩ và sử dụng vũ lực với bạn bè, để giải quyết mâu thuẫn. Học sinh đó lại chưa được trang bị, hướng dẫn các kỹ năng để giải quyết những mâu thuẫn đó, chưa được gia đình, nhà trường giáo dục trong khi xã hội tràn ngập bạo lực, dễ bị tiêm nhiễm”, bà nhấn mạnh.
Bạo lực học đường xảy ra liên tiếp trong thời gian qua. Ảnh minh họa |
Đồng tình với quan điểm đó, TS. Nguyễn Hiệp Thương, Trưởng khoa Công tác xã hội, trường đại học Sư phạm Hà Nội cũng cho rằng: “Nhiều trường học, cơ sở giáo dục vẫn chỉ chú trọng tới dạy chữ, truyền thụ tri thức, kiến thức, chưa coi trọng việc giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho học sinh. Chương trình học quá nặng, số lượng học sinh trong một lớp học ở nhiều địa phương đặc biệt trong các thành phố lớn, đô thị quá tải so với quy định nên giáo viên không thể quan tâm sâu sát tới từng học sinh. Giáo viên chủ nhiệm và những giáo viên khác chỉ chú trọng giảng dạy chuyên môn, không có nhiều thời gian để nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, những vấn đề bất thường của học sinh. Hơn nữa, nhiều giáo viên thiếu kinh nghiệm, không đủ kiến thức, kỹ năng để nhận biết, giải quyết những vấn đề này, khi gặp tình huống trong thực tế, nhiều thầy cô đã xử lý không phù hợp, thậm chí sai trái hoặc nhiều người đã chọn giải pháp tảng lờ, bỏ qua không giải quyết...”.
Thầy giáo Trần Trung Hiếu, trường THPT Phan Bội Châu (Nghệ An) cho rằng: “Giáo dục trong nhiều năm qua mang tính hình thức, chịu ảnh hưởng nặng của bệnh thành tích. Học sinh đến trường chịu nhiều áp lực về điểm số, thi cử, ít được giáo dục đạo đức, hành vi. Đây không phải vấn đề của một trường mà là vấn đề chung của rất nhiều trường”.
“Mạng xã hội cũng tạo sự kích động đối với thực trạng bạo lực học đường, thông qua sự tiện lợi tiếp cận internet, tạo điều kiện cho sự đua đòi, a dua... Lứa tuổi trong các vụ bạo lực học đường vừa qua cũng tập trung ở “tuổi nổi loạn”, dễ bị tiêm nhiễm, kích thích. Không có sự phối hợp giữa ba yếu tố gia đình, nhà trường và xã hội, những vụ việc tương tự sẽ còn bùng phát nữa chứ chưa dừng lại, và biểu hiện sẽ ngày càng rầm rộ hơn. Việc những học sinh quay clip tung lên mạng xã hội với thái độ rất hả hê để trả thù, như một biểu hiện của bạo lực có ý thức”, thầy Hiếu phân tích.
Loay hoay giải quyết phần “ngọn” vấn đề
Trước vấn nạn bạo lực học đường ngày càng xảy ra nhiều, TS. Nguyễn Hiệp Thương khẳng định: “Đây cũng như hồi chuông cảnh báo đối với các nhà quản lý giáo dục, giáo viên, phụ huynh, học sinh và các cấp chính quyền, cộng đồng xã hội trong việc nâng cao nhận thức và trách nhiệm để ngăn chặn và đẩy lùi những vấn nạn trong trường học, trong đó có bạo lực học đường”.
Ông phân tích: “Ngay sau khi những sự việc đó xảy ra, các cơ quan chức năng đã có trách nhiệm, giải quyết, xử lý sự việc kịp thời và đúng quy định. Bên cạnh trách nhiệm góp phần giảm bớt những hậu quả tiêu cực đối với các nạn nhân của bạo lực học đường, chúng ta cũng cần lưu ý đến việc phần nào giảm bớt những bức xúc, lo lắng trong dư luận xã hội trong thời gian qua. Tuy nhiên, theo tôi, những giải pháp, biện pháp đang thực hiện có thể rất hiệu quả và kịp thời khi giải quyết những vụ việc đã xảy ra, nhưng hiệu quả trong việc phòng ngừa và ngăn chặn những vấn nạn xảy ra trong trường học chưa phù hợp và không hiệu quả”.
