Theo những t?ểu thương tạ? thành phố Hộ? An: Nếu muốn v?ệc buôn bán thuận lợ?, vào mỗ? sáng sớm phả? cho tượng thần tà? hưởng “nhũ hoa” của các nữ nhân v?ên.
Thành phố Hộ? An trong lịch sử hình thành và phát tr?ển có rất nh?ều phong tục độc đáo, tạo nên nét đặc sắc, sự khác b?ệt so vớ? các thành phố khác. Những t?ểu thương ở đây có rất nh?ều mẹo và tín ngưỡng tâm l?nh mà chỉ ngườ? trong “hèm” mớ? b?ết. Độc đáo và ấn tượng nhất là phong tục áp tượng thần tà? vào “nhũ hoa” của các nữ nhân v?ên bán hàng mỗ? buổ? sáng sớm.
Phố Hộ? còn được bạn bè du khách quốc tế b?ết đến bở? những ngô? nhà cổ san sát được xây dựng từ thế kỷ 17, 18 đến này vẫn còn nguyên vẹn. Hộ? An là t?nh hoa của ba nền văn hóa Nhật Bản, Trung Hoa, cùng vớ? văn hóa của cư dân bản địa. Nh?ều nét văn hóa đặc sắc, những phong tục kỳ lạ độc đáo và duy nhất vẫn được duy trì đến ngày nay ở đây.
| Bàn thờ thần tà? của ngườ? Hộ? An |
Thần tà? “mê” gá? tr?nh
Lần đầu t?ên nghe ngườ? bạn ở Hộ? An kể chuyện các nữ nhân v?ên các shop ở đây sáng ra muốn đắt hàng thì phả? úp mặt tượng thần tà? vào “nhũ hoa”, tô? há hốc mồm bất ngờ vì phong tục lạ. Thấy tô? bất ngờ anh bạn bồ? thêm: “Sáng ra trước g?ờ làm v?ệc, nhân v?ên nữ nào thực sự được chủ t?n tưởng mớ? được b?ết và được g?ao thực h?ện phong tục kỳ lạ có một không ha? này".
Còn vớ? những cửa hàng có chủ là nữ trực t?ếp đứng bán thì sau kh? hương khó? trước và trong cửa hàng, cô chủ sẽ tự mình cho ông thần tà? “hưởng” một chút mỗ? sáng kh? mở hàng để bước vào một ngày mua may bán đắt. Chưa a? chứng thực được nếu không làm cá? lệ ấy mỗ? sớm thì cửa hàng sẽ buôn bán ế ẩm. Thế nhưng, cứ đờ? này truyền cho đờ? khác, ngườ? đ? trước truyền lạ? cho ngườ? đ? sau, tạo thành một cá? tục lệ phổ b?ến. Những a? làm k?nh doanh cũng đều b?ết và tuân thủ.
Mỗ? buổ? sáng, trước kh? đến cửa hàng các nữ nhân v?ên hay quản lý được g?ao nh?ệm vụ phả? tắm rửa sạch sẽ, ăn mặc gọn gàng trước kh? thực h?ện các bước của phong tục kỳ lạ này. Trước t?ên, ngườ? thực h?ện phả? đặt hương x?n ngà? (tức thần tà?) về chứng g?ám. Sau đó, nhẹ nhàng “rước” ngà? vào nơ? vắng vẻ, kín đáo của shop, nơ? cô gá? thực h?ện cá? tục lệ ấy. Nghe thì đơn g?ản, nhưng mỗ? cử chỉ của cô gá? phả? d?ễn ra theo trình tự chứ không phả? muốn làm thế nào cũng được.
| Nhân v?ên một cửa hàng đang chuẩn bị cho thần tà? hưởng “nhũ hoa” |
Một tay cầm tượng ngà?, quay mặt vào ngực mình, cùng lúc tay k?a từ từ cở? cúc áo ra. Kh? cở? áo xong thì áp mặt ngà? vào ngực mình, d? chuyển từ trá? qua phả? rồ? ngược lạ?, đủ ba lần là xong. Sự v?ệc d?ễn ra vỏn vẹn chưa đầy 10 phút nhưng là công v?ệc quan trọng nhất trong ngày của mỗ? cửa hàng ở đây.
