Theo báo cáo tổng hợp từ 63 tỉnh, tỉ lệ nhà vệ sinh đúng chuẩn tại nông thôn tăng lên gần 12,8% trong vòng 10 năm. Điều này góp phần giảm tỉ lệ mắc các bệnh liên quan tới nước sạch, vệ sinh môi trường, ngăn chặn được các bệnh dịch nguy hiểm như tiêu chảy, lỵ…
Có được kết quả này, phần nào nhờ chương trình nước sạch và vệ sinh nông thôn dựa trên kết quả 8 tỉnh đồng bằng sông Hồng:Bắc Ninh, Hà Nam, Hà Nội, Quảng Ninh, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Thanh Hóa, và Hưng Yên.
Các tỉnh/thành phố đã triển khai công tác truyền thông nâng cao nhận thức của người dân nông thôn về sử dụng nước sạch, nhà tiêu hợp vệ sinh, thực hành các hành vi vệ sinh và bảo vệ môi trường, góp phần đạt mục tiêu có 67% hộ gia đình nông thôn có nhà tiêu hợp vệ sinh, 94% trạm y tế đã có nước sạch và nhà tiêu hợp vệ sinh.
| Nhà vệ sinh nông thôn. Ảnh minh họa |
Nhiều tỉnh có tỷ lệ nhà tiêu thấp dưới 50% đã triển khai hiệu quả các mô hình truyền thông vận động cộng đồng xây dựng và sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh như: mô hình vệ sinh tổng thể do cộng đồng làm chủ, mô hình tiếp thị vệ sinh, mô hình cộng đồng chấm dứt phóng uế bừa bãi.
Điển hình ở tỉnh Hà Nam, chương trình đã góp phần giúp nhiều hộ gia đình nông thôn trong việc đầu tư cải tạo, nâng cấp, xây dựng mới công trình nhà tiêu hợp vệ sinh (HVS). Điều này không chỉ giúp người dân sống trong môi trường trong sạch hơn mà còn giúp cho việc phòng, chống dịch bệnh trên địa bàn.
Việc xây dựng nhà tiêu HVS vẫn là một bài toán nan giải do tập quán của người dân và các hành vi vệ sinh cá nhân chậm thay đổi. Mặt khác, để xây dựng một nhà tiêu HVS cũng phải tốn kém một khoản kinh phí vài triệu đồng (chưa kể nếu xây đẹp với nhiều thiết bị hiện đại thì tốn hàng chục triệu đông).
Đây là điều khó khăn cho nhiều gia đình, nhất là những hộ nghèo, kinh tế hạn hẹp. Tuy nhiên, được sự tài trợ của Chương trình Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn, những năm gần đây việc xây dựng và sử dụng nhà tiêu HVS của người dân trên địa bàn tỉnh Hà Nam đã đạt được một số kết quả nhất định.
Qua đó, đã góp phần không nhỏ vào việc cải thiện các điều kiện vệ sinh cá nhân, hộ gia đình, vệ sinh môi trường cho người dân khu vực nông thôn. Tính đến hết năm 2017, toàn tỉnh đã có 3.223 nhà tiêu hợp vệ sinh được xây mới, trong đó hỗ trợ cho các hộ gia đình nghèo, chính sách, cận nghèo 515 hộ, mỗi hộ 01 triệu đồng/nhà tiêu; Xây dựng 05 xã vệ sinh toàn xã đạt tiêu chí; 100% hộ gia đình có nhà tiêu, trong đó trên 70% hộ gia đình có nhà tiêu HVS; Trường học, trạm y tế có nước sạch và nhà tiêu HVS; Duy trì xây dựng 7 xã đạt vệ sinh toàn xã bền vững. Đây là tiền đề quan trọng giúp tỉnh Hà Nam từng bước hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới, thực hiện tốt phong trào “Vệ sinh yêu nước, nâng cao sức khỏe nhân dân".
Hà Nam là một trong những tỉnh được chọn thực hiện Chương trình Nước sạch và Vệ sinh nông thôn dựa trên kết quả giai đoạn 2013 - 2017. Trong chương trình có một hợp phần quan trọng là hợp phần vệ sinh với mục tiêu nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi vệ sinh và góp phần bảo vệ sức khỏe, chất lượng sống cho người dân nông thôn. Trên cơ sở đó, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật giữ vai trò đầu mối tham mưu về chương trình đồng thời phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể, các đơn vị liên quan tổ chức, triển khai các hoạt động thuộc hợp phần vệ sinh.
