Nguyễn Á: Kể chuyện từ trái tim và những bức ảnh ghi dấu ấn thời cuộc

Nguyễn Á, sinh năm 1968 tại TP.HCM, là một tên tuổi quen thuộc trong làng nhiếp ảnh Việt Nam, đồng thời là hội viên của Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam. Với hơn 35 năm gắn bó với ống kính, ông luôn giữ vẹn nguyên ngọn lửa đam mê và nhiệt huyết với nghề. Đối với Nguyễn Á, chiếc máy ảnh không chỉ là công cụ ghi lại vẻ đẹp cuộc sống mà còn là người bạn đồng hành thân thiết, giúp ông trở thành một nhân chứng lịch sử, lưu giữ những khoảnh khắc và câu chuyện đầy tính nhân văn.

 

Sự nghiệp của Nguyễn Á được đánh dấu bằng những thành tựu đáng nể gồm 21 đầu sách ảnh, 22 cuộc triển lãm cá nhân và vô số giải thưởng nhiếp ảnh danh giá. Nền tảng gia đình tràn đầy tình yêu thương đã hun đúc trong ông sự quan tâm sâu sắc đến những mảnh đời khó khăn, cơ nhỡ ở vùng sâu vùng xa, cũng như những số phận yếu đuối, mắc bệnh hiểm nghèo. Ông luôn tâm niệm: “Cuộc đời sinh ra ai cũng chỉ sống một lần trong đời, phải sống sao cho có lý tưởng, xứng đáng và luôn trách nhiệm với người khác. Mình tử tế thì sẽ có tất cả...”. Với "ngọn lửa" nhân ái đó, Nguyễn Á đã tự nguyện dấn thân ghi lại nhiều sự kiện lớn được dư luận quan tâm. Nổi bật trong số đó là những khoảnh khắc sinh tử trong đại dịch COVID-19, sự cống hiến thầm lặng của lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc tại Nam Sudan, sự tái sinh của Làng Nủ sau thiên tai, tình hữu nghị Việt Nam - Myanmar sau trận động đất kinh hoàng, hay lễ diễu binh kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước…

Năm 2023 đánh dấu một cột mốc vàng son trong sự nghiệp của Nguyễn Á khi ông vinh dự đón nhận Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2022. Tác phẩm mang lại vinh quang này là cuốn sách ảnh “Họ đã sống như thế”. Đây là "đứa con tinh thần" đầu tiên được ông lặng lẽ thực hiện ròng rã hai năm, khắc họa chân dung sống động của 100 nhân vật khuyết tật trên khắp mọi miền Tổ quốc. Cuốn sách không chỉ là một tập hợp những câu chuyện về những mảnh đời không may mà còn là nguồn cảm hứng mạnh mẽ về nghị lực sống kiên cường, phi thường.

Nói về hành trình sáng tạo không ngừng nghỉ, Nguyễn Á chia sẻ: “Tôi luôn tìm được sự yêu thích với mỗi khoảnh khắc mà mình được cầm máy, thích điều mình làm và được làm điều mình thích.” Ông tin rằng một nhiếp ảnh gia tâm huyết phải luôn giữ cho mình một góc nhìn mới, không ngừng làm mới bản thân, tránh lặp lại cái cũ và không ngừng học hỏi để tìm kiếm sự sáng tạo.

Cuốn sách ảnh "Biệt đội giữ bình yên đất lửa" của nhiếp ảnh gia Nguyễn Á không chỉ là một ấn phẩm thông thường, mà còn là một minh chứng mạnh mẽ cho sự cống hiến và lòng quả cảm. Đây là một hành trình đầy xúc động, nơi ông khắc họa rõ nét cuộc chiến thầm lặng nhưng đầy cam go của đội rà phá bom mìn tại Quảng Trị – mảnh đất vẫn oằn mình dưới những vết sẹo chiến tranh sâu sắc.

