Mỗi năm, hệ thống y tế trên toàn tỉnh Bắc Giang đã phục vụ cho gần 2,5 triệu lượt khám, chữa bệnh. Vì vậy, việc tổ chức mua sắm trang thiết bị y tế hiện đại thông qua đấu thầu là hết sức cấp thiết.
Những gói thầu sát giá, đội giá đến đáng ngờ
Lục Ngạn và Sơn Động là hai huyện vùng núi của tỉnh Bắc Giang, trong những năm qua, UBND tỉnh Bắc Giang cũng như chính quyền địa phương đã hết sức chú trọng phát triển kinh tế, song song đó là nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe người dân được đặt lên hàng đầu. Trung tâm y tế (TTYT) huyện Lục Ngạn hiện nay có hơn 500 cán bộ viên chức và y bác sỹ, phục vụ khoảng 20 nghìn lượt khám chữa bệnh mỗi năm. Vì vậy, nhu cầu mua sắm trang thiết bị hiện đại là hết sức cấp thiết.
Tính đến tháng 7/2020, TTYT huyện Lục Ngạn đã thực hiện mời thầu 23 gói với số tiền chi ngân sách lên đến hàng chục tỷ đồng. Hầu hết những gói thầu này đều có giá trúng rất sát với giá dự toán. Thậm chí, có những gói, giá bỏ thầu bằng luôn giá mời thầu.
| Một số gói thầu của TTYT huyện Lục Ngạn được rà soát |
Trong hơn 31 tỷ đồng chi tiêu ở trên, TTYT huyện Lục Ngạn chỉ tiết kiệm được cho Ngân sách nhà nước một con số khiêm tốn là 604 triệu đồng, tỷ lệ siêu thấp 1,8%. Hiện tượng này làm dấy lên dư luận hoài nghi về công tác sử dụng, quản lý vốn đầu tư công tại đơn vị này.
Ngày 26/5/2020, bác sỹ Đỗ Văn Sinh, Giám đốc TTYT huyện Lục Ngạn ký quyết định số 362/QĐ- TTYT, phê duyệt kết quả lựa chọn gói thầu “Mua sắm vật tư trang thiết bị y tế giai đoạn 2 năm 2020 của Trung tâm y tế huyện Lục Ngạn”, cụ thể là Máy tán sỏi Laser OMNIPULSE MAX ® 80W cho Liên danh Công ty CP dược vật tư y tế và Công ty TNHH Accutech Việt Nam (Công ty Accutech), trị giá lên tới 10, 6 tỷ đồng, thấp hơn 50 triệu đồng so với giá dự toán ban đầu.
Theo Kết quả lựa chọn nhà thầu gói thầu trên, chiếc Máy tán sỏi Laser của TTYT huyện Lục Ngạn có xuất xứ từ Mỹ. Đối chiếu với những quy định tại Nghị định 36/2016/NĐ-CP (sửa đổi bổ sung bởi Nghị định 169/2018/NĐ-CP) và Thông tư 39/2016/TT-BYT, thì Máy tán sỏi Laser thuộc trang thiết bị y tế nhóm 2, loại C (trang thiết bị y tế có mức độ rủi ro trung bình cao).
Doanh nghiệp muốn kinh doanh thiết bị y tế thuộc nhóm 2, ngoài việc phải có giấy phép nhập khẩu, đáp ứng các điều kiện về nhân lực, kho bãi, phương tiện vận chuyển… còn phải thực hiện thủ tục công bố đủ điều kiện kinh doanh trang thiết bị y tế tại Sở Y tế nơi doanh nghiệp đặt trụ sở.
Để được cấp giấy phép nhập khẩu, doanh nghiệp bắt buộc phải tiến hành phân loại trang thiết bị y tế, đây là một thành phần không thể thiếu trong bộ hồ sơ xin giấy phép nhập khẩu, lưu hành thiết bị y tế tại Việt Nam. Bảng phân loại này phải được công bố công khai trên Hệ thống quản lý của Bộ Y tế. Thế nhưng, chưa tìm thấy bất cứ công bố hay Bảng phân loại nào cho Máy tán sỏi Laser OMNIPULSE MAX ® 80W của liên danh này. Duy nhất có một Kết quả phân loại trang thiết bị y tế ngày 8/8/2017 của Công ty Accutech, nhưng chỉ là những thiết bị phụ trợ.
| Bảng phân loại trang thiết bị y tế năm 2017 của Công ty Accutech |
Vậy chiếc máy trên có thực sự được nhập khẩu từ Mỹ và có xảy ra tình trạng làm giả hồ sơ năng lực của nhà thầu hay không?
