Tại Thụy Điển, nhóm của nhà hóa học Ingemo Andersson cho biết họ đang nghiên cứu phát triển vaccine COVID-19 dạng mới và hy vọng sản phẩm nhỏ bé này có thể đóng một vai trò lớn trong cuộc chiến chống lại sự lây lan của virus SARS-CoV-2 trên toàn cầu. Trong đó, vaccine mà nhóm của bà Andersson đang nghiên cứu có dạng bột, đựng trong một ống hít.
Mục đích của nghiên cứu này là để phát triển một loại vaccine dễ sử dụng, dễ bảo quản và có để được đặt trong tủ thuốc riêng của mỗi gia đình.
Johan Waborg, giám đốc điều hành của công ty Iconovo sản xuất ống hít cho bệnh nhân hen xuyễn, nhận định: "Việt sản xuất ống hít rất dễ và không hề tốn kém. Các bạn chỉ cần tháo miếng nhựa nhỏ ra và đưa ống vào miệng rồi hít một hơi thật sâu".
Dễ dàng phân phối
Công ty Iconovo hiện đang hợp tác với một công ty khởi nghiệp nghiên cứu miễn dịch học ở Stockholm có tên ISR để phát triển vaccine ngừa COVID-19 dạng bột. Vaccine này sử dụng các protein virus được sản xuất (không giống như Pfizer, Moderna và Astra Zeneca sử dụng RNA hoặc DNA mã hóa cho các protein) và có thể chịu được nhiệt độ lên đến 40 độ C.
Điều kiện bảo quản vaccine dạng bột khác hoàn toàn so với điều kiện bảo quản những vaccine dạng lỏng đã được phê duyệt hiện nay. Cụ thể, các vaccine hiện nay đều cần được bảo quản ở nhiệt độ thấp. Theo đó, vaccine phải được giữ trong lọ thủy tinh cứng ở nhiệt độ thấp tới -70 độ C, trước khi được chuyển đến tủ lạnh, nếu không sẽ mất tác dụng. Quá trình này được gọi là "dây chuyền lạnh".
Người sáng lập công ty ISR, ông Ola Winquist, giáo sư miễn dịch học tại Viện Karolinska cho biết: "Thay đuổi cuộc chơi là khi bạn có thể phân phối vaccine (dạng bột) mà không cần sử dụng tới dây chuyền lạnh và vaccine có thể được sử dụng dễ dàng, an toàn, không cần sự theo dõi, giám sát của nhân viên dịch vụ chăm sóc sức khoẻ".
Hiện nay công ty đang thử nghiệm vaccine đối với 2 loại biến thể Beta (được phát hiện ở Nam Phi) và Alpha (được phát hiện ở Anh). Các nhà khoa học tin rằng vaccine dạng bột đựng trong ống hít có thể hỗ trợ đẩy nhanh tốc độ triển khai vaccine ngừa COVID-19 ở châu Phi, một trong những khu vực không đủ điều kiện tự sản xuất và bảo quản vaccine dạng lỏng hiện nay.
Tính đến thời điểm hiện tại, vaccine dạng bột vẫn trong quá trình phát triển và mới được thử nghiệm trên chuột. Tuy nhiên, phía Iconovo và ISR cho biết họ đã huy động đủ nguồn kinh phí cho quá trình thử nghiệm vaccine dạng mới trên người trong vòng 2 tháng tới.
Cộng đồng y tế cho biết họ đặt nhiều kỳ vọng vào kết quả của nghiên cứu này. Theo đó, các nhà khoa học nhận định nếu vaccine dạng bột được phát triển thành công, đây sẽ là bước đột phá lớn trong công cuộc phòng dịch COVID-19.
Stefan Swartling Peterson, Giám đốc y tế toàn cầu của Unicef từ năm 2016 đến năm 2020, phát biểu: "Điều này thực sự sẽ mở ra cơ hội cho những khu vực khó tiếp cận với vaccine".
Ông Peterson đã so sánh công dụng của vaccine dạng bột với những thực phẩm đông khô, vốn đã được chứng minh là "sáng kiến tuyệt vời khi đưa đến những nơi không có điện".
