Giàn khoan Nam Hải số 9: VN cần gửi công hàm phản đối lên LHQ

Mới đây, Cục Hải sự Trung Quốc thông báo, giàn khoan Nam Hải số 9 của nước này đã vào vị trí và bắt đầu triển khai hoạt động khoan từ ngày 24/6. Dự kiến, Nam Hải số 9 sẽ kết thúc hoạt động khoan vào ngày 20/8.

Xung quanh sự việc này, báo Đời sống và Pháp luật đã có cuộc trao đổi với TS Trần Công Trục, nguyên Trưởng ban Biên giới Chính phủ.

Việc Trung Quốc đưa giàn khoan thứ hai mang tên Nam Hải số 9 vào hoạt động ở vùng biển cửa Vịnh Bắc Bộ đã được xác minh chính xác. Trong cuộc họp báo mới đây của Bộ Ngoại giao, ông Lê Hải Bình – Người phát ngôn của Bộ đã chính thức lên tiếng phản đối hành động này, cho rằng hoạt động này trên vùng biển mà hai bên đang đàm phán để phân định là một hành vi vi phạm thỏa thuận của hai bên trong quá trình giải quyết vấn đề đường ranh giới trong vùng chồng lấn, vi phạm các quy định của Công ước Luật biển, vi phạm thực tiễn quốc tế trong các quan hệ của các quốc gia ven biển.

Động thái này một lần nữa bộc lộ quyết tâm chiến lược của Trung Quốc trong việc triển khai trên thực tế âm mưu độc chiếm Biển Đông. Việc này không phải chỉ nhằm vào vị trí địa chiến lược, địa chính trị, địa quân sự như trước đây Trung Quốc vẫn làm, mà việc này được thực hiện trong bối cảnh hiện nay chủ yếu là nhằm vào yếu tố địa kinh tế. Trung Quốc đang muốn tranh thủ cơ hội, điều kiện khu vực và quốc tế để triển khai chiến lược của mình, bởi một trong ba mục tiêu chính giúp Trung Quốc thực hiện mưu đồ độc chiếm Biển Đông là vấn đề kinh tế.

Đặc biệt, Trung Quốc đang cố tình tạo ra vùng tranh chấp, để thực hiện mục tiêu trước mắt là nếu có tranh chấp thì gác tranh chấp để cùng hợp tác khai thác, từ đó sẽ đi đến chỗ tranh giành, độc chiếm tài nguyên phục vụ cho nhu cầu năng lượng khổng lồ của đất nước này trong hiện tại và tương lai.

Vịnh Bắc Bộ có vị trí chiến lược quan trọng đối với Việt Nam và Trung Quốc về an ninh và quốc phòng.

Đặc thù của Vịnh là chiều ngang tương đối hẹp, từ trước tới nay hai nước chưa hề phân định Vịnh. Theo Công ước Luật Biển năm 1982 của Liên Hợp Quốc, thì toàn bộ Vịnh Bắc Bộ là vùng chồng lấn và trong thực tế thời gian qua có tranh chấp, ảnh hưởng không tốt đến quan hệ giữa hai nước.

Trước tình hình đó, hai nước đều có nhu cầu tiến hành đàm phán để phân định Vịnh Bắc Bộ nhằm đạt hai mục tiêu cơ bản và lâu dài: một là xác định đường phân giới rạch ròi, phân chia vùng biển, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa giữa hai nước láng giềng; hai là giải quyết vấn đề tồn tại do lịch sử để lại, tạo cơ sở và động lực thúc đẩy quá trình xây dựng lòng tin, tăng cường quan hệ hữu nghị, hợp tác giữa hai Đảng, hai nước theo phương châm 16 chữ mà hai đồng chí Tổng Bí thư đã thỏa thuận.

Ngoài ý nghĩa về an ninh, quốc phòng, Vịnh Bắc Bộ còn có ý nghĩa lớn về kinh tế, có nguồn lợi hải sản phong phú.