Bước đầu Trung tâm đã tiến hành kiểm tra giám sát các hộ gia đình thuộc diện được Chương trình hỗ trợ xây dựng nhà tiêu HVS; mở các lớp tập huấn về nâng cao năng lực truyền thông thay đổi hành vi cho các cán bộ trung tâm y tế tuyến huyện và lãnh đạo các xã và các đồng chí trưởng các thôn xóm, nhân viên y tế thôn xóm và các hộ gia đình thuộc chương trình. Trong đó chú trọng hướng dẫn người dân các kỹ thuật xây dựng nhà tiêu và cách sử dụng nhà tiêu HVS. Đồng thời, chỉ rõ cho người dân biết, việc sử dụng nhà tiêu không HVS chính là nguyên nhân gây nên một số bệnh dịch tiêu hóa ảnh hưởng đến sức khỏe gia đình và cộng đồng.
Bên cạnh đó, Trung tâm còn đẩy mạnh công tác tuyên truyền hướng dẫn cho nhân dân về việc xây dựng và sử dụng nhà tiêu HVS, thực hiện tốt biện pháp vệ sinh môi trường. Các nội dung này được thông qua nhiều hình thức khác nhau như: Truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng; hệ thống loa phát thanh tại cấp xã và thông qua các buổi họp thôn/xóm, sinh hoạt hội, nhóm, câu lạc bộ để nhân dân hiểu rõ tầm quan trọng của việc sử dụng nhà tiêu HVS.
Cụ thể, trong năm 2017, Trung tâm đã phát 48 nghìn tờ rơi cho hộ gia đình hướng dẫn xây dựng và sử dụng nhà tiêu HVS, cấp 1.350 cuốn tài liệu tuyên truyền về vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường và xây dựng, sử dụng, bảo quản nhà tiêu hộ gia đình. Tổ chức thực hiện thăm hộ gia đình hàng tuần để vận động nhân dân xây dựng, sử dụng, bảo quản nhà tiêu đảm bảo HVS. Ngoài ra, Trung tâm cũng phối hợp với Ban chỉ đạo các huyện chỉ đạo các xã, các đơn vị chuyên môn tổ chức các hoạt động của Chương trình và hướng dẫn nhân dân xây dựng, sử dụng nhà tiêu HVS; thực hiện các hành vi vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường, chủ động phòng chống dịch bệnh, thực hiện các phong trào vệ sinh yêu nước, góp phần xây dựng nông thôn mới.
Thực tế cho thấy, công tác truyền thông được thực hiện tốt nên đã phát huy nội lực trong nhân dân, đẩy lùi được một số tập quán, thói quen không có lợi.
Để có được sự chuyển biến này là nhờ sự nỗ lực không nhỏ của các cấp, các ngành bởi bên cạnh những thuận lợi cơ bản, trong quá trình triển khai hợp phần vệ sinh còn nhiều khó khăn. Điều kiện vệ sinh môi trường, nhận thức của người dân đối với vấn đề vệ sinh cá nhân còn hạn chế. Nhiều người dân đã nhận thức được vấn đề cần thiết phải có công trình vệ sinh, nhưng do điều kiện kinh tế khó khăn, người dân không có nguồn lực để xây dựng, nhất là đối với những hộ nghèo và cận nghèo, hộ có hoàn cảnh khó khăn. Việc xây dựng, sử dụng và bảo quản nhà tiêu hợp vệ sinh còn chưa cao, đa số người dân nông thôn chưa có thói quen rửa tay với xà phòng, việc phóng uế bừa bãi còn phổ biến tại nhiều vùng nông thôn.
Nhà vệ sinh đóng một vai trò rất quan trọng trong việc phòng, chống dịch bệnh và bảo vệ sức khỏe, cải thiện chất lượng cuộc sống. Thiếu nhà vệ sinh hoặc nhà vệ sinh không đảm bảo tại các hộ gia đình, nơi làm việc, bệnh viện, trường học… có thể ảnh hưởng đến sức khỏe, sự tập trung, năng suất lao động. Do đó, việc xây dựng và sử dụng nhà tiêu HVS đúng quy cách có ý nghĩa quan trọng đối với sức khỏe và sự phát triển bền vững. Phấn đấu trong năm 2018, sẽ lựa chọn 5 xã thực hiện “vệ sinh toàn xã", hỗ trợ xây mới 2.500 nhà tiêu hộ gia đình HVS; đảm bảo 75,5% hộ gia đình có nhà tiêu hợp vệ sinh, 100% trạm y tế có công trình nước sạch và nhà tiêu đạt quy chuẩn.
Uyển Mỹ (T/h)
