Thời gian qua, tình hình dịch sốt xuất huyết đang diễn biến phức tạp ở nhiều địa phương, điển hình là Hà Nội và TP.HCM.
Báo cáo của Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật Hà Nội, cộng dồn từ đầu năm đến nay toàn thành phố ghi nhận 23.314 ca mắc, 4 ca tử vong. Số ca mắc tăng so với cùng kỳ năm 2022.
Bệnh nhân phân bổ tại 30/30 quận, huyện, thị xã; 572/579 xã, phường, thị trấn. Các địa phương ghi nhận có nhiều bệnh nhân như: Hoàng Mai (1.558 ca), Phú Xuyên (1.548 ca), Hà Đông (1.533 ca), Thanh Trì (1.309 ca), Đống Đa (1.252 ca), Thanh Oai (1.230 ca), Cầu Giấy (1.224 ca), Nam Từ Liêm (1.162 ca)...
Theo Bác sĩ Trương Hữu Khanh, chuyên gia truyền nhiễm, Trưởng phòng Công tác xã hội, Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM), khi mắc sốt xuất huyết, có 2 cơ chế bệnh sinh có thể dẫn đến nguy hiểm. Thứ nhất, khi virus tấn công vào cơ thể sẽ ức chế tủy xương gây hạ tiểu cầu, từ đó dẫn đến xuất huyết.
Thứ hai, virus làm tổn thương thành mao mạch, gây tăng tính thấm làm thoát huyết tương ra khỏi lòng mạch, hậu quả cô đặc máu, từ đó bệnh nhân có thể sốc do giảm thể tích tuần hoàn.
Bác sĩ Lê Văn Thiệu, Khoa Nhiễm khuẩn tổng hợp, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương (Hà Nội), cho biết biến chứng cô đặc máu là một trong những biến chứng phổ biến khi mắc sốt xuất huyết.
“Tính thấm mao mạch gia tăng, với hậu quả thoát huyết tương ra ngoài khoang dịch kẽ với lượng lớn, là nguyên nhân của tình trạng cô đặc máu. Cô đặc máu thường xuất hiện vào ngày thứ 2-3 của bệnh, nếu không được bổ sung dịch đủ, và có thể kéo dài đến khi khỏi bệnh.
Cô đặc máu được hiểu là mất một lượng nước trong máu dẫn đến tình trạng máu đặc, nếu không điều trị kịp thời và đúng cách có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm hơn , nếu không bù lượng nước đúng, đủ, kịp thời có thể dẫn tới giảm lượng máu tưới mô dẫn tới suy đa tạng, nặng hơn có thể gây sốc giảm thể tích”, BS Thiệu phân tích.
Cũng theo BS Thiệu, không phải sốt xuất huyết Dengue gây mất nước. Đây là sự nhầm lẫn khá lâu dài.
Bệnh dù nặng dù nhẹ vẫn không có mất nước trên lâm sàng. Cân nặng không giảm, da không khô, vì vậy rất khó xác định trên lâm sàng, người bệnh cần đến các cơ sở y tế để đước làm xét nhiệm theo dõi cả cô đặc máu và giảm tiểu cầu, bên cạnh biến chứng cô đặc máu có liên quan nhiều đến triệu chứng mệt, đau tức vùng gan, nôn, buồn nôn, lơ mơ, li bì.
Giai đoạn hạ sốt sẽ xuất hiện các biến chứng hạ tiểu cầu hoặc cô đặc máu và thiếu thể tích tuần hoàn gây tụt huyết áp, sốc…
“Vì vậy, người bệnh không nên chủ quan và cần đặc biệt lưu ý giai đoạn nguy hiểm này (từ ngày thứ 4 - 7), bằng cách đi khám và xét nghiệm máu hằng ngày, xác định nguy cơ hạ tiểu cầu và cô đặc máu”, BS Thiệu lưu ý.
Vị chuyên gia khuyến cáo, để xác định người bệnh có bị biến chứng cô đặc máu hay không, cần phải vào viện kiểm tra mới có thể biết chính xác.
