PGS.TS. Phan Thu Phương, Phó giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai cảnh báo về nguy cơ gây hại của thuốc lá điện tử với sức khỏe.
Thuốc lá điện tử và "tinh dầu" hiện đang được lưu hành ở nhiều nước nhưng không được kiểm soát. Hút thuốc lá điện tử thay cho thuốc lá truyền thống liệu có phải là giải pháp để hạn chế sự độc hại hay không? Những người nghiện thuốc lá truyền thống có nên coi thuốc lá điện tử như một giải pháp thay thế không? Chúng tôi đã có buổi trao đổi với PGS.TS. Phan Thu Phương, Phó giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai xung quanh vấn đề này.
Phóng viên (PV): Thưa PGS. TS. Phan Thu Phương, trong thành phần tinh dầu của thuốc lá điện tử có những thành phần gì, độc hại ra sao?
PGS.TS. Phan Thu Phương: Người ta gần như không thể biết đến thành phần có trong tinh dầu thuốc lá điện tử do có rất nhiều chủng loại, xuất xứ cũng khác nhau và có cả những người “chơi” pha trộn nhiều loại lại với nhau. Một số chất mà người ta đã tìm ra có trong thuốc lá điện tử là Propylene Glycol thường được dùng trong các máy tạo khói hoặc sương mù nhân tạo trên sân khấu, có thể gây kích ứng phổi và mắt, có thể gây hại cho những người bị bệnh phổi mạn tính như hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính; giãn phế quả;
Glycerin: Một hóa chất không màu, không mùi và có vị hơi ngọt, có tác hại gì? chúng ta vẫn chưa biết được điều gì sẽ xảy ra nếu người ta hút một lượng lớn các loại hóa chất này trong thời gian dài.
Chất tạo mùi: Hiện nay các hãng sản xuất cũng không công bố thành phần chi tiết của các chất tạo mùi này với lý do đó là "bí mật thương mại". Theo nghiên cứu tiến hành bởi các nhà nghiên cứu tại Đại học Harvard mới đây thì 75% trong số 51 loại tinh dầu thuốc lá điện tử có chứa diacetyl - một chất gây bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính;
Các hạt nhỏ và kim loại: người ta tìm thấy cả các kim loại nặng độc hại trong hơi khói của thuốc lá điện tử như thiếc, nickel, chì và thủy ngân; Diethylene Glycol - một hóa chất độc hại được sử dụng trong chất chống đông. Ngoài ra khi làm nóng tinh dầu và bay hơi sẽ sinh ra một số hóa chất độc hại như: Formaldehyde, Acetaldehyde là chất có thể gây ung thư; Acrolein là chất có thể gây tổn thương phổi và góp phần gây bệnh tim mạch ở những người hút thuốc…
Thuốc lá truyền thống cũng có chứa các hạt bụi nhỏ này và có thể gây ra các tổn thương mạch máu, viêm, các hiệu ứng thần kinh,.... Mật độ các hạt bụi trong thuốc lá điện tử là tương tự như thuốc lá thật nhưng cho tới nay, chưa có đủ nghiên cứu được thực hiện nhằm xác định mức độ an toàn/nguy hiểm của việc hút các hạt bụi do thuốc lá điện tử tạo ra.
PV: Vậy thưa PGS, thuốc lá điện tử ảnh hưởng thế nào đến sức khỏe của người sử dụng?
PGS.TS. Phan Thu Phương: Một số loại thuốc lá điện tử còn chứa nicotine - chất gây nghiện được đưa vào thuốc lá điện tử nhằm tạo ra sự sảng khoái, hưng phấn. Vậy nên nếu sử dụng thuốc lá điện tử trong thời gian dài cũng có thể gây nghiện cho người sử dụng.