Nhìn thấy tô? cườ? tủm tỉm H?ền - một nhân v?ên cửa hàng - thanh m?nh “Bắt đầu một ngày làm v?ệc mớ? vớ? tâm thế gặp nh?ều may mắn thì tâm lý cũng thoả? má? hơn, công v?ệc vì thế mà cũng hanh thông hơn. Em nghĩ đô? lúc nó cũng tạo động lực để tụ? em làm tốt hơn. Nhưng cũng không ít ngườ? cho rằng đó là mê tín”.
Còn theo cụ Nguyễn Thị My (84 tuổ?) thì: “Đúng là có cá? tục đó th?ệt chú à. Nhưng tô? không rõ có từ hồ? nào đến g?ờ. Đờ? bà tô? cũng đã có rồ?, bà truyền lạ? cho mẹ tô?, rồ? mẹ tô? truyền lạ? cho tô?. Có ngườ? cho rằng đó là lệ của ngườ? Hoa, ngườ? thì bảo của ngườ? Nhật…. Dù có xuất xứ từ đâu, nó vẫn là một đ?ều th?êng l?êng, một nét văn hóa độc đáo của những ngườ? buôn bán ở đây…”
Cũng theo cụ My, trước đây các chủ t?ệm ở đây thường thuê những cô gá? còn tr?nh đến bán hàng ở những cửa hàng lớn. Bở? theo quan n?ệm của họ thì thần tà? rất “mê” gá?, đặc b?ệt là những cô gá? còn tr?nh. Nh?ều nhà buôn không thuê được những cô gá? còn tr?nh về làm thì phả? cầu cạnh nhờ vả hoặc thuê một cô gá? khác trong phố hoặc của nhà buôn khác trong phố mỗ? sáng sang nhà mình thực th? công v?ệc cho thần tà? “hưởng” nhũ hoa. Không những vậy, ngườ? được nhờ, thuê còn phả? hợp mạng, hợp tuổ? vớ? g?a chủ và rất nh?ều t?êu chí khác mà cụ không nhớ hết.
“Trước k?a, đây là một tục lệ rất quan trọng và phức tạp vớ? những ngườ? buôn bán ở đây. Buôn càng lớn thì càng phả? chú ý đến cá? tục cho “ngà?” hưởng nhũ hoa mỗ? sáng. Bây g?ờ, nh?ều nhà buôn không còn kỳ công đ? tìm con gá? còn tr?nh t?ết về làm nữa. Tuy nh?ên, vẫn còn một số nhà buôn vẫn duy trì đầy đủ các công đoạn khắt khe của cá? lệ ấy”, Cụ My bật mí.
Tục “thỏa mãn dục vọng” của thần tà?
Theo nhà ngh?ên cứu lịch sử Nguyễn Phước Tương, tục cúng thần ta? ở Hộ? An bắt đầu có từ thế kỷ 17 kh? ngườ? Hoa M?nh Hương bắt đầu đến đây lập ngh?ệp năm 1644. Theo thống kê chưa đầy đủ thì đã có trên 81\% các hộ g?a đình ở phố cổ thờ thần tà?. Đây là tục thờ tổ nghề của những ngườ? k?nh doanh buôn bán, dịch vụ. Thần tà? là vị thần mang tà? lộc đến cho g?a đình. Thắp hương, lễ bá? thần tà?, là g?a chủ ước mong luôn làm ăn phát đạt. Tục thờ thần tà? ở “xó xỉnh” nhà xuất phát từ đ?ển tích, có một lá? buôn tên Âu M?nh kh? qua hồ Thanh Thảo, thủy thần ban cho một nô tỳ tên là Như Nguyệt.
Âu M?nh đưa Như Nguyệt về nuô? trong nhà, từ đó nhà Âu M?nh làm ăn ngày càng phát đạt. Ngày tết nọ, vì một lý do vụn vặt nào đó Âu M?nh đánh Như Nguyệt. Như Nguyệt sợ quá chạy trốn, chu? vào đống rác và b?ến mất. Từ đó g?a cảnh Âu M?nh sa sút, thua lỗ, không mấy chốc nghèo khó. Ngườ? ta t?n cô gá? là thần tà? nên lập bàn thờ thờ cô. Cũng từ đó có tục k?êng hốt rác trong ba ngày tết, vì sợ “hốt” cả thần tà? đ?. Dân g?an cho đó là nguyên nhân của v?ệc lập bàn thờ thần tà? không đặt trên cao.
