21 tỉnh miền núi phía Bắc, Tây nguyên và Nam Trung Bộ (MNPB-TN-NTB) là đối tượng được quan tâm của Bộ Y tế, Ngân hàng Thế giới trong chương trình Mở rộng Quy mô Vệ sinh và Nước sạch Nông thôn Dựa trên Kết quả (RBSupRSWS), giai đoạn 2016-2020.
Năm 2015, theo báo cáo, trong những khu vực này, xấp xỉ 20% dân số nông thôn đi tiêu bừa bãi trong khi trung bình toàn quốc là 2%và khoảng 50% dân tộc thiểu số có nhà tiêu không hợp vệ sinh, còn tỷ lệ này trung bình toàn quốc chỉ là 23%.
.jpg)
Để khắc phục tình trạng đi tiêu bừa bãi cao và vệ sinh cải thiện thấp, bài học kinh nghiệm lớn nhất rút ra từ Hỗ trợ/Nhà tài trợ chung cho chương trình môi trường quốc gia giai đoạn 3 là không thể đạt được kết quả chỉ bằng cách xây dựng nhà tiêu, mà chỉ có thể đạt được bằng cách tiến hành song song thay đổi hành vi ở cấp toàn bộ cộng đồng để tạo nhu cầu và giúp chuỗi cung cấp vệ sinh có thể hoạt động được để đáp ứng nhu cầu nhà vệ sinh đó.
Ngoài ra, những yếu tố chính để đạt được và duy trì thành công là sự lãnh đạo và ý chí chính trị mạnh mẽ ở các cấp cao nhất từ trung ương tới tỉnh, kết hợp với cam kết hành chính của địa phương.
Các hoạt động vệ sinh trong Chương trình được thiết kế dựa trên nghiên cứu thăm dò (do Trường Vệ sinh và Y học nhiệt đới London thực hiện năm 2015) và các công việc thí điểm trước đây (do Chương trình Nước và Vệ sinh của NHTG và các tổ chức phát triển khác thực hiện).
Để đạt được mục tiêu vệ sinh toàn xã, chương trình có hai mảng công việc: Hỗ trợ xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh cho hộ gia đình (HGĐ) nghèo, HGĐ cận nghèo và HGĐ thuộc diện hỗ trợ chính sách ở tất cả các xã của tỉnh, tạo ra một mô hình cho thúc đẩy hộ gia đình địa phương tăng nhanh tỷ lệ bao phủ nhà tiêu cải thiện HGĐ (không vượt 50 USD/ nhà tiêu hợp vệ sinh, và quan trọng hơn, tiến hành các hoạt động truyền thông. Điều này đòi hỏi áp dụng các cách tiếp cận Truyền thông Thay đổi Hành vi (BCC) có tính đổi mới đã được chứng minh là thành công trong huy động sự tham gia - là vai trò chính, là những phương thức hiệu quả hơn so với cách tiếp cận Thông tin, Giáo dục, Truyền thông (IEC) để nâng cao nhận thức.
Cách tiếp cận BCC nhằm tạo cầu xây dựng và sử dụng nhà tiêu được thực hiện cùng với việc phát triển thị trường vệ sinh để bảo đảm các loại nhà tiêu phù hợp và đầy đủ để đáp ứng nhu cầu của mọi người.
Các giải pháp vệ sinh đặc biệt "chi phí thấp" đã được phát triển và tiến hành ở phạm vi rộng trong chương trình, bao gồm sử dụng vòng bê tông đúc sẵn để giảm chi phí (thấp hơn 30-50%) và bảo đảm chất lượng nhất quán trong các cửa hàng vệ sinh tiện lợi. Đây là một mô hình cửa hàng bán lẻ nơi khách hàng có thể mua bất kỳ vật tư và thiết bị cần thiết nào để xây dựng một nhà tiêu cải thiện hoàn chỉnh.
Các cửa hàng này có thể cung cấp nhà loại dịch vụ như thi công, vận chuyển, tư vấn cho hộ gia đình về loại nhà tiêu phù hợp, cách sử dụng và bảo quản nhà tiêu, và bảo hành sản phẩm để mọi người có thể lựa chọn phương án phù hợp với nhu cầu của mình và năng lực tài chính với giá và chất lượng tốt. Với cải tiến này, thời gian sản xuất và lắp đặt giảm xuống tổng cộng còn 1 ngày và dẫn tới tiết kiệm 1/3 tổng chi phí xây dựng nhà tiêu thông thường cho các HGĐ.
Hữu Bằng