“Khi nghi ngờ bị sốt xuất huyết người bệnh cần được thăm khám ở cơ sở y tế đảm báo chất lượng để được điều trị kịp thời.
Lưu ý không tự ý truyền dịch và không dùng kháng sinh hay thuốc corticoid. Cần đặc biệt lưu ý từ ngày thứ 4 - 5 trở đi sẽ có hiện tượng máu cô đặc nếu không bù đủ dịch. Xét nghiệm công thức máu nếu thấy chỉ số Hematocrite tăng trên 20% so với ban đầu tức là máu bị cô đặc, phải hết sức lưu ý trong vấn đề truyền dịch”, BS Thiệu cho hay.
Trong trường hợp được bác sĩ khám bệnh cho điều trị tại gia đình, cần được theo dõi thường xuyên về nhiệt độ cơ thể và các hiện tượng xuất huyết người bệnh (nếu có) cũng như các dấu hiệu bất thường xuất hiện, nếu cần phải cho người bệnh đến bệnh viện ngay.
Điều trị và theo dõi sốt xuất huyết tại gia đình phải dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, đặc biệt lưu ý sử dụng thuốc hạ sốt không được dùng Aspirin, chỉ dùng Paracetamol đơn chất theo chỉ định của nhân viên y tế.
Cách điều trị sốt xuất huyết tại nhà
Các phương pháp điều trị sốt xuất huyết tại nhà chủ yếu là nghỉ ngơi, chườm mát, uống thuốc hạ sốt paracetamol nếu sốt cao, uống nhiều nước (từ 2-3 lít nước hoặc nước hoa quả, Oresol theo sự hướng dẫn của bác sĩ). Ngoài ra, người bệnh nên bổ sung thêm vitamin các loại và dinh dưỡng hợp lý.
Bên cạnh việc bổ sung đầy đủ nước và điện giải, người bệnh cần lưu ý thân nhiệt và uống thuốc hạ sốt khi cần thiết. Paracetamol là thuốc hạ sốt an toàn, thường được chỉ định trong điều trị triệu chứng sốt xuất huyết.
Tuy nhiên, Paracetamol có khả năng gây độc cho gan, thận nếu dùng liều cao (15g/ ngày với người lớn) hoặc dùng thuốc liều đúng chỉ định nhưng kéo dài hơn 1 tuần. Thuốc có nguy cơ gây độc gan với người nghiện rượu. Liều dùng Paracetamol trong điều trị sốt xuất huyết là 15mg/kg thể trọng, cách nhau từ 4 đến 6 giờ và không nên dùng quá 4 lần 1 ngày.
Lưu ý, Aspirin và Ibuprofen là 2 loại thuốc chống chỉ định dùng cho người bệnh sốt xuất huyết. Aspirin mặc dù cũng là thuốc hạ sốt, nhưng trong sốt xuất huyết tuyệt đối không được sử dụng. Bởi Aspirin có tác dụng ngăn tập kết tiểu cầu, chống đông máu nên khiến tình trạng chảy máu do sốt xuất huyết gây ra trở nên trầm trọng hơn.
Tương tự, Ibuprofen là thuốc thuộc nhóm kháng viêm không steroid. Tuy không làm ngưng tập kết tiểu cầu mạnh như Aspirin, nhưng Ibuprofen cũng khiến tình trạng chảy máu trong sốt xuất huyết khó cầm được.
-Không dùng kháng sinh với bệnh nhân sốt xuất huyết vì kháng sinh không có tác dụng tiêu diệt virus.
-Không nên cạo gió vì có thể gây tổn thương cơ và giãn mạch gây nguy hiểm đến tính mạng của bệnh nhân.
"Cần bù dịch sớm bằng đường uống, khuyến khích người bệnh uống nhiều nước Oresol, nước trái cây, nước cháo loãng với muối. Khi bệnh nhân không uống được do nôn nhiều, có dấu hiệu mất nước, xét nghiệm Hematocrit tăng cao phải chỉ định truyền dịch", BS Thiệu cho hay.
Cẩm Anh