Hiện tượng trúng thầu rất sát giá cũng xảy ra hàng loạt tại các gói thầu khác của TTYT huyện Lục Ngạn. Đơn cử như Công ty TNHH Quang Thành trúng hai gói thầu Mua sắm trang thiết bị y tế của các năm 2018 và 2019 với tổng giá trị là 11 tỷ đồng nhưng chỉ tiết kiệm được cho ngân sách vẻn vẹn 96 triệu. Công ty CP thương mại và dịch vụ Thân Tín trúng gói thầu vệ sinh với giá 1,944 tỷ đồng (thấp hơn dự toán 768 nghìn). Tổng Công ty Dịch vụ Viễn thông trúng hai gói trị giá 1,010 tỷ đồng (tiết kiệm được 2,4 triệu). Công ty TNHH Vinamedi Việt Nam trúng hai gói, trị giá 557,6 triệu đồng (tiết kiệm cho ngân sách 16,4 triệu đồng). Những con số dường như chỉ mang tính tượng trưng.
Tình trạng “đội giá” cũng xuất hiện tại các gói thầu mua sắm của TTYT huyện Sơn Động, phóng viên phát hiện hàng loạt các thiết bị có giá cao bất thường, thậm chí gấp ba lần.
Cụ thể, tại Gói thầu “Mua sắm trang thiết bị y tế năm 2020 của Trung tâm Y tế huyện Sơn Động”, được bác sỹ, giám đốc Đào Văn Hải phê duyệt tại quyết định 169/QĐ- TTYT ngày 13/5/2020, giá trúng thầu là 3,616 tỷ đồng, đơn vị trúng thầu là Liên danh Công ty vật tư y tế và Công ty TNHH Vinamedi Việt Nam.
| Danh mục thiết bị trong gói thầu Mua sắm năm 2020 TTYT huyện Sơn Động |
Trong đó, hạng mục Hệ thống xử lý nước RO, Model: 6600, được TTYT huyện Sơn Động phê duyệt với giá trúng thầu là 1,15 tỷ đồng. Cùng loại thiết bị trên, TTYT huyện Lương Tài, Bắc Ninh chỉ mua với giá 490 triệu đồng.
| Hệ thống xử lý nước RO, TTYT huyện Lương Tài mua với giá 490 triệu đồng |
Lần theo mối liên hệ trong quá khứ, có một điều “trùng lặp”, Công ty vật tư y tế, Công ty Công ty TNHH thương mại và dịch vụ bảo vệ HKC (đơn vị tư vấn) luôn “góp mặt” trong các gói thầu có giá cao bất thường của TTYT huyện Sơn Động.
Tính đến tháng 7/2020, TTYT huyện Sơn Động thực hiện mời 9 gói thầu thì Công ty vật tư y tế đã trúng đến 6 gói và hiện tượng trúng sát giá, giá thiết bị đội lên quá cao luôn xuất hiện trong các gói thầu của đơn vị này .
Năm 2019, Công ty vật tư y tế trúng gói thầu Mua sắm thiết bị y tế của TTYT huyện Sơn Động, trị giá 4, 836 tỷ đồng (thấp hơn 4 triệu đồng so với dự toán).
| Danh mục và đơn giá thiết bị tại gói thầu Mua sắm thiết bị y tế năm 2019 của TTYT huyện Sơn Động |
Một số hạng mục thiết bị của gói thầu này cũng có giá quá cao. Đơn cử, máy thở model e360C/e360E, Covidien của hãng Medtronic – Mỹ, xuất xứ Ireland, sản xuất từ năm 2019 trở đi (kèm máy nén khí), Bệnh viện đa khoa huyện Mỹ Đức mua với giá 751 triệu đồng, nhưng TTYT huyện Sơn Động lại mua đến 1 tỷ đồng.
| Máy thở model e360C/e360E được BV đa khoa huyện Mỹ Đức mua với giá 751 triệu đồng |
Có một sự trùng hợp liên tục lặp lại, gần như tất cả những gói thầu có dấu hiệu đáng ngờ của TTYT huyện Lục Ngạn và TTYT huyện Sơn Động, đều do Công ty TNHH thương mại và dịch vụ bảo vệ HKC là đơn vị tư vấn.
| Trung tâm y tế huyện Sơn Động |
Rà soát kỹ hồ sơ, phóng viên nhận thấy có nhiều dấu hiệu bất thường trong công tác thẩm định, đánh giá hồ sơ dự thầu của đơn vị tư vấn.