Các nghiên cứu đều chỉ ra rằng: Hút thuốc lá điện tử vẫn gây nghiện và có hại. Thậm chí nếu đem so sánh thuốc lá điện tử với thuốc lá điếu truyền thống thì nguy cơ bị ung thư do thuốc lá điện tử gây ra cao gấp 15 lần thuốc lá điếu. Ảnh hưởng của thuốc lá điện tử đến sức khỏe đã được nghiên cứu:
Miệng: Những người sử dụng thuốc lá điện tửcó triệu chứng miệng khô, cổ họng ngứa và ho. Nguyên nhân là do hydrat hóa. Một nghiên cứu y học về thuốc lá điện tử cho thấy việc hấp thụ chất nicotine có thể xảy ra ở lớp lót trong của miệng hoặc đường hô hấp trên.
Phổi: propylene glycol và glycerin vốn rất an toàn trong thực phẩm nhưng lại không an toàn khi có trong thành phần của thuốc lá điện tử.
Có những lo ngại cho rằng các hạt nano nguy hiểm từ thuốc lá điện tử cho thể xâm nhập vào phổi, gây ra chứng viêm phổi hoặc nhiễm trùng phổi.
Một nghiên cứu được đăng trên tạp chí PLOS vào năm 2015 cho thấy khói thuốc lá điện tử gây tổn hại các tế bào biểu mô ở đường hô hấp, khiến chúng bị nhiễm trùng do các chất lỏng chứa nicotine trong thuốc lá điện tử ức chế hệ miễn dịch tại phổi.
Tim: Một vài nghiên cứu cho thấy thuốc lá điện tử gây ảnh hưởng không tốt tới hệ tim mạch. Nicotine trong điếu thuốc nhanh chóng kích thích tuyến thượng thận, làm cơ thể tiết ra hormone adrenaline, gây tăng huyết áp và nhịp tim. Hiệp hội Tim mạch Mỹ cho biết: cần có thêm nhiều nghiên cứu về vấn đề này và kêu gọi kiểm tra khắt khe các "tác động lâu dài của công nghệ mới này đối với sức khỏe công cộng, bệnh tim mạch và đột quỵ."
Não: Khi nicotine đi vào não làm cho nồng độ Dopamine, một chất truyền thần kinh tăng lên. Theo Viện nghiên cứu Quốc gia Mỹ về lạm dụng ma tuý: Tuy không được coi là một chất gây ung thư nhưng nhưng nicotine lại có thể gây nghiện.
Thai nhi: Nicotin có thể gây hại cho thai nhi nếu bà mẹ hút thuốc lá điện tử trong quá trình mang thai. Không chỉ ảnh hưởng tới sự phát triển của phổi và não em bé, chất này còn gây sinh non, trẻ nhẹ cân và thậm chí là chết lưu. PGS Phương nhấn mạnh: "Đối với các thai phụ hút thuốc lá điện tử, các chất trong điếu thuốc tăng nguy cơ sinh non và ảnh hưởng tới sức khỏe cho cả cuộc đời của trẻ sơ sinh.
PV: Một số người cho rằng thuốc lá điện tử ít độc hại hơn nên chuyển từ thuốc lá điếu truyền thống sang thuốc lá điện tử. Quan điểm của bà về vấn đề này như thế nào?
PGS.TS. Phan Thu Phương: Thuốc lá điện tử từng được kỳ vọng sẽ giúp cai được thuốc lá truyền thống và giảm các tác hại, nhưng thực tế lại đang gây nghiện cho nhiều người trẻ. Nhiều công trình nghiên cứu khẳng định, hút thuốc lá điện tử vẫn có nguy cơ gây ung thư và không giúp cai nghiện thuốc lá mà còn gây nghiện. Nghiện thuốc lá được cấu thành bởi 3 yếu tố: Nghiện thực thể, nghiện thói quen, hành vi và nghiện tâm lý. Sử dụng thuốc lá điện tử không giải quyết được vấn đề nghiện thói quen hành vi và nghiện tâm lí. Đồng thời trong tinh dầu thuốc lá điện tử vẫn có lượng nicotin nhất định, khi sử dụng nếu không có sự kiểm soát thì sẽ không cai được thuốc lá và vẫn phụ thuộc vào nicotin. Dần dần khi nồng độ nicotin trong thuốc lá điện tử không đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng của cơ thể thì người hút sẽ quay trở lại với thói quen hút thuốc lá đốt thông thường.
