Tôn Vệ Đông sinh năm 1969 trong một gia đình nghèo ở Giang Âm, Giang Tô, Trung Quốc.
Ngay từ khi còn nhỏ, anh đã được thầy cô đánh giá là đứa trẻ thông minh và được gọi với danh hiệu ''thần đồng''. Trong quá trình học tập, Tôn Vệ Đông luôn đạt được kết quả cao và về nhất trong các cuộc thi, đặc biệt là trong môn vật lý.
Tôn Vệ Đông thời còn trẻ. Ảnh: Toutiao
Năm 1985, khi vừa mới 15 tuổi, Tôn Vệ Đông đã đỗ vào ngành Vật lý học của Đại học Phúc Đán. Đây là lớp học dành riêng cho những thiên tài trẻ tuổi của trường.
Năm 19 tuổi, Tôn Vệ Đông tốt nghiệp loại xuất sắc, để theo đuổi con đường học vấn của mình, ông tiếp tục học lên hệ Thạc sĩ.
Tôn Vệ Đông tham gia chương trình sau đại học về Vật lý (CUSPEA) do Giáo sư Tsung Dao Lee, người từng đoạt giải Nobel sáng lập, nhằm tuyển chọn nhân tài trẻ sang Mỹ du học. Đây cũng là chương trình đào tạo các nhà khoa học và giáo sư đầu ngành Vật lý của Trung Quốc. Trong thời gian này, ông đã xuất bản hơn 30 bài báo trên Tạp chí Đánh giá Vật lý của Anh.
Tôn Vệ Đông thời còn trẻ sở hữu nhan sắc tựa "nam thần". Ảnh: Toutiao
Nhưng vì nhiều lý do, Tôn Vệ Đông buộc phải chuyển sang học ngành Khoa học Máy tính tại Đại học New York. Năm 21 tuổi, ông tốt nghiệp thạc sĩ và tiếp tục nghiên cứu lên tiến sĩ.
Đến năm 1995, Tôn Vệ Đông lấy bằng tiến sĩ và làm lập trình viên tại một công ty CNTT ở Phố Wall với mức lương khoảng 130.000-134.000 USD/năm (khoảng 3 tỷ đồng). Lúc này, anh cũng đã có được thẻ xanh và trở thành công dân Mỹ.
Sau lần về thăm quê hương, bố mẹ Tôn Vệ Đông dường như không thể liên lạc với con trai. Họ không biết anh đã đi đâu, làm gì mà không trả lời điện thoại.
Năm 2004, Tôn Vệ Đông kết hôn với một người phụ nữ ở Mỹ. Tuy nhiên, do khác biệt về văn hóa nên cả 2 đã ly hôn sau khoảng 3 năm sống chung.
Tôn Vệ Đông được bắt gặp lang thang trên đường phố Manhattan, Mỹ. Ảnh: Toutiao
Sau cú sốc về tinh thần, công việc tại công ty CNTT của Tôn Vệ Đông cũng không được thuận lợi. Năm 36 tuổi, thị trường lao động trong lĩnh vực mà anh đang làm việc có nhiều thay đổi về nhân sự. Trên đất Mỹ, ''thiên tài vật lý'' của Trung Quốc cũng giống như những người bình thường khác. Năm đó, Tôn Vệ Đông thất nghiệp và không tìm được bất kỳ cơ hội làm việc nào khác.
Vào ngày 4/1/2024, một người Trung Quốc sống ở Mỹ đã đăng một đoạn video quay cảnh Tôn Vệ Đông lang thang lên mạng và gây ra những cuộc thảo luận sôi nổi trên Internet.
Trong video, thiên tài vật lý Trung Quốc cho biết đã là người vô gia cư từ năm 2007. Mùa hè ngủ trên đường phố, mùa đông sống dưới ga tàu điện ngầm, ngày chỉ ăn nửa cái bánh mì.
Ông cho biết, nguyên nhân dẫn đến tình cảnh hiện tại là do áp lực công việc cùng biến cố gia đình. Nhiều năm trước khi gia nhập công ty công nghệ, ông có quen một đồng nghiệp nữ và họ kết hôn sau bốn năm yêu nhau. Nhưng do khác biệt về văn hóa, một thời gian sau cả hai ly hôn. Cú sốc này khiến ông trầm cảm, không thích giao tiếp với xã hội và mắc chứng ảo giác.
"Bệnh tình ngày càng nặng khiến tôi không thể minh mẫn như người bình thường. Tôi không thể phân biệt được đâu là thực tại, đâu là ảo giác", Tôn Vệ Đông nói.
Tôn Vệ Đông muốn trở về Trung Quốc sau thời gian dài tha phương. Ảnh: Toutiao
Bản thân ông cũng thừa nhận là người có tham vọng, chỉ muốn làm việc văn phòng thay vì lao động chân tay nên nhiều năm qua không tìm được việc. Suốt 16 năm ăn xin trên đường phố, sức khỏe thể chất và tinh thần của ông bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Tóc bạc, da đen, quần áo rách nát, đôi mắt vô hồn và mất mọi liên lạc với người thân, bạn bè ở quê nhà.
Sau khi câu chuyện được blogger chia sẻ, người thân và bạn học cũ ở Trung Quốc của Vệ Đông đã nhận ra ông. Hiệp hội cựu sinh viên Phúc Đán ở Mỹ cũng lên tiếng xác nhận hoàn cảnh của Vệ Đông đúng như video của blogger miêu tả. Một nhóm tình nguyện của Hiệp hội đã tìm gặp được ông hôm 4/1 và đưa Vệ Đông đến tá túc tại một nơi ở tạm thời "ấm áp và đủ cơ sở vật chất" hôm 5/1.
"Mong ước lớn nhất của ông là được trở về Trung Quốc", thông báo của Hiệp hội cựu sinh viên Phúc Đán viết.
Câu chuyện của Vệ Đông từ một thiên tài Vật lý đến kỹ sư công nghệ cao cấp ở Phố Wall, sau biến cố gia đình trở thành người ăn xin đang nhận được sự quan tâm của nhiều người. Không ai có thể ngờ rằng, thiên tài vật lý một thời, với mức lương đạt được 3 tỷ/năm vào 20 năm trước, nhưng cuộc sống hiện tại của ông lại khó khăn đến cùng cực như vậy. Câu chuyện cũng là bài học để mọi người suy nghĩ về việc lựa chọn học tập, sinh sống và cống hiến ở nước ngoài.