Tại gói thầu Mua sắm trang thiết bị y tế năm 2020 của Trung tâm Y tế huyện Sơn Động, hồ sơ dự thầu của Công ty vật tư y tế có đưa ra hai Hợp đồng tương tự để chứng minh năng lực. Hợp đồng số 08/T11/PAMT-UB. Mua sắm trang biết bị y tế đợt 1 năm 2019 của Bệnh viện Ung Bướu (Bắc Giang). Thế nhưng, toàn bộ máy móc mua sắm của Hợp đồng 08/T11 không cùng chủng loại chức năng với gói thầu mà TTYT huyện Sơn Động mời thầu. Hợp đồng tương tự thứ hai mang số:1020/HĐ-BVĐK: Mua sắm trang thiết bị y tế năm 2018 của Bệnh viện đa khoa huyện Lục Nam. Gói thầu này, Công ty vật tư y tế liên danh với Công ty cổ phần xuất nhập khẩu và chuyển giao công nghệ HTIP thực hiện. Tuy nhiên, nếu xét đây có phải là hợp đồng tương tự hay không cần phải xét lại nhiều vấn đề. Thứ nhất, về năng lực cung cấp hàng hóa – Công ty vật tư y tế là thành viên liên danh, cần xác định rõ giá trị % thực hiện hợp đồng của công ty này để coi đó là hợp đồng tương tự. Thứ hai, theo danh sách hàng hóa cung cấp, toàn bộ danh mục hàng hóa mua sắm cũng không có quy mô và tính chất tương tự như yêu cầu mua sắm của TTYT Sơn Động.
Trả lời vấn đề này, ông Cao Vũ Cường, tổ trưởng tổ chuyên gia chấm thầu của Công ty HKC cho rằng: Hợp đồng tương tự chỉ xét theo giá trị tài chính chứ không xét theo chủng loại.
Ghi chú 11, Mục 2.1 Chương III Mẫu HSMT hàng hóa ban hành kèm theo Thông tư số 05/2015/TT-BKHĐT ngày 16/6/2015 của Bộ Kế hoạch và Đầu đã quy định rõ: Hợp đồng cung cấp hàng hóa tương tự là hợp đồng trong đó hàng hóa được cung cấp tương tự với hàng hóa của gói thầu đang xét và đã hoàn thành, bao gồm:
- Tương tự về chủng loại, tính chất: Có cùng chủng loại, tương tự về đặc tính kỹ thuật và tính năng sử dụng với hàng hóa của gói thầu đang xét;
- Tương tự về quy mô: Có giá trị hợp đồng bằng hoặc lớn hơn 70% giá trị của gói thầu đang xét.
Chiếu theo hướng dẫn ở trên, hai Hợp đồng tương tự mà Công ty vật tư y tế cung cấp, hoàn toàn không phù hợp. Công ty HKC có lẽ đang hiểu sai những quy định của pháp luật.
Đơn vị tư vấn: “Quá trình chấm thầu diễn ra hoàn toàn trên website Muasamcong”
Nhằm làm rõ những nghi vấn trên, phóng viên đã tiến hành làm việc với TTYT huyện Lục Ngạn và TTYT huyện Sơn Động. Lãnh đạo hai đơn vị đều có thái độ hết sức cầu thị và sẵn sàng hợp tác với báo chí. Ông Đỗ Văn Sinh, giám đốc TTYT huyện Lục Ngạn cởi mở: chúng tôi là những bác sỹ nên chỉ luôn hướng đến mục tiêu cao nhất là chăm sóc sức khỏe cho nhân dân. Để tránh sai sót, mọi công đoạn thực hiện gói thầu, TTYT đều ký Hợp đồng với những đơn vị chuyên nghiệp.
