Tính đến ngày 31/12/2017, nợ dài hạn của VEC từ hơn 25.500 tỷ đồng năm 2016 tăng vọt lên hơn 60.146 tỷ đồng trong khi vốn chủ sở hữu chỉ hơn 9.782 tỷ đồng.
Theo báo cáo tổng hợp kết quả kiểm toán năm 2016, Kiểm toán Nhà nước (KTNN) xác định nợ công đến 31/12/2015 theo Luật Quản lý nợ công của Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) là 2.556.039 tỷ đồng, bằng 61% GDP. Trong khi đó, báo cáo tài chính của VEC, tính đến ngày 31/12/2015, nợ ngắn hạn của Cty này là hơn 28.193 tỷ đồng, nợ dài hạn là 0 đồng. Nhưng đến ngày 31/12/2017, nợ dài hạn của doanh nghiệp này đã tăng vọt từ 0 lên 25.500 tỷ đồng. Nợ phải trả gấp hơn 6 lần vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp này.
Nói về khoản nợ của VEC, Kiểm toán Nhà nước chỉ rõ, đến ngày 31/12/2015, Bộ Tài chính đã chuyển 4.438 tỷ đồng cho VEC (ứng Quỹ tích lũy 2.477 tỷ đồng; ứng NSTW 1.961 tỷ đồng (tính đến 30/6/2016, NSTW ứng 2.857 tỷ đồng) để thanh toán trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh đến hạn nhưng chưa được VEC ký nhận nợ.
Trong số 4.438 tỷ đồng đó, Bộ Tài chính tính vào nợ của Chính phủ 2.477 tỷ đồng; ghi thu ghi chi vốn cấp phát đối với vốn vay nước ngoài về cho vay lại của 5 dự án đường bộ cao tốc của VEC khi các dự án chưa được chuyển đổi nguồn vốn đầu tư sang cấp phát và bổ sung kế hoạch vốn; chưa ký hợp đồng cho vay lại đối với khoản cho vay được cơ cấu lại từ nguồn trái phiếu quốc tế 1 tỷ USD.
Chủ đầu tư cao tốc 34 nghìn tỷ đang gánh khoản nợ khủng. Ảnh: Tiền phong |
Năm 2016, VEC cũng chưa hoàn trả NSNN đầy đủ, kịp thời 35 tỷ đồng khoản trả lãi năm 2015 của Dự án đường cao tốc Bắc Nam (dự án cho vay lại của VEC), tiếp tục nợ thuế và các khoản phải nộp cho Nhà nước hơn 141 triệu đồng. Bộ Kế hoạch & Đầu tư dự báo nợ công sẽ tăng lên mức hơn 3,9 triệu tỷ đồng và gần 4,3 triệu tỷ vào năm 2019, 2020, tương ứng với GDP các năm này là 6,15 triệu tỷ và 6,85 triệu tỷ đồng. Nợ công tăng quá cao có thể sẽ tác động tới tăng trưởng kinh tế.
Và VEC với khoản nợ dài hạn ngày càng tăng cao, dự án liên tục đội vốn nhưng lại chậm tiến độ hoặc gặp sự cố khi vừa đưa vào sử dụng…sẽ khiến áp lực nợ công ngày càng nặng nề.
Được thành lập theo chủ trương thí điểm mô hình doanh nghiệp đầu tư kinh doanh hoàn vốn trong lĩnh vực đường bộ cao tốc, VEC có nhiệm vụ tiếp nhận, huy động các nguồn vốn, đặc biệt là nguồn vốn vay nước ngoài để xây dựng các tuyến đường bộ cao tốc quốc gia.
Đây là mô hình quản lý đầu tư dự án mới thay thế hình thức Ban quản lý dự án thực hiện các dự án đầu tư do Bộ Giao thông vận tải (GTVT), Tổng cục Đường bộ làm chủ đầu tư.
Theo mô hình này, việc huy động vốn của VEC được áp dụng cơ chế vay lại các nguồn vốn vay thương mại của các tổ chức tài chính quốc tế như nguồn OCR (vốn vay thương mại) của Ngân hàng phát triển châu Á, nguồn IBRD (Ngân hàng quốc tế về tái thiết và phát triển) của World Bank và huy động vốn chủ sở hữu của VEC để thực hiện đầu tư dự án, được Chính phủ bảo lãnh khi vay vốn thương mại và khi phát hành trái phiếu công trình…
Về cơ chế hoàn vốn, VEC được thu phí trước tiên để hoàn phần vốn VEC vay và huy động, sau đó tiếp tục hoàn phần vốn Nhà nước cấp phát ODA, phần hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước và để tái đầu tư các dự án mới.
Như vậy, VEC vừa là chủ đầu tư, vừa trực tiếp triển khai thực hiện các dự án đường cao tốc, lại vừa thực hiện kinh doanh để thu hồi vốn.
Trên lý thuyết, VEC là doanh nghiệp hoạt động theo hình thức đầu tư hoàn vốn không bao cấp. Ngoài vốn điều lệ ban đầu được nhà nước cấp, VEC phải đi vay để đầu tư, bao gồm vay vốn ODA, vốn thương mại và phát hành trái phiếu do Chính phủ bảo lãnh. VEC phải tự thanh toán các khoản vay và lãi tới hạn.
Tuy nhiên, thực tế, hầu hết các khoản nợ được bảo lãnh đến hạn VEC đều không trả được, buộc Chính phủ đứng ra trả nợ thay.
Vũ Đậu (T/h)
