Ngườ? đình thôn G?ang, xã V?ên Nộ?, huyện Ứng Hòa, TP.Hà Nộ? bảo cây s? và cây cọ mọc được bên nhau và lạ kỳ như vậy là bở? chúng sống cạnh ngô? đình th?êng.
Đã từ lâu mố? tình cọ - s? còn là b?ểu tượng, nét văn hóa cho sự thủy chung, son sắt và mến khách.
Thực hư “mố? tình” 5 thế kỷ
Nằm phía tả đê sông Đáy, thôn G?ang cách trung tâm thành phố Hà Nộ? hơn 30km, nơ? đây vẫn g?ữ được những nét độc đáo r?êng của một làng quê V?ệt. Ngườ? dân kể cho chúng tô? nghe câu chuyện khó t?n về cây cọ mọc trên đỉnh cây s? suốt mấy trăm năm qua và ngô? đình th?êng thờ vua Lý Nam Đế, mùa nước lũ không bao g?ờ bị ngập lụt.
Đã bao đờ? qua cây s? và cây cọ quấn quýt bên nhau theo năm tháng thể h?ện tình thủy chung son sắt.
Cây cọ và cây s? được trồng từ thuở lập làng, mang theo ký ức và tình yêu, nét văn hóa đặc trưng của làng quê đồng bằng Bắc bộ. Hơn 500 năm tuổ?, chứng k?ến thờ? cuộc thăng trầm trong ch?ến tranh loạn lạc, cây vẫn xanh tươ? như một b?ểu tượng k?ên trung mãnh l?ệt của ngườ? dân vùng ch?êm trũng xã V?ên Nộ?.
Để tìm h?ểu thực hư về câu chuyện này, ngườ? dân g?ớ? th?ệu chúng tô? gặp ông K?m Bù? Soạn, một ngườ? dành nh?ều thờ? g?an tìm h?ểu về văn hóa của xã V?ên Nộ?. Ông Soạn cho b?ết: “Ngày trước, kh? tô? còn nhỏ thường ra sân đình chơ? đã thấy cây s? và cây cọ quấn quýt bên nhau và không thay đổ? nh?ều so vớ? trước đây. Nếu thoạt nhìn, ngườ? ta sẽ bảo cây cọ mọc trên đỉnh cây s?.
Xung quanh v?ệc cọ mọc trước hay s? mọc trước có nh?ều ý k?ến gây tranh cã?. Nhưng thực ra cây s? mọc nhờ vào cây cọ rồ? dần dần thân và rễ cây s? quấn quanh cây cọ lên đến gần ngọn. Nh?ều cụ cao tuổ? trong làng bảo hồ? còn bé đã thấy thân cây cọ lộ ra ở dướ? mặt đất, đ?ều này cho thấy cây cọ có trước chứ không phả? mọc trên đỉnh cây s? như nh?ều ngườ? nó?. H?ện, thân cây s? và rễ đã ch?ếm hết thân cây cọ nên g?ờ chỉ thấy cây cọ như mọc trên đỉnh cây s?. Ước tính cây cọ và cây s? đã trên 500 năm tuổ?”.
Từ bao đờ? nay, cây s? và cây cọ đã là n?ềm tự hào của ngườ? dân xã V?ên Nộ? nó? r?êng và ngườ? dân huyện Ứng Hòa nó? chung. Các cụ cao n?ên trong làng cho b?ết kh? s?nh ra đã thấy ha? cây này ngự trị ở trong đình; lớn lên hỏ? ông bà, bố mẹ cũng chỉ được câu trả lờ? “bao đờ? nay đã thế”.
Cụ Lộ Khắc Lập (SN 1936 ) - thủ từ đình thôn G?ang thờ vua Lý Nam Đế - cho b?ết:
Ngườ? thôn G?ang bảo cây s? và cây cọ mọc được bên nhau và lạ kỳ như vậy là bở? chúng sống cạnh ngô? đình th?êng. Trong suốt ha? cuộc kháng ch?ến ác l?ệt, quanh khu vực ngô? đình không bao g?ờ dính bom đạn và là nơ? che chở dân làng.
Ngô? đình thôn G?ang đã là nơ? s?nh hoạt văn hóa cộng đồng từ đầu thế kỷ 16. Trong kháng ch?ến chống Pháp, ngô? đình từng được sử dụng làm cơ sở cách mạng. G?a? đoạn 1946 – 1954, ngô? đình được trưng dụng làm nơ? tổ chức các lớp bình dân học vụ, bổ túc văn hóa để đánh đuổ? “g?ặc dốt". Sang kháng ch?ến chống Mỹ, du kích địa phương thường chọn đình thôn G?ang làm nơ? ẩn náu, chọn cây cọ và cây s? làm nơ? để treo cờ mặt trận.
H?ện nay, dướ? gốc cây s? và cây cọ trong khuôn v?ên ngô? đình là khu s?nh hoạt văn hóa cộng đồng của bà con thôn G?ang. Bên trong đình có đền thờ vua Lý Nam Đế… Hằng năm, dân làng còn tổ chức lễ tế xuân, lễ thanh m?nh, dâng lễ vật cúng t?ến cầu mong cho dân lành, nước yên. Các ngh? lễ được tổ chức rất ngh?êm trang vớ? ch?êng trống, cờ các loạ?. Những trò chơ? dân g?an cổ truyền như đánh cờ tướng, bà? chò?, th? nấu cơm, bịt mắt bắt dê… đều d?ễn ra dướ? gốc cây s? như một nếp văn hóa từ ngàn xưa.
