Cây đu đủ là cây ăn quả phổ biến, quả của nó ăn không chỉ ngon miệng mà còn cung cấp khá nhiều các loại vitamin bổ dưỡng, đặc biệt là cho trẻ em và người già. Ở mỗi vùng miền khác nhau có điều kiện khí hậu khác nhau sẽ trồng được những loại đu đủ có mùi vị đậm, ngọt khác nhau và cho năng suất khác nhau.
Đu đủ là cây thân thảo to, không hoặc ít khi có nhánh, cao từ 3–10 m. Lá to hình chân vịt, cuống dài, đường kính 50–70 cm, có khoảng 7 khía, hoa trắng hay xanh, đài nhỏ, vành to năm cánh. Quả đu đủ to tròn, dài, khi chín mềm, hạt màu nâu hoặc đen tùy từng loại giống, có nhiều hạt. Đây là thứ quả được dùng trong mâm ngũ quả ngày Tết của người Nam Bộ (gồm các thứ quả mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài). Theo quan niệm của người miền Nam, cách đọc ghép tên loại quả này nghe giống như "cầu sung vừa đủ xài".
Ở các miền quê Việt Nam trước đây, cây đu đủ mọc đầy vườn, xung quanh bờ rao, quả sai trĩu nhưng ít ai ngó ngàng, không ai mang ra mua bán ở chợ.
Chị Hoài Thương (ở Cầu Giấy) nhớ lại: "Trước đây nhà tôi phải có tới chục cây đu đủ. Loại cây này rất dễ sống, chỉ cần ném hạt là cây con mọc lên sau đó trưởng thành và ra hoa trái sum suê. Thế nhưng, hồi đó ít ai ăn đu đủ chín, quả chín để rụng xuống đầy gốc, chỉ có đu đủ xanh thì thỉnh thoảng được hái vào làm món nộm hoặc xào. Giờ ở thành phố, đu đủ quê rất được ưa chuộng, các mẹ tìm mua về để cho con ăn vì có nhiều vitamin bổ dưỡng. Do loại quả này hay được dấm thuốc bán nên hễ ai mang đu đủ ở quê lên, đu đu sạch là các chị em tranh nhau mua".
Tại các chợ ở thành phố hay sàn thương mại điện tử, loại đu đủ ruột vàng hay ruột đỏ là được ưa chuộng hơn cả, giá lên tới 60.000 đồng/kg. Vì lợi nhuận, nhiều người đã sử dụng hóa chất để đu đủ nhanh chín, đẹp hơn, kích thích người mua. Để phân biệt đu đủ chín cây và đu đủ chín ép thì dựa vào màu sắc của núm và đặc điểm ở vỏ. Theo đỏ, đu đủ chín cây núm quả có màu vàng còn đu đủ chín ép núm vẫn màu xanh. Đu đủ chín cây vỏ thường có một lớp nấm màu trắng bên trên, thỉnh thoảng xuất hiện chấm đen hoặc vết lõm nhỏ, còn đu đủ chín ép vỏ sáng bóng, trông rất bắt mắt.
Mấy năm gần đây, mứt đu đủ cũng xuất hiện trên thị trường và rất đắt khách. Theo khảo sát, mứt đu đủ có giá 85.000 đồng/kg. Vì lạ lẫm nên loại mứt này rất được ưa chuộng vào những dịp Tết, có cả mứt đu đủ xanh và đu đủ chín.
Hà Anh