Công nghệ đầy hứa hẹn
Trong khi các công ty trên thế giới đang nghiên cứu vaccine dạng bột, ông Swartling Peterson chỉ ra một công ty khởi nghiệp khác với "công nghệ đầy hứa hẹn" mang tên Ziccum, cách công ty Iconovo khoảng 10 phút đi bộ.
Theo đó, Ziccum cho biết họ đang thử nghiệm một công nghệ được thiết kế để làm khô các loại vaccine dạng lỏng hiện có nhưng không làm giảm hiệu quả của chúng.
Điều này có thể giúp việc thiết lập các cơ sở "lấp đầy và hoàn thiện" ở các nước đang phát triển trở nên dễ dàng hơn, cho phép họ hoàn thành các công đoạn cuối cùng của quá trình sản xuất vaccine ngay tại quê nhà. Trong đó, bột vaccine sẽ được trộn với dung dịch nước vô trùng ngay trước khi chủng ngừa, sau đó sẽ được tiêm cho người.
Tuy nhiên, giám đốc điều hành Ziccum Göran Conradsson cho biết công nghệ này sẽ "mở ra cho nhiều hình thức quản lý khác nhau" đối với các loại thuốc từ thuốc xịt mũi đến viên uống.
Ông chia sẻ: "Chúng ta sẽ cần nhiều nghiên cứu và sự phát triển để hiện thực hoá công nghệ này. Nhưng về cơ bản, việc này hoàn toàn có thể làm được".
Janssen, công ty sản xuất vaccine COVID-19 một liều được cơ quan quản lý dược phê duyệt để sử dụng ở Anh vào tháng trước, hiện đang làm việc trong một dự án thử nghiệm được thiết kế để phân tích khả năng làm khô của Ziccum.
Theo đó, người phát ngôn của Jasssen nhận xét nghiên cứu này là một phần của trọng để "khám phá công nghệ mới có khả năng dễ dàng phân phối, quản lý và sử dụng" các loại vaccine trong tương lai.
Ngoài ra, công nghệ vaccine dạng bột cũng có thể giúp những người sợ kim tiêm tiếp cận vaccine và cung cấp một giải pháp thay thế "xanh hơn" đối với vaccine dạng lỏng. Với điều kiện bảo quản dễ dàng hơn, vaccine dạng bột sẽ hỗ trợ cách cắt giảm lượng điện được dùng để cung cấp năng lượng cho tủ lạnh và tủ đông tích trữ vaccine dạng lỏng.
Đặc biệt, công nghệ vaccine dạng bột hoặc viên uống có thể giúp tăng khả năng tiếp cận đối với toàn cầu, một điều quan trọng giúp đẩy lùi đại dịch COVID-19.
Ông Conradsson khẳng định: "Không ai an toàn tuyệt đối cho đến khi tất cả mọi người đều an toàn. Bạn không bao giờ biết điều gì sẽ xảy ra nếu virus SARS-CoV-2 vẫn còn ở một nơi nào đó trên thế giới".
Ingrid Kromann, người phát ngôn của Liên minh Đổi mới Chuẩn bị sẵn sàng Dịch bệnh (Cepi), một tổ chức phi lợi nhuận toàn cầu đang làm việc để thúc đẩy sự phát triển, đồng ý: "Chúng ta phải có khả năng cung cấp vaccine cho người dân ở mọi nơi trên thế giới để hoàn toàn đẩy lùi dịch bệnh".
Bà thận trọng cho biết vaccine dạng bột vẫn đang ở giai đoạn phát triển ban đầu và "vẫn còn nhiều việc phải làm", chẳng hạn như để hợp lý hóa và mở rộng quy mô quy trình sản xuất.
Tuy nhiên, bà Kromann lạc quan: "Nếu thành công, nó có thể góp phần giúp người dân tiếp cận vaccine tốt hơn, ít lãng phí hơn và giảm chi phí cho các chương trình tiêm chủng".
Minh Hạnh (Theo BBC)