Về những nghi vấn báo chí phản ánh, đều là ông Cao Vũ Cường, Tổ trưởng tổ chuyên gia của Công ty TNHH thương mại và dịch vụ bảo vệ HKC trả lời, đây là đơn vị tư vấn lập hồ sơ mời thầu cũng như thẩm định hồ sơ dự thầu trong các gói thầu của TTYT huyện Lục Ngạn và TTYT huyện Sơn Động.
Ông Cường khẳng định: quy trình xét thầu tại cả hai TTYT đều đúng theo quy định của pháp luật. Khi phóng viên nêu dấu hiệu vi phạm của Công ty vật tư y tế và hỏi rõ hơn về quy trình chấm thầu của Tổ chuyên gia thì ông Cường trả lời: “Mọi hồ sơ chúng tôi đều đã công khai trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia và quá trình chấm thầu cũng diễn ra ở trên website Muasamcong, chúng tôi không tiếp cận hồ sơ dự thầu cũng như nhà thầu. Còn nhà thầu làm sai, làm giả sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật”.
Về vấn đề giá thiết bị quá cao, ông Cường cho biết: xây dựng dự toán giá gói thầu, đều tham khảo nhiều nguồn thông tin và qua khâu kiểm duyệt của Sở tài chính. Những nhà thầu trúng thầu đều là những Công ty lớn, có uy tín trên thị trường nên việc họ thường xuyên trúng thầu cũng là điều dễ hiểu.
| Trụ sở Công ty TNHH thương mại và dịch vụ bảo vệ HKC luôn đóng |
Nói về quy trình đấu thầu, một nguyên Vụ phó Vụ Quản lý đấu thầu (nay là Cục quản lý đấu thầu) cho biết: Quy trình đấu thầu qua mạng rất đơn giản, Chủ đầu tư đăng tải hồ sơ mời thầu lên cổng thông tin Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, Nhà thầu sau khi xem xét kỹ sẽ nộp hồ sơ năng lực dự thầu lên hệ thống hoặc nộp trực tiếp cho bên mời thầu. Chủ đầu tư chỉ việc tải về các hồ sơ dự thầu rồi giao cho Tổ chuyên gia, đơn vị tư vấn, đánh giá dựa trên các tiêu chí đã được nêu. Khi có kết quả, Chủ đầu tư đăng tải quyết định lựa chọn nhà thầu, công bố nhà thầu thắng cuộc. Hai bên sẽ tiến hành ký kết Hợp đồng, lúc này thì cuộc mở thầu coi như đã thành công.
Trách nhiệm của Tổ chuyên gia, đơn vị tư vấn đánh giá hồ sơ dự thầu đã được quy định rất rõ tại khoản 2, điều 76 Luật đấu thầu 2013: Đánh giá hồ sơ quan tâm, hồ sơ dự sơ tuyển, hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất theo đúng yêu cầu.
Như vậy, việc ông Cường trả lời: "Chủ đầu tư không tiếp cận hồ sơ dự thầu" là hoàn toàn sai. Bởi, trách nhiệm đánh giá, thẩm định tính xác thực hồ sơ dự thầu là của Tổ chuyên gia. Hệ thống mạng đầu thầu quốc gia chỉ là cơ sở lưu trữ dữ liệu điện tử, không thể có chuyện: “quy trình chấm thầu cũng diễn ra ở trên website Muasamcong…” như ông Cường đã nói.
Quyết định trúng thầu của Chủ đầu tư sẽ dựa trên Báo cáo đánh giá hồ sơ dự thầu của đơn vị tư vấn và đơn vị thẩm định. Nếu đơn vị tư vấn non kém, khả năng thất thoát nguồn vốn ngân sách nhà nước là rất lớn hoặc nguy hiểm hơn, đã có nhiều trường hợp đơn vị tư vấn “bắt tay” với nhà thầu, qua mặt Chủ đầu tư, nâng khống giá trị gói thầu nhằm tư lợi bất chính.
Đề nghị UBND tỉnh Bắc Giang, Sở Y tế tỉnh Bắc Giang vào cuộc làm rõ, giải đáp những thắc mắc của dư luận./.
Lê Tuấn – Duy Trung