Nguyễn Á đã dành trọn tâm huyết, theo chân những tình nguyện viên đặc biệt này. Ông chứng kiến từng khoảnh khắc họ miệt mài, cẩn trọng rà soát từng centimet vuông đất, căng thẳng dõi theo từng tín hiệu máy dò, tỉ mỉ thực hiện từng động tác tháo gỡ, và nín thở bấm nút hủy nổ. Mỗi khung hình không chỉ đơn thuần là một bức ảnh; đó là một minh chứng sống động cho sự dũng cảm phi thường của họ, tái hiện chân thực những giây phút cận kề hiểm nguy.

Khi hay tin về thảm họa động đất ở Myanmar, nhiếp ảnh gia Nguyễn Á bị thôi thúc mạnh mẽ bởi mong muốn ghi lại những khoảnh khắc lịch sử và biến động sau thảm họa, đặc biệt là hình ảnh những người lính cứu hộ Việt Nam đang nỗ lực hết mình. Dù nhận thức rõ những hiểm nguy rình rập từ dư chấn và rủi ro khi tiếp cận vùng tâm chấn, ông vẫn kiên quyết thực hiện chuyến đi.

Tại nước bạn, nhiếp ảnh gia Nguyễn Á không chỉ đơn thuần ghi lại nhịp sống và các hoạt động sau thảm họa mà còn dành trọn tâm sức để dõi theo từng bước chân của lực lượng cứu hộ, cứu nạn Việt Nam. Ông tận mắt chứng kiến sự dũng cảm của họ khi bất chấp nguy hiểm, đi vào các khu nhà đổ sập, sử dụng các thiết bị chuyên dụng như radar xuyên tường, thiết bị tìm kiếm bằng hình ảnh, âm thanh, hay chó nghiệp vụ để xác định chính xác vị trí nạn nhân và đưa họ ra ngoài.

Nhiếp ảnh gia Nguyễn Á không chỉ đơn thuần ghi lại nhịp sống và các hoạt động sau thảm họa mà còn dành trọn tâm sức để dõi theo từng bước chân của lực lượng cứu hộ, cứu nạn Việt Nam.

Chuyến đi đến Myanmar để lại trong Nguyễn Á những trải nghiệm không thể nào quên. Nỗi đau thương tột cùng về cái chết do hậu quả của trận động đất, mùi tử thi ám ảnh khắp nơi dưới cái nóng 40 độ C – tất cả đều khắc sâu vào tâm khảm ông. Dù phải đối mặt với sự kiểm soát gắt gao của chính quyền quân sự Myanmar, Nguyễn Á vẫn cảm thấy một sự ấm áp lan tỏa. Đó là sự ấm áp từ tình cảm của lực lượng cứu hộ Việt Nam nói riêng và từ nghĩa tình mà đất nước ta dành cho người dân Myanmar.

Với Nguyễn Á, sự hiện diện thầm lặng nhưng đầy nhân văn của những người lính cứu hỏa, y tế và công an trên đất bạn chính là minh chứng sống động nhất cho tinh thần tương thân tương ái, khắc họa rõ nét nghĩa tình sâu đậm giữa hai quốc gia.

Với Nguyễn Á, một người nghệ sĩ tràn đầy nhiệt huyết và luôn đau đáu với những hoạt động vì cộng đồng, "Vươn lên thôn Làng Nủ" là khát khao mãnh liệt muốn truyền tải ánh sáng hy vọng, ngay cả khi đối diện với những mất mát tưởng chừng không thể vượt qua. Ông tin rằng, trong những khoảnh khắc khó khăn nhất, vẫn luôn có một nguồn năng lượng tích cực, một ý chí vươn lên không ngừng nghỉ.

Triển lãm của nhiếp ảnh gia Nguyễn Á về ấn phẩm "Vươn lên thôn Làng Nủ"

Vì vậy, "ấn phẩm đặc biệt" này không chỉ tái hiện những khó khăn, vết sẹo mà Làng Nủ phải gánh chịu. Thay vào đó, Nguyễn Á đã khắc họa tài tình sự quật cường, ý chí vượt khó và tinh thần đoàn kết keo sơn giữa quân và dân, hay rộng hơn là nghĩa tình đồng bào. Qua từng trang sách, độc giả cảm nhận được sự lạc quan, niềm tin vào ngày mai tươi sáng và sức sống mãnh liệt. Cuốn sách biến câu chuyện Làng Nủ thành biểu tượng sống động về khả năng phục hồi, sự phát triển bền vững, gieo vào lòng người đọc niềm tin bất diệt vào sức mạnh ý chí con người.

