Trong 3 tháng đầu năm 2017, số trường hợp ngộ độc rượu có methanol đang tăng vọt so vài năm gần đây, số ca tử vong do ngộ độc rượu methanol cũng tăng đáng kể. Vậy làm thế nào để phân biệt được rượu thật và rượu methanol?
Trường hợp tử vong đáng tiếc vì ngộ độc rượu có methanol tăng vọt
Số liệu thống kê của Bộ Y tế cho thấy, trong 3 tháng đầu năm 2017, số trường hợp ngộ độc rượu có methanol đang tăng vọt so vài năm gần đây, đặc biệt con số này chưa tính đến các ca ngộ độc lẻ tẻ.
Trong số ca tử vong do rượu, nguyên nhân có uống rượu có hàm lượng methanol (là cồn công nghiệp) cao chiếm đến gần 50%.
Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) trong 4 tháng đầu năm đã tiếp nhận 33 bệnh nhân cấp cứu vì ngộ độc rượu methanol, trong đó 9 người tử vong. Ngày nào Trung tâm cũng có ít nhất 2-3 bệnh nhân ngộ độc rượu nhập viện; có đợt cùng lúc 7 sinh viên. Nhiều trường hợp may mắn thoát chết thì cũng để lại di chứng nặng nề.
| Số trường hợp ngộ độc rượu có methanol đang tăng vọt so vài năm gần đây |
Methanol trước đây được chế bằng cách phân hủy từ gỗ nay tổng hợp bằng hydro và carbondioxid. Nó được dùng trong công nghiệp làm dung môi hòa tan các chất vô cơ, hữu cơ hay chiết xuất các loại dầu và điều chế các chất công nghiệp khác (formaldehyde). Để tránh nhầm lẫn với rượu uống (ethanol) thường cho chất màu xanh vào methanol, nên vẫn quen gọi là cồn xanh.
Nếu sản xuất rượu đúng qui tắc thì lượng methanol trong rượu ethanol dùng uống (dưới đây gọi là rượu) sẽ thấp, dưới mức cho phép. Nếu sản xuất rượu không đúng cách, hoặc để kiếm lời, thì hàm lượng methanol sẽ rất cao.
Trong năm 2017, nổi bật là Vụ việc 8 người tử vong sau khi dự đám ma tại Lai Châu là do ngộ độc rượu methanol đang gây hoang mang dư luận.
Những trường hợp ngộ độc methanol nhẹ thì mù mắt, nặng có thể tử vong. Hầu như năm nào các bệnh viện cũng tiếp nhận những ca ngộ độc methanol. Nhiều người rơi vào trạng thái hôn mê, tổn thương não, thậm chí tử vong.
Về nguyên tắc, nếu nhìn bằng mắt, ngửi hoặc nếm thì khó biết được rượu chứa hàm lượng methanol cao hay không. Trong dân gian có hai cách phân biệt rượu thật và giả là bằng cảm quan và thử rượu trực tiếp.
Rượu thật hiếm khi khiến người uống tử vong
Trên thực tế rượu thật (rượu ethanol) hiếm khi khiến người uống tử vong. Nhưng uống rượu có nồng độ methanol vượt quá ngưỡng cho phép lại dễ cướp đi sinh mạng hơn nhiều, nhất là khi rất khó phân biệt được rượu có chứa nhiều methanol hay không chỉ bằng các giác quan thông thường.
Trong cơ thể, methanol được chuyển hóa thành axit formic, một chất có trong nọc độc của kiến. Khi tích lũy trong máu axit formic sẽ làm tổn thương nhiều tổ chức trong cơ thể, dẫn đến:
Suy thận
Suy tim, suy tuần hoàn
Tổn thương gan
Tổn thương thị giác, có thể gây mù
Tổn thương thần kinh
Cuối cùng người uống có thể tử vong, hoặc thoát khỏi lưỡi hái tử thần nhưng vẫn có thể mang những di chứng nặng nề như mù, suy thận, mất trí nhớ…
Phân biệt rượu thường với rượu pha cồn công nghiệp methanol độc hại
Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, phụ trách Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) cho rằng không thể phân biệt được rượu ethanol và rượu methanol nếu chỉ dựa vào cảm quan thông thường. Vì thế, người dân cần cảnh giác với những loại rượu không nhãn mác, giá siêu rẻ, thậm chí giá chỉ vài nghìn đồng mỗi lít vì đó rất có thể là rượu pha cồn công nghiệp methanol.