PV: Những người thụ động hít phải khói của thuốc lá điện tử có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe không và ảnh hưởng như thế nào, thưa PGS?
PGS.TS. Phan Thu Phương: Khói của thuốc lá điện tử vẫn chứa rất nhiều chất hóa học có hại cho người hít phải (cả người hút trực tiếp và những người xung quanh).
Thứ nhất, nicotin qua thuốc lá điện tử vào cơ thể con người (dạng nicotin lỏng được đốt cháy) vẫn là nicotin giống thuốc lá điếu. Nicotin là chất độc thần kinh và khiến cho não bộ dần phụ thuộc từ đó gây ra hiện tượng nghiện cùng các tác hại đối với người hút (chủ động và thụ động). Ngoài ra nicotine cũng gây ảnh hưởng đến tim mạch máu.
Thứ hai, các chất hóa học trong tinh dầu thuốc lá điện tử nhằm tạo mùi, tạo khói và tạo cảm giác sảng khoái sau khi hút được phả ra ngoài môi trường có thể chứa kim loại nặng (chromium, nickel...). Các chất này sẽ không mất đi mà vào cơ thể con người quan làn khói, có thể là nơi khởi phát ung thư giống như Acrolein khi được hít sâu vào phổi (một chất sinh ra do sự phân hủy glycerin ở nhiệt độ cao).
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng trong khói thuốc lá điện tử vẫn chứa formaldehyde, benzene và nitrosamines (chất đặc biệt có trong thuốc lá và gây ung thư), acetaldehyde và các chất gây ung thư khác.
Vì vậy, người hít phải khói thuốc lá điện tử thụ động cũng giống như người hút trực tiếp đều có nguy cơ mắc hơn 25 loại bệnh tật. Nặng nề nhất như: ung thư phổi, ung thư thanh quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, đột quỵ, xuất huyết não, ung thư dạ dày… Hay các vấn đề sẽ ảnh đến chất lượng cuộc sống: vô sinh, liệt dương, bệnh lý răng miệng, bệnh lý đại tràng, dạ dày,…
PV: Trên cương vị của Phó Giám đốc một Trung tâm Hô hấp hàng đầu Việt Nam, PGS có khuyến cáo gì cho những người đang sử dụng thuốc lá điện tử.
PGS.TS. Phan Thu Phương: Thuốc lá điện tử đều có liên quan tới việc hút thuốc lá truyền thống. Dựa trên những gì chúng ta biết được, tính tới hiện tại thì nó ít nguy hiểm hơn thuốc lá truyền thống. Tuy nhiên, vẫn còn quá ít nghiên cứu về tác động của thuốc lá điện tử đối với sức khỏe của người hút và người không hút. Các chuyên gia đều nhấn mạnh rằng: "Đây không phải là một sản phẩm dành cho những người không hút thuốc. Nếu bạn chưa bao giờ hút thuốc thì đừng thử nó. Không có lý do nào để thử thuốc lá điện tử bởi nó có chứa nicotine và cũng sẽ gây nghiện. Đồng thời, nó cũng không phải là sản phẩm có thể giúp bạn cai được thuốc lá".
Cơ quan quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) vẫn chưa rõ liệu các chất hóa học có trong thuốc lá điện tử nguy hiểm đến mức độ nào. Theo đó, cơ quan này chưa đưa ra quy định quản lý.
Khuyến cáo của WHO: Thuốc lá điện tử cần có quy định chặt chẽ; cấm hút thuốc điện tử trong nhà, cấm quảng cáo thuốc lá điện tử trên các phương tiện truyền thông; cấm bán thuốc lá điện tử cho trẻ vị thành niên.
Tóm lại, nếu bạn chưa bao giờ hút thuốc thì đừng thử nó./.
Đỗ Hằng - Thế Anh