Nếu xét về quy chế pháp lý thì trong thực tiễn của quốc tế chưa có bất cứ quy định một quy chế cụ thể nào, vì vùng chồng lấn là vùng mà hai bên đều tiến hành đàm phán để xác định ranh giới cuối cùng, từ đó áp dụng quy chế pháp lý cho vùng mình có chủ quyền. Nếu chưa có được ranh giới đó thì đây vẫn là vùng chung, mà đã là vùng chung thì tất cả các hoạt động đơn phương đều vi phạm, thể hiện việc không tôn trọng đối phương. Mọi hoạt động, động thái tại vùng này cần có sự đàm phán, trao đổi, thông báo khi cần thiết.

Về vị trí cụ thể, giàn khoan Nam Hải 9 cũng là một giàn khoan khổng lồ không kém Hải Dương 981, hiện đang nằm ở khu vực vùng biển chồng lấn của cả hai bên, tính từ đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải của ven bờ Việt Nam đến đường cơ sở của xung quanh đảo Hải Nam của Trung Quốc.

Tại đây, hai bên đã có những thỏa thuận, về nguyên tắc sẽ cùng nhau đàm phán, giải quyết phân định vùng chồng lấn. Theo tôi được biết, hàng năm, có từ 1-2 lần Việt Nam và Trung Quốc gặp gỡ để trao đổi, tuy nhiên vẫn chưa thống nhất được con đường cuối cùng.

Theo thông lệ quốc tế, vùng chồng lấn mà do vùng đặc quyền kinh tế khác với vùng chồng lấn do lãnh hải. Theo Công ước Luật biển, nếu như vùng mà các nước kế cận khi xác định vùng lãnh hải của họ từ đường cơ sở của mỗi bên chưa đàm phán, hoặc đàm phán nhưng chưa thống nhất thì mọi hoạt động của hai bên không được vượt quá đường trung tuyến.

Đối với vùng không phải vùng chồng lấn bởi lãnh hải của hai bên, thì không có điều khoản nào quy định trong quá trình đàm phán mà một phía được đơn phương hoạt động.

Cho dù Trung Quốc đặt giàn khoan hơi nằm lệch qua phía đường trung tuyến giả định thì cũng không thể biện minh được rằng đó là việc làm phù hợp với công ước và tập quán quốc tế. Dù bất cứ vị trí nào trong vùng chồng lấn này mà Trung Quốc đơn phương hoạt động thì đều vi phạm.

Việc Trung Quốc đơn phương cho giàn khoan Nam Hải 9 thực hiện hoạt động khai thác, thăm dò dầu khí trái phép trong vùng biển chồng lấn đang được phân định giữa Việt Nam và Trung Quốc rõ ràng đã thể hiện rằng Trung Quốc đang bất chấp quy định của Công ước Luật biển 1982, xem thường, vi phạm Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và các tuyên bố về chính trị khác giữa họ với ASEAN, đặc biệt là vi phạm nghiêm trọng các thỏa thuận song phương giữa Việt Nam và Trung Quốc.

Qua việc này, chúng ta cũng có thể khẳng địng rằng, Trung Quốc đã phóng ra các mũi tên nhằm vào Việt Nam với nhiều mục đích khác nhau, trong đó có những bẫy mà Trung Quốc cố tình giăng ra để nếu chúng ta mất cảnh giác thì chúng ta sẽ mắc phải.

Việt Nam phải phản ứng mạnh mẽ, phải lên tiếng trước những hành vi sai trái làm phức tạp tình hình của Trung Quốc, đồng thời, cần có công hàm phản đối gửi lên Liên Hợp Quốc, hay đưa sự việc lên các cơ quan tài phán quốc tế để giải quyết.

Tôi nghĩ, chúng ta không thể dừng lại ở phát ngôn của Bộ Ngoại giao, không chỉ nói không mà nhất định phải có văn bản, có công hàm ghi lại, nếu không Trung Quốc sẽ chối bay tất cả, Việt Nam lúc này cần có các hình thức đấu tranh ghi nhận được các phản ứng chính thức của mình.