Thế giới từng phải đối mặt với không ít đợt dịch bệnh khủng khiếp hoành hành, cướp đi sinh mạng của hàng chục triệu người.
- Dịch tả
Bệnh nhân mất nước nghiêm trọng vì dịch tả. |
Dịch tả có xuất phát từ thời cổ đại. Căn bệnh xuất hiện tại châu Á khoảng 600 năm trước Công nguyên và lần đầu tiên được giới y học ghi nhận vào năm 1563 tại Ấn Độ. Đại dịch xuất hiện trên các tuyến đường thương mại cả đường bộ lẫn đường thủy đến Nga năm 1817. Sau đó, nó lan sang các khu vực còn lại của châu Âu và Bắc Mỹ.
Chỉ trong 200 năm đã có 7 trận đại dịch đã xảy ra trên thế giới, lấy đi mạng sống của hàng triệu người.
- Bệnh bại liệt
Bệnh bại liệt ở trẻ em (Polio) là căn bệnh đã có từ hàng ngàn năm. Đây là chứng bệnh nhiễm trùng cấp tính do siêu vi trùng poliovirus lây truyền qua thực phẩm và nước uống. Khi xâm nhập vào cơ thể, siêu vi trùng lan vào hệ thần kinh trung ương, làm yếu các cơ, khiến nạn nhân bị bại liệt.
Bệnh bại liệt từng hoành hành trong các cộng đồng loài người từ thời thượng cổ, và mãi tới năm 1840, một nhà khoa học tên là Jakob Heine mới tìm ra nguyên nhân và chế được vắc xin phòng ngừa, khiến số nạn nhân của bệnh này giảm dần trong vài thập niên gần đây.
Ở Mỹ, đại dịch bại liệt bùng nổ vào năm 1952, khi có tới 57.628 nạn nhân mắc bệnh trên khắp cả nước.
Biểu hiện lâm sàng của bệnh rất đa dạng, bao gồm sốt, viêm họng, ho, nôn mửa, đau bụng. Trường hợp nhẹ, bệnh nhân bình phục nhanh. Trường hợp nặng,khi tế bào thần kinh bị phá hủy, dẫn đến teo cơ và liệt. Bệnh nặng nữa là liệt hành tủy, viêm màng não, liệt hô hấp dẫn đến tử vong.
- HIV/AIDS
HIV/AIDS lan truyền khắp thế giới vào thập niên 1980, và đã cướp đi sinh mạng của hơn 25 triệu người trên toàn cầu.
HIV là virus gây hội chứng suy giảm miễn dịch ở người. Nếu không có hệ thống miễn dịch hoạt động tốt, những người bị HIV/AIDS sẽ dễ mắc phải những tổn thương khác, gây nhiễm trùng, dẫn đến tử vong. Virus lây lan qua máu và các chất dịch cơ thể. Hầu hết những người nhiễm virus đều qua quan hệ tình dục hoặc chia sẻ kim tiêm với người mang mầm bệnh.
HIV/AIDS khiến 1,5 triệu người tử vong trong số 35 triệu người nhiễm bệnh. Ảnh: Asiasociety
- Sốt phát ban
Sốt phát ban là bệnh do bị lây nhiễm bởi một số loại vi khuẩn rickettsia (tác nhân gây bệnh). Rickettsia là một nhóm vi khuẩn có thể được lây truyền sang người qua trung gian một số loài ngoại ký sinh như: bọ chét, chấy rận, ve…
Triệu chứng của bệnh là sốt cao (39 – 40 độ), ớn lạnh, đau đầu, đau cơ, đau khớp, buồn nôn và mệt mỏi biểu hiện nhiễm độc. Sau đó nạn nhân sẽ bị phát ban nửa người, sau khoảng 2 - 4 ngày thì lan ra toàn thân. Nếu không được điều trị, nạn nhân sẽ bị kiệt sức do sốt, ảnh hưởng đến tuần hoàn máu cùng các biến chứng khác khiến các cơ quan trong cơ thể bị hủy hoại.
Đại dịch sốt phát ban lan tràn khắp châu Âu trong cuộc chiến Ba mươi Năm từ thập niên 1960 và cướp đi sinh mạng của hơn 10 triệu người. Trong Thế Chiến I, nó tiếp tục hoành hành ở Nga, Ba Lan và Rumani, khiến hàng triệu người thiệt mạng.
Một bệnh nhân bị sốt phát ban. |
- Bệnh sốt rét
Đây là một trong những căn bệnh lâu đời nhất đe dọa đến cuộc sống của loài người, và những ghi chép đầu tiên về căn bệnh lan truyền qua loài muỗi này đã có từ cách đây gần 4000 năm, và cho đến nay nó vẫn xuất hiện ở nhiều nơi trên thế giới.
Mỗi năm có khoảng 515 triệu người mắc bệnh, từ 1 đến 3 triệu người tử vong - đa số là trẻ em ở khu vực phía nam sa mạc Sahara, châu Phi.
Đại dịch sốt rét lớn nhất trong lịch sử bùng nổ ở nhiều quốc gia trên thế giới trong Thế Chiến I và Thế Chiến II. Chỉ riêng trong quân đội Mỹ đã có tới hơn 100.000 binh sĩ thiệt mạng vì căn bệnh này.
