Hồi tháng 9/2023, Tổ chức phi lợi nhuận, phi đảng phái Tự do Ngôn luận vì Người dân đã đệ đơn kiện lên tòa án tối cao bang Minnesota (Mỹ), cho rằng cựu Tổng thống Donald Trump không đủ tiêu chuẩn để tranh cử theo Mục 3, Tu chính án thứ 14 của hiến pháp Mỹ.
Tờ Newsweek thông tin, Tu chính án 14 được thông qua vào năm 1868, với nội dung được mọi người biết đến chủ yếu là cung cấp quyền công dân và bảo vệ quyền bình đẳng theo pháp luật cho bất kỳ ai sinh ra hoặc nhập quốc tịch Mỹ.
Mục 3 trong Tu chính án này cấm cá nhân giữ vị trí trong chính quyền nếu họ từng tham gia "nổi dậy hoặc nổi loạn" sau khi đã tuyên thệ ủng hộ và bảo vệ hiến pháp Mỹ. Ngày 2/11, Tòa án tối cao bang Minnesota bắt đầu xét xử vụ kiện, với 5 thẩm phán lắng nghe các bên tranh luận.
"Ông Trump đã tham gia chống lại hiến pháp Mỹ trong nỗ lực tuyệt vọng nhằm níu kéo quyền lực sau khi thất cử”, ông Ronald Fein, luật sư đại diện nguyên đơn cho biết, đề cập đến vụ bạo loạn tại tòa nhà quốc hội Mỹ đầu năm 2021.
Vị luật sư nói thêm: “Mục 3, Tu chính án thứ 14 bảo vệ nền cộng hòa khỏi những người nổi loạn, phá lời thề, bởi nếu họ được nắm quyền trở lại, họ sẽ làm điều tương tự hoặc tồi tệ hơn".
Trong khi đó, ông Nicholas Nelson - luật sư đại diện của cựu Tổng thống Trump lập luận rằng, phán quyết trong các vụ kiện theo Tu chính án thứ 14 trước đây nhìn chung đều cho rằng thẩm phán nên đứng ngoài và để quốc hội hoặc cử tri quyết định.
Theo ông Nicholas, vai trò của các bang trong việc xác định tư cách hợp lệ của ứng viên tổng thống chỉ giới hạn ở "những yêu cầu xử lý cơ bản", chẳng hạn như xác định xem họ có đáp ứng yêu cầu về độ tuổi hay không. Bên cạnh đó, ông Nelson cảnh báo về khả năng hỗn loạn tiềm tàng nếu các bang có quyết định khác nhau về vấn đề này.
Các luật sư của cựu Tổng thống Mỹ cũng đưa ra một số lập luận chính rằng luật ở bang Minnesota và liên bang không cho phép các tòa án loại ông Trump khỏi cuộc bỏ phiếu và Mục 3 của Tu chính án 14 cũng không áp dụng cho các tổng thống. Đội ngũ pháp lý của ông Trump đề nghị tòa bãi bỏ vụ kiện.
Chia sẻ về vấn đề nói trên, một số thẩm phán cho biết những vấn đề về tư cách hợp lệ tham gia cuộc bỏ phiếu nên được giải quyết ở cơ quan có thẩm quyền là Quốc hội Mỹ chứ không phải ở các bang.
Chánh án Tòa án tối cao Minnesota Natalie Hudson cho hay, bà lo ngại việc gạch tên ông Trump khỏi phiếu bầu tổng thống tại bang này sẽ dẫn đến hỗn loạn, bởi các vụ kiện tương tự "có thể xuất hiện ở 50 bang và sẽ có phán quyết khác nhau".
"Chúng ta có nên gạch tên ông Trump khỏi phiếu bầu hay không, đó là câu hỏi tôi quan tâm nhất", bà Hudson nói.
Trong khi đó, Tổng thư ký Minnesota Steve Simon - quan chức bầu cử cấp cao nhất ở bang này, không nghiêng về bên nào trong vụ kiện. Luật sư của Simon nói văn phòng tổng thư ký không có thẩm quyền để tự gạch tên ông Trump nhưng sẽ thực hiện theo phán quyết từ tòa.
Văn phòng ông Simon kêu gọi tòa án kết thúc vụ kiện vào đầu tháng 1 để kịp in phiếu cho cuộc bầu cử sơ bộ đảng Cộng hòa ở Minnesota, dự kiến diễn ra ngày 5/3/2024.
Ngoài bang Minnesota, Tổng thống thứ 45 của Mỹ đang đối mặt các vụ kiện tương tự ở bang Colorado, New Hampshire, Arizona và Michigan. Ông Trump cho rằng, các vụ kiện này "không có cơ sở pháp lý".
Bang Colorado bắt đầu xét xử hôm 30/10 và thẩm phán phụ trách muốn ra phán quyết trước Lễ Tạ ơn ngày 23/11. Điều này cho phép các bên có thể kháng cáo trước khi quá trình in phiếu cho cuộc bầu cử sơ bộ đảng Cộng hòa ở Colorado bắt đầu vào tháng 1/2024.
Trong vụ kiện tại bang Colorado, các luật sư của ông Trump tiếp tục lập luận rằng vụ việc xảy ra ở Quốc hội hôm 6/1/2021 không phải là một cuộc nổi dậy và cựu Tổng thống Mỹ không chịu trách nhiệm về việc đó.
Đinh Kim(T/h)