Theo các cụ cao n?ên trong thôn G?ang kể lạ? và thần phả có gh? ngô? đình ngày trước được lợp hoàn toàn bằng lá cọ. Sau này được làm lạ? bằng gỗ, chắc chắn và rộng rã? hơn. Đến năm 1938, trong làng có ông chánh tổng Bát g?àu có nhất vùng đã công đức t?ền của xây dựng lạ? ngô? đình bằng bê-tông chắc chắn nhưng vẫn g?ữ nguyên đường nét t?nh xảo trước đó.
Ông Bù? Văn Quý – trưởng thôn G?ang - ch?a sẻ: “ Cây cọ và cây s? quấn quýt vào nhau như thể h?ện tình yêu chung thủy, son sắt. Chính vì vậy, thỉnh thoảng có các cặp đô? yêu nhau, đặc b?ệt có những đô? đã thành vợ thành chồng vẫn đến đây cầu nguyện được bên nhau bền chặt như “ha? cụ”. Chúng tô? cũng có khuyến cáo bà con cũng như khách thập phương không nên quá mê tín mà thêu dệt những câu chuyện không hay về ngô? đình cũng như cây s? và cây cọ”.
Kỵ những con vật lông trắng?
Theo cụ thủ từ Lộ Khắc Lập, đình thôn G?ang được vua ban 10 đạo sắc, nhưng vẫn có một đạo sắc được thờ chung vớ? đình thôn Trung, làng kế bên. Đ?ển tích ngày xưa truyền rằng, vào một ngày trờ? yên b?ển lặng, có một đạo sắc trô? theo dòng sông Đáy. Đạo sắc trô? đến đoạn sông g?ữa thôn G?ang và thôn Trung.
Ha? làng tranh nhau muốn nhận đạo sắc về thờ. Ha? làng k?ện nhau lên quan trên rồ? đến ta? nhà vua. Nhà vua mớ? phân xử "nhị thôn đồng phụng sự" nghĩa là mỗ? làng lần lượt thờ đạo sắc một năm. Ngô? đình thôn G?ang thờ vua Lý Nam Đế cũng bở? nơ? đây gh? dấu bước chân ngựa của đức vua qua làng. Ngày đó Lý Bí đạ? vương dẫn quân về tập trận ở xã bên. Bở? vậy xuất phát ở đây có câu hát: “Nhong nhong ngựa ông đã về/Cắt cỏ bồ đề cho ngựa ông ăn”.
Cũng theo lờ? ông Lộ Khắc Lập, cách đây mấy năm do bờ tường của đình xuống cấp nên dân làng t?ến hành tu tạo. Trong lúc đào móng đặt gạch, bất ngờ dướ? nền đất xuất h?ện con rắn to lù lù trườn lên. A? nấy đều lo sợ nhưng con rắn không hề dọa ngườ? như thông thường. Ngược lạ? nó tỏ ra ngoan ngoãn nhìn xung quanh hồ? lâu rồ? bò t?ếp vào gốc cây s? - cọ. Ngườ? dân cho rằng bậc thần l?nh “hóa thần rắn” h?ển l?nh và tạm lánh đ? để con cháu xây tường mớ?. “Chúng tô? phả? thắp nhang vá? x?n các ngà?, đợ? con rắn đ? khỏ? mớ? dám t?ến hành t?ếp công v?ệc”.
Đặc b?ệt ở trong thôn G?ang tuyệt đố? không a? nuô? những con vật, g?a súc, g?a cầm có lông màu trắng như trâu, ngựa, lợn, gà, chó mèo trắng. Trong thôn có thờ một vị thần rất l?nh th?êng có tên húy là Bạch Lang. Theo các cụ cao n?ên trong làng kể lạ?, ngày trước có một v?ên quan lớn đ? ngựa trắng qua đền Bạch Lang, con ngựa trắng hí lên mấy t?ếng rồ? tự nh?ên lăn đùng ra chết. Bở? vậy, không a? nuô? con vật lông trắng để tránh xúc phạm đến tên húy của Ngà?.
Một đ?ều lạ là r?êng ở nơ? đây ngườ? ta không được gọ? là khoa? lang mà phả? gọ? là khoa? dây. Vớ? tất cả các loạ? quả bí xanh, bí đỏ, dây hoa th?ên lý đều gọ? chung là quả bầu vì vua Lý Nam Đế tên húy là Lý Bí nên phả? tránh. “Dù chưa có a? bị trừng phạt vì gọ? tên húy của Ngà?, nhưng ngườ? dân vì tôn kính nên bao đờ? vẫn tránh gọ? những tên “nhạy cảm ” đó ” – ông K?m Bù? Soạn nó?.
CHƯA CÓ CĂN CỨ KHOA HỌC “Ngườ? dân thôn G?ang đã từ lâu co? ngô? đình th?êng thờ vua Lý Nam Đế của làng như một báu vật gắn l?ền vớ? lịch sử, tín ngưỡng, đờ? sống và phong tục tập quán ở đây. Đặc b?ệt trong khuôn v?ên của ngô? đình có cây cọ và cây s? quấn quýt vào nhau đã hơn 500 năm tuổ?. Hình ảnh này như một b?ểu tượng cho sự thủy chung, tình yêu và mến khách của ngườ? dân nơ? đây. Không những thế, ngô? đình th?êng và hình ảnh cây s?, cọ là trung tâm văn hóa của thôn G?ang, hộ? họp trong những dịp lễ tết quan trọng. Thực hư những câu chuyện tâm l?nh rất khó g?ả? thích, cũng chưa có căn cứ khoa học, nhưng ngườ? dân nơ? đây rất t?n vào sự l?nh th?êng của ngô? đình” – Ông K?m Văn Vân, trưởng ban văn hóa xã V?ên Nộ? nó? |
Theo Dòng đờ?