Ông lý giải: “Bởi, chúng ta đang như giải quyết phần ngọn chứ chưa giải quyết phần gốc rễ của vấn đề. Nếu chỉ dừng ở những quy định, chính sách, hoặc những giải pháp như hiện nay, nếu chỉ nhìn thấy trách nhiệm của nhà trường, của những cơ sở giáo dục mà không chú trọng đến vấn đề giáo dục trong gia đình; không chú ý đến sự tác động tiêu cực của mặt trái xã hội đến học sinh, hệ thống nhà trường; không có giải pháp để phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình, các cấp, các ngành và cả xã hội thì những vấn đề nổi cộm trong trường học như bạo lực học đường, hành vi lệch chuẩn của học sinh không những không giảm đi mà có thể tiếp tục gia tăng trong thời gian tới...
Cùng với đó, việc thực hiện các hoạt động phổ biến, nâng cao nhận thức, kiến thức về phòng chống xâm hại, bạo lực học đường hay giải quyết các vấn đề “nổi cộm” trong các cơ sở giáo dục hiện nay còn nhiều bất cập, hạn chế”.
TS. Khuất Thu Hồng, Viện trưởng viện Nghiên cứu phát triển xã hội |
Bảo vệ môi trường học đường
TS. Khuất Thu Hồng cho biết: “Sau khi các vụ bạo lực học đường xảy ra, ngành giáo dục cần phải thay đổi nội dung giảng dạy, tăng cường các nội dung giáo dục kỹ năng sống, văn hóa ứng xử, bổ sung các kiến thức xã hội trong khung giảng dạy. Trước hết, phải siết chặt những quy tắc, nội quy ứng xử trong trường lớp giữa thầy và trò, giữa các trò với nhau... những quy định thật nghiêm khắc, có chế tài theo dõi và xử lý.
Bên cạnh đó, mỗi trường nên có đội ngũ công tác xã hội, tư vấn tâm lý cho học sinh, giải quyết những vấn đề tâm lý, mâu thuẫn, giải thích và tư vấn để kịp thời giúp học sinh giải tỏa khúc mắc, tránh dẫn đến tình trạng sử dụng vũ lực để giải quyết. Việc nhà trường có đưa nội dung giảng dạy, xây dựng bộ quy tắc ứng xử, nội quy nhằm củng cố những hành vi tích cực phải được xây dựng đồng thời trong gia đình, nhà trường và ngoài xã hội”.
TS. Nguyễn Hiệp Thương cho rằng rất cần những người có kiến thức, kỹ năng và được đào tạo chuyên sâu. Kinh nghiệm thực tiễn ở các nước có nền giáo dục tiên tiến trên thế giới như Hoa Kỳ, Thụy Điển, Australia... hoặc các nước ở khu vực châu Á có một số nét tương đồng về văn hóa với Việt Nam như Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Singapore thì người làm công việc này chính là nhân viên công tác xã hội trong trường học, cán bộ tham vấn, tư vấn tâm lý trong trường học.
Để phòng ngừa, ngăn chặn, giải quyết kịp thời những vấn đề tiêu cực nảy sinh trong trường học, đặc biệt là với học sinh như xâm hại tình dục, bạo lực học đường..., các trường có đào tạo ngành sư phạm cần đưa chuyên đề Công tác bảo vệ, chăm sóc giáo dục trẻ em trong đó có những nội dung về công ước quốc tế về quyền trẻ em, luật trẻ em... kiến thức kỹ năng về phòng chống xâm hại, bạo lực, các tệ nạn xã hội đối với học sinh là một môn học chung cho các sinh viên sư phạm.
Cần tổ chức các khóa đào tạo tập huấn cho các lãnh đạo quản lý giáo dục, lãnh đạo các cơ sở giáo dục để tăng cường kiến thức về công tác xã hội trường học và mô hình công tác xã hội trường học, hướng tới chuyên nghiệp ở Việt Nam”.
Thầy Trần Trung Hiếu cũng cho rằng: “Tuyên truyền thông qua các tiết học ngoại khóa, những giờ sinh hoạt là một phương pháp hiệu quả để ngăn ngừa những hiện tượng tương tự. Bên cạnh đó, cần những hình thức xử phạt mạnh hơn nữa, không đơn thuần là sự phê bình, sửa đổi, bổ sung thêm điều luật dành cho người dưới 18 tuổi, nếu không lứa tuổi này sẽ tiếp tục bùng phát những hành vi sai phạm”.
