Lối vào của nắng – tập thơ mới của ông – không tạo ấn tượng bằng sự ồn ào mà bằng chiều sâu suy tưởng, bằng những khoảng lặng đủ để người đọc dừng lại, chiêm nghiệm và tự đối thoại với chính mình.
Trần Lê Khánh được giới chuyên môn đánh giá là một trong những gương mặt thơ có phong cách riêng biệt của văn học Việt Nam hiện nay. Thơ ông mang đậm tinh thần Thiền, kết hợp hài hòa giữa tư duy hiện đại và những giá trị truyền thống. Từ năm 2016 đến nay, ông đã xuất bản nhiều tập thơ như Lục bát múa, Dòng sông không vội, Ngày như chiếc lá, Giọt nắng tràn ly, Xứ, Ngàn bài thơ khác, Đồng… Một số tác phẩm được xuất bản tại Mỹ, góp phần đưa thơ Việt đến gần hơn với bạn đọc quốc tế. Trần Lê Khánh từng được trao Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam cùng nhiều giải thưởng văn học uy tín khác, khẳng định vị trí của ông trong đời sống thi ca đương đại.
Tập thơ Lối vào của nắng gồm 95 bài, chia thành bốn phần, được cấu trúc như một hành trình. Ngay từ những bước đầu tiên, người đọc đã bắt gặp những bài thơ ngắn, cô đọng, chắt lọc đến mức tối đa. Thơ không viết hoa, hạn chế dấu câu, tạo ra một không gian mở, nơi mỗi con chữ đều mang “trọng lượng” riêng và để lại dư âm dài lâu. Có những bài thơ chỉ vài dòng nhưng gợi ra cả một thế giới cảm xúc và suy tưởng.
Một trong những nét đặc sắc của thơ Trần Lê Khánh là cách ông nhìn thế giới bằng ánh nhìn trong trẻo, không định kiến. Điều này được thể hiện rõ qua bài thơ ngắn Đừng nghĩ ngợi:
đứa bé
vẽ linh hồn
của bà phù thuỷ
bằng mười ngón tay thiên thần
Hình ảnh “bà phù thủy” vốn gắn với cái xấu, cái ác, nhưng qua ánh nhìn của đứa trẻ, linh hồn ấy lại được vẽ nên bằng “mười ngón tay thiên thần”. Bài thơ gợi nhắc người đọc về sự hồn nhiên, trong sáng – thứ đôi khi bị đánh mất trong đời sống người lớn đầy định kiến và toan tính.
Bên cạnh những bài thơ ngắn mang tính chiêm nghiệm, Lối vào của nắng còn ghi dấu ấn với mảng thơ lục bát giàu tinh thần Thiền. Trần Lê Khánh sử dụng thể thơ truyền thống này như một chất liệu quen mà lạ: quen về hình thức nhưng mới mẻ trong cách cảm, cách nghĩ. Những bài lục bát trong tập không kể chuyện theo lối thông thường mà mở ra những “câu chuyện nhân sinh” giản dị, sâu lắng.
Trong Câu chuyện 2, hình ảnh người mẹ hiện lên không qua những lời ca ngợi trực tiếp mà bằng những chi tiết đời thường, giàu cảm xúc:
mẹ vòng tay ôm đứa con
yêu thương nào phải sáng tròn như trăng
mẹ cười với chiếc bóng tôi
sinh ra cùng lúc với trời mùa thu
Tình mẫu tử trong thơ Trần Lê Khánh không ồn ào, không bi lụy, mà lặng lẽ, bền bỉ, như chính cách nó tồn tại trong đời sống. Cũng trong mạch thơ lục bát ấy, tác giả gửi gắm những suy ngẫm về thời gian, về sự trôi chảy vô hình của đời người:
vũ trụ là một làn mi
mỗi lần chớp mắt mất đi một ngày
Chỉ bằng hai dòng thơ ngắn, Trần Lê Khánh đã gợi ra cảm thức mong manh của thời gian, khiến người đọc bất giác chậm lại giữa nhịp sống vội vã.
Ở phần tiếp theo, tập thơ mở ra những bài thơ tự do dài hơi hơn, mang âm hưởng tự sự và chiều sâu triết lý rõ nét. Các hình ảnh thiên nhiên như dòng sông, chiếc lá, ánh nắng… xuất hiện không đơn thuần để miêu tả, mà trở thành biểu tượng cho những chiêm nghiệm về đời sống và thân phận con người. Bài thơ Trâm là một ví dụ tiêu biểu cho vẻ đẹp mềm mại, tinh tế trong thơ Trần Lê Khánh:
em búi mái tóc bên cửa sổ
như búi tuổi thanh xuân của mình
trời còn chưa xoã sáng
chỉ cài hờ một vệt nắng lang thang
Vệt nắng buổi sớm trở thành “chiếc trâm” vô hình, vừa hiện hữu vừa mong manh, gợi nên vẻ đẹp hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Đó cũng là cách Trần Lê Khánh đưa cái đẹp đời thường vào thơ bằng một lăng kính rất riêng.
Phần cuối của Lối vào của nắng khép lại bằng những bài lục bát mang tính cách tân, giàu nhịp điệu và suy tưởng. Tình yêu, nhân sinh, kiếp người được đặt trong những câu hỏi mở, không cần lời giải đáp tuyệt đối:
nếu kiếp trước em là trăng
thì kiếp trước nữa ánh rằm buồn không
tình là quả hay là nhân
Những câu thơ ấy không nhằm đưa ra triết lý khô cứng, mà gợi mở để người đọc tự tìm câu trả lời cho riêng mình.
Góp phần tạo nên diện mạo nghệ thuật cho tập thơ là phần minh họa của họa sĩ Đào Hải Phong. Những bức vẽ tối giản, giàu tính gợi, đồng điệu với tinh thần Thiền và mạch cảm xúc của thơ. Họa sĩ cho rằng Lối vào của nắng vừa mang vẻ siêu thực vừa rất đời, nơi con người nhỏ bé nhưng không lạc lõng giữa thiên nhiên rộng lớn, bao dung.
Không phải là cuốn sách để đọc nhanh, Lối vào của nắng giống như một hành trình cần sự tĩnh tâm. Mỗi bài thơ là một “điểm dừng”, để người đọc ngẫm, ngộ và tìm thấy sự an yên trong chính mình. Với tập thơ này, Trần Lê Khánh tiếp tục khẳng định dấu ấn cá nhân trong đời sống thơ ca đương đại, đồng thời mang đến cho bạn đọc một không gian đọc giàu giá trị nhân văn và chiều sâu tinh thần.