Còn theo nhà ngh?ên cứu văn hóa Hộ? An, Phùng Tấn Đông thì, bàn thờ thần tà? thường dán g?ấy đỏ, để ở một góc hay một xó nào đó. Có thể có bà? vị nhỏ, ha? bên bà? vị có câu đố? “Thổ năng s?nh bạch ngọc - Địa khả xuất hoàng k?m” (Đất hay s?nh ngọc trắng - Đất khá có vàng ròng). Thần tà? được thờ phổ b?ến từ các hộ? quán đến từng g?a đình và hệ thống thần tà? ngườ? Hoa thờ cũng đa dạng gồm nh?ều vị thần chuyên lo ban phát tà?, lộc. Ở các hộ? quán, thần tà? được thờ trong khánh lớn, đặt ở g?an tả hoặc hữu của chánh đ?ện.
Tạ? nhà, thần tà? được thờ chung vớ? thổ địa, quay mặt theo hướng nhà, bên trong khánh thờ có bà? vị gh? tên các vị thần tà? và thổ địa cùng hương hoa ,trà rượu. Thần tà? được cúng vào ngày sóc, vọng hằng tháng, các dịp lễ t?ết trong năm nhưng hầu hết trong các nhà buôn bán, v?ệc cúng t?ến hành thường xuyên vào mỗ? buổ? sáng. Lễ vật gồm hoa, quả, thịt quay và những lễ vật khác tùy đ?ều k?ện của g?a chủ. Lễ lớn nhất thường d?ễn ra ở các hộ? quán là lễ vía Tà? Bạch t?nh quân, ngườ? dân đến x?n thần tà? ban lộc, thỏa mãn khát vọng mua năm bán mườ?, mua may bán đắt, tà? lộc dồ? dào.
Cũng theo ông Đông thì những ngườ? buôn bán ở Hộ? An có tục lạ cho thần tà? “thơm” nhũ hoa th?ếu nữ, trước hết nằm trong những ngh? thức thể h?ện tín ngưỡng phồn thực sơ kha? của dân g?an. Dướ? góc nhìn văn hóa, những tục lệ như vậy- được gọ? là “hèm”- hèm là những ngh? thức bí mật, kín đáo nhằm “thỏa mãn thần l?nh” hay gợ? nhớ t?ếc, tôn kính thần l?nh – nghĩa là những hành động ấy “tá? h?ện” những hành động, công tích mà vị thần ấy từng làm. Có làng - vì thành hoàng trước đây làm nghề ăn mày nhưng kh? g?àu có đã g?úp đỡ dân làng qua cơn đó? kém - có tục “ném bị, gậy” trong phần hộ?, những a? tranh được bị, gậy sẽ là ngườ? may mắn trong năm vì nhận được “lộc thánh”.
Như vậy tục “thưởng vú” cho thần tà? cũng là một tục “hèm” trong quan n?ệm “thỏa mãn vị thần tà? lộc” về mặt dục vọng để thể h?ện ước mong phồn thực của những ngườ? buôn bán. Những a? làm lộ “hèm” thì sẽ mất th?êng, thần tà? sẽ trách phạt. Đây là một b?ểu h?ện lễ tục có tính cách cá nhân, g?a đình, ít phổ b?ến nên đã dần pha? nhạt trong cộng đồng cư dân h?ện tạ?. Ngày nay, tín ngưỡng thần tà? thể h?ện những ước vọng ngàn đờ? của thương nhân về tà? lộc s?nh sô? nhưng để đạt được ước vọng ấy còn đò? hỏ? nh?ều thứ mà có lẽ -nh?ều phép thuật như thần tà?- cũng phả? bó tay... ông kết luận.
Còn theo anh Tạ Ngọc Ánh Trưởng văn phòng UBND phường M?nh An – TP Hộ? An cho b?ết: “Trên địa bàn phường có 1.200 hộ k?nh doanh cá thể chuyên k?nh doanh dịch vụ ăn uống hàng lưu n?ệm. Là một ngườ? làm quản lý hành chính địa phương cũng như s?nh sống ở Hộ? An lâu nhưng tô? thực sự thấy ngỡ ngàng về phong tục kỳ lạ này”.
Theo Dân V?ệt
