Hiếu Hòa Duệ Hoàng hậu sinh ra trong gia tộc Nữu Hỗ Lộc, một tộc thị của người Mãn Châu, trước đó hầu hết hậu phi mang họ Nữu Hỗ Lộc thị của nhà Thanh đều xuất thân từ gia tộc này. Tuy nhiên đến thời của Hiếu Hòa Duệ Hoàng hậu, gia tộc của bà đã lụi tàn và chỉ còn dựa vào ánh hào quang của tổ tông.
Năm Càn Long thứ 47, trong cung cần tìm một Thị độc cho Thập công chúa, Nữu Hỗ Lộc thị may mắn khi chỉ duy nhất bà vào thời điểm đó có độ tuổi phù hợp và được tuyển chọn.
Cố Luân công chúa cũng đối xử với Nữu Hỗ Lộc thị rất tốt. 2 người đối đãi với nhau như chị em ruột chứ không như quan hệ chủ tớ. Vài năm sau, triều đình nhà Thanh tổ chức tuyển tú nữ. Tuy điều kiện gia đình Nữu Hỗ Lộc thị không tốt, nhưng vì vẫn thuộc gia tộc có tiếng của nhà Thanh nên Nữu Hỗ Lộc thị vẫn phải tham gia tuyển tú.
Trong số những cô gái tham gia tuyển tú, vua Càn Long có ấn tượng khá tốt với Nữu Hỗ Lộc thị, vì nàng là bạn học, cũng là chị em tốt của công chúa Cố Luân. Từ đây, Càn Long liền quyết định chọn Nữu Hỗ Lộc thị làm Trắc Phúc Tấn của hoàng tử Vĩnh Diễm. Khi ấy, nàng chỉ mới 15 tuổi.
Sau khi Càn Long thoái vị, hoàng tử Vĩnh Diễm lên ngôi (lấy hiệu là Gia Khánh) thì Nữu Hỗ Lộc thị cũng được phong làm Quý phi.
Sau 1 năm vua Gia Khánh đăng cơ, hoàng hậu của vua - Hiếu Thục Duệ Hoàng hậu vì bệnh nặng mà qua đời. Lúc này, Nữu Hỗ Lộc thị đã được phong thêm 1 cấp thành Hoàng quý phi, thay hoàng hậu đã mất quản lý hậu cung.
Mãi đến khi thái thượng hoàng Càn Long qua đời thì đương kim hoàng đế Gia Khánh lúc ấy mới chính thức phong Nữu Hỗ Lộc thị làm hoàng hậu của Đại Thanh.
Kể từ khi gả cho vua Gia Khánh, Hiếu Hòa Duệ Hoàng hậu sinh được 2 người con, bà không chỉ yêu thương con riêng của mình, mà còn có mối quan hệ rất tốt với những người con khác, nhất là đối với Hoàng trưởng tử Mân Ninh.
Không giống với các cuộc cung đấu trong lịch sử, Hiếu Hòa Duệ Hoàng hậu luôn giáo dục tất cả đứa trẻ trong cung phải tương thân tương ái, đùm bọc lẫn nhau.
Năm Gia Khánh thứ 25, Hoàng đế Gia Khánh đột ngột băng hà ở Tị Thử Sơn Trang. Mân Ninh đăng cơ với thân phận Hoàng Thái tử, trở thành Thanh Tuyên Tông Đạo Quang Hoàng đế.
Sau khi lên ngôi ít lâu, Đạo Quang Đế đã truyền chỉ dụ tôn Nữu Hỗ Lộc Hoàng hậu làm Hoàng thái hậu, tôn hiệu Cung Từ Hoàng thái hậu.
Cho đến năm 1850, Nữu Hỗ Lộc thị qua đời ở tuổi 73. Sau khi qua đời, bà được vua Đạo Quang phong làm Hiếu Hòa Duệ hoàng hậu. Như vậy, có thể nói dù xuất thân trong 1 gia đình có điều kiện không tốt nhưng Nữu Hỗ Lộc thị lại có 1 cuộc đời vô cùng hiển hách. Và có lẽ cũng không ai ngờ được, 1 cô bé thư đồng của công chúa vua Càn Long ngày nào sau này lại trở thành người phụ nữ có vị thế cao đến vậy.
Mộc Miên(T/h)