Theo Nguyễn Á, nhiếp ảnh mang một trọng trách lớn lao trong việc lưu giữ di sản văn hóa và các giá trị truyền thống đang đứng trước những thay đổi của thời đại. Ông giải thích rằng trong bối cảnh hội nhập và phát triển nhanh chóng, nhiều giá trị văn hóa, phong tục, kiến trúc hay cảnh quan truyền thống đang dần mai một. Khi đó, nhiếp ảnh không chỉ đơn thuần là ghi lại hình ảnh mà còn là một sứ mệnh lịch sử. Mỗi bức ảnh về một làng nghề, một lễ hội, một nếp nhà xưa hay gương mặt nghệ nhân sắp thất truyền đều trở thành tài liệu quý giá, giúp thế hệ sau hình dung về quá khứ và hiểu rõ cội nguồn bản sắc dân tộc.

Ông tin rằng những bức ảnh này không chỉ có giá trị lưu trữ mà còn có khả năng truyền cảm hứng. Khi chiêm ngưỡng di sản qua ống kính, con người sẽ cảm thấy kết nối với quá khứ, trân trọng hiện tại và có ý thức hơn trong việc bảo tồn, phát huy những giá trị đó. Đây là cách để di sản không chỉ "nằm im" trong kho lưu trữ mà còn "sống" trong tâm hồn mỗi người, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Đối với nhiếp ảnh gia Nguyễn Á để giữ vững sự nghiệp và đóng góp vào sự phát triển của đất nước trong Kỷ Nguyên Mới, điều quan trọng nhất là phải duy trì được ngọn lửa đam mê với nghề. Ông hiểu rằng con đường nhiếp ảnh, đặc biệt là nhiếp ảnh báo chí, đầy rẫy thử thách. Sẽ có những lúc người cầm máy đối mặt với khó khăn, nguy hiểm, áp lực thời gian, và cả những khoảnh khắc bất lực. Tuy nhiên, chính ngọn lửa đam mê này sẽ là động lực mạnh mẽ giúp họ vượt qua tất cả.

Ông khuyên các bạn trẻ không nên chạy theo những trào lưu nhất thời hay hào quang bề nổi. Thay vào đó, hãy tập trung tìm kiếm những giá trị thực sự và những câu chuyện có ý nghĩa sâu sắc.

Đặc biệt trong nhiếp ảnh báo chí, Nguyễn Á nhấn mạnh luôn đề cao sự trung thực và đạo đức nghề nghiệp. Ông khẳng định rằng đây là yếu tố cốt lõi, yêu cầu người chụp phải luôn tôn trọng, không bóp méo sự thật. Một bức ảnh báo chí chân thực, dù không hoàn hảo về kỹ thuật, vẫn có giá trị hơn vạn lời nói.

Song song với đó, việc không ngừng học hỏi và nâng cao kỹ năng là điều nhiếp ảnh gia Nguyễn Á đặc biệt chú trọng. Trong Kỷ Nguyên Mới, với sự phát triển như vũ bão của công nghệ, ông khuyến khích các nhiếp ảnh gia trẻ chủ động học hỏi và làm chủ các công cụ hỗ trợ hiện đại như máy ảnh, phần mềm chỉnh sửa và AI. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo rằng công nghệ chỉ là phương tiện, và không nên để nó lấn át tư duy sáng tạo cũng như khả năng kể chuyện của người cầm máy. Với Nguyễn Á, cái "tâm" và "tầm" của người nghệ sĩ mới là yếu tố quyết định giá trị thực sự của tác phẩm.

Cuối cùng, Nguyễn Á luôn đúc kết rằng, dù công nghệ có thay đổi đến đâu, giá trị cốt lõi của nhiếp ảnh báo chí vẫn nằm ở sự thật và cảm xúc. Ông mong muốn thế hệ trẻ sẽ sống trọn vẹn với nghề bằng tất cả trí tuệ và trái tim của mình.