Chung quan điểm này, bà Trần Việt Nga, Phó Cục trưởng An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, cho rằng về nguyên tắc, nếu nhìn bằng mắt, ngửi hoặc nếm thì khó biết được rượu chứa methanol hay không.
Đối với cảm quan bên ngoài thì chai rượu phải có đầy đủ nhãn mác, thông tin như tên sản phẩm, tên địa chỉ của nhà sản xuất, tên địa chỉ của nhà nhập khẩu...
Ngoài ra có thể ngửi nếu mùi cồn thơm, cay nồng là tốt. Còn một cách khác có thể áp dụng khá chính xác là có thể đổ một ít rượu ra lòng bàn tay rồi xoa hai bàn tay với nhau, nếu thấy dính là rượu không tốt, còn nếu bay hơi hết là rượu tốt.
Rượu có chứa methanol thường có vị hơi ngọt. Cục An toàn thực phẩm khuyến cáo người dân cần sử dụng rượu có nguồn gốc, rượu của những cơ sở có thương hiệu uy tín và không sử dụng những loại rượu trôi nổi trên thị trường.
| Methanol gây ngộ độc chết người. |
Biểu hiện và cách xử trí khi ngộ độc rượu methanol
Biểu hiện khi ngộ độc rượu:
Methanol sau khi được uống vào sẽ chuyển hoá thành formaldehyde nhờ men alchoholdehydrogenase và sau đó thành formic acid nhờ men acetaldehyde dehydrogenase. Chính những chất này gây độc cho gan, gây suy thận cấp, đặc biệt là gây toan hóa máu nặng nề.
Các triệu chứng nhiễm độc methanol thường xuất hiện trong vòng 30 phút sau khi uống hoặc có thể muộn hơn, tuỳ thuộc vào số lượng mà bệnh nhân uống. Thường có hai giai đoạn, gồm:
Giai đoạn kín đáo (vài giờ đến 30 giờ đầu): triệu chứng lúc đầu thường kín đáo và nhẹ, ức chế nhẹ thần kinh, an thần, vô cảm nên thường bị bệnh nhân chủ quan và bỏ qua hoặc không được phát hiện.
Giai đoạn biểu hiện ngộ độc: nôn mửa, đau bụng, phản ứng chậm, đi đứng xiêu vẹo; giảm khả năng nghe, nhìn, ngửi. Ngoài ra, trí nhớ giảm sút, thiếu kiềm chế hoặc ngộ độc nặng có thể dẫn đến bất tỉnh, xanh tái, tử vong.
Xử lý khi ngộ độc rượu:
Cách xử lý ngộ độc rượu: Khi bệnh nhân bị ngộ độc rượu, nhất là có rối loạn ý thức, nguyên tắc cấp cứu cơ bản ban đầu là phải đảm bảo thông thoáng đường hô hấp bằng cách cho bệnh nhân nằm đầu cao và tư thế nghiêng an toàn. Nếu bệnh nhân không tỉnh hoặc tỉnh dậy nhưng đau đầu nhiều, chóng mặt và nhìn mờ, sợ ánh sáng, đau mắt, giảm hoặc mất thị lực, ảo thị... cần phải đưa tới bệnh viện khám.
Phòng tránh ngộ độc rượu:
- Không mua và sử dụng rượu không rõ nguồn gốc, xuất xứ và không nhãn mác.
- Không uống rượu tự pha chế, ngâm lá, rễ khi không biết rõ về độc tính của nó.
Mỹ An (T/h)