- Đậu mùa
Đậu mùa xuất hiện vào khoảng 10.000 năm trước Công nguyên, và trên xác ước của Pharaon Ramses V thời Ai Cập cổ đại đã xuất hiện những vết mụn mủ của căn bệnh này. Vào thế kỷ 18, đại dịch đậu mùa do virus variola gây ra đã quét sạch nhiều thành thị, làng mạc ở châu Âu, khiến khoảng 400.000 người thiệt mạng mỗi năm, trong đó có 5 vị quốc vương.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trong thế kỷ 20, bệnh đậu mùa đã khiến 300-500 triệu người chết. Trong đợt đại dịch bùng phát vào năm 1967, có khoảng 15 triệu người đã nhiễm bệnh và 2 triệu người tử vong.
Người mắc bệnh đậu mùa có các triệu chứng như đau nhức, sốt cao và xuất hiện những nốt mụn nhọt lan dần khắp cơ thể, sau đó bệnh nhân bị nhiễm độc huyết trầm trọng dẫn đến tử vong.
- Sốt vàng da
Sốt vàng da là chứng bệnh sốt gây vàng da do siêu vi trùng thuộc họ Flaviviridae gây ra. Đây là một chứng bệnh sốt xuất huyết nguy hiểm lây truyền qua vật chủ trung gian là muỗi.
Siêu vi trùng này gây ra hiện tượng chảy máu trong và suy gan trầm trọng, và dấu hiệu dễ nhận biết nhất là da bệnh nhân chuyển sang màu vàng.
Sốt vàng từng gây nhiều trận đại dịch tàn khốc, giết hại hàng triệu người. Trong thế kỷ 18, sốt vàng lan tràn tại Ý, Pháp, Tây Ban Nha và Anh, đặc biệt là trong thời kỳ hoàng đế Napoleon thống trị.
- Cái chết đen
Cái chết Đen là tên gọi của một đại dịch xảy ra ở châu Á và châu Âu trong thế kỷ 14 mà đỉnh điểm là ở châu Âu từ năm 1348 đến năm 1350.
Cái chết Đen được coi là một trong những đại dịch chết chóc nhất trong lịch sử nhân loại, ước tính nạn dịch này đã giết chết từ 30 tới 60% dân số của châu Âu và giảm dân số toàn cầu từ khoảng 450 triệu người xuống còn từ 350 đến 375 triệu người vào năm 1400.
Triệu chứng của Cái chết Đen là những hạch bạch huyết bị sưng to, sốt, ho ra máu và khó thở dẫn đến tử vong.
- Đại dịch cúm năm 1918
| Những nạn nhân của Dịch cúm 1918 |
Đại dịch này có nhiều tên gọi khác nhau, như Dịch cúm Tây Ban Nha hay Dịch cúm 1918, và nó là một trong những đại dịch kinh hoàng khiến nhiều người chết nhất trong lịch sử loài người.
Mặc dù chỉ diễn ra trong vòng một năm, chủng virus cúm này đã gây ra cái chết cho 50-100 triệu người, và nó lây lan nhanh chóng từ nước này sang nước khác theo bước chân của những người lính trở về nhà sau Thế Chiến I từ khắp nơi trên thế giới.
Triệu chứng của bệnh cúm này tương tự như các bệnh cúm hiện nay, tuy nhiên hiện tượng tích nước trong phổi của bệnh nhân là biến chứng nặng nề nhất của dịch cúm này khiến hàng triệu nạn nhân tử vong.
- Lao phổi
Chủng vi khuẩn gây ra bệnh lao phổi đã được tìm thấy trong các xác ướp Ai Cập cổ đại, chứng tỏ rằng đại dịch này đã từng hoành hành trên Trái đất cách đây hàng ngàn năm.
Bệnh lao phổi do một loại vi khuẩn phát tán trong không khí gây nên, và nó tấn công vào phổi của con người, gây suy yếu các cơ quan nội tạng, đau ngực, đổ mồ hôi đêm và ho dữ dội.
- Cúm H1N1
Năm 2009, dịch cúm H1N1 xuất hiện và gây chấn động toàn thế giới. Nó lan nhanh tới 214 quốc gia và khiến 18.000 người thiệt mạng trên tổng số 575.000 ca nhiễm bệnh. Tháng 8/2010, WHO tuyên bố H1N1 là đại dịch toàn cầu.
- Dịch SARS
Hội chứng viêm đường hô hấp cấp (SARS) do virus coronavirus gây ra. Trường hợp đầu tiên nhiễm bệnh năm 2002 là người Trung Quốc. Trong vòng vài tuần, dịch lây lan sang 37 quốc gia thông qua đường hàng không. Khoảng 8.000 người trên toàn thế giới nhiễm bệnh và 800 người tử vong. Hầu hết bệnh nhân bị nhiễm đều bị viêm phổi và lây nhiễm do tiếp xúc với chất dịch (đờm, nước mũi, nước bọt) từ người bệnh.
Quỳnh Chi(T/h)
