Nền kinh tế toàn cầu đã trải qua khoảng thời gian khó khăn trong năm 2022, tờ Al Jazeera đánh giá. Trong khi những tác động nghiêm trọng của dịch bệnh COVID-19 đã giảm bớt, chiến dịch quân sự ở Ukraine và các biện pháp hạn chế "zero-COVID" cứng rắn của Trung Quốc đã gây ra thêm sự hỗn loạn cho chuỗi cung ứng toàn cầu. Giá lương thực và năng lượng tăng vọt khi lạm phát ở nhiều nền kinh tế đạt mức cao nhất trong 4 thập kỷ.
Sau một năm đầy biến động, nền kinh tế toàn cầu được dự báo sẽ bước sang năm 2023 với nhiều sóng gió. Cuộc chiến của Nga - Ukraine tiếp tục làm xáo trộn thị trường năng lượng và thực phẩm, trong khi lãi suất tăng có nguy cơ "bóp nghẹt" quá trình phục hồi sau đại dịch.
Điểm sáng trong bức tranh kinh tế toàn cầu là Trung Quốc đã mở cửa trở lại sau 3 năm thực hiện các biện pháp nghiêm ngặt kiềm chế đại dịch, mang lại hy vọng phục hồi toàn cầu. Tuy nhiên, hy vọng này cũng bị hạn chế giữa những lo ngại rằng sự lây lan dịch bệnh trong 1,4 tỷ dân của nước này có thể làm phát sinh nhiều biến thể nguy hiểm hơn.
Lạm phát và lãi suất
Lạm phát dự kiến sẽ giảm trên toàn cầu vào năm 2023 nhưng có thể sẽ vẫn ở mức cao.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã dự đoán lạm phát toàn cầu sẽ đạt 6,5% vào năm tới, giảm từ mức 8,8% vào năm 2022. Các nền kinh tế đang phát triển dự kiến sẽ ít được cứu trợ hơn, với lạm phát dự kiến chỉ giảm xuống 8,1% vào năm 2023.
Alexander Tziamalis, Giảng viên kinh tế cấp cao tại Đại học Sheffield Hallam (Vương quốc Anh), chia sẻ với Al Jazeera: “Có khả năng lạm phát sẽ vẫn cao hơn mức 2% mà hầu hết các ngân hàng trung ương phương Tây đã đặt làm chuẩn cho họ".
Tăng trưởng chậm và suy thoái
Mặc dù tình trạng giá cả leo thang dự kiến sẽ giảm trong năm 2023 nhưng tốc độ tăng trưởng kinh tế chắc chắn sẽ chậm lại cùng với việc lãi suất tăng.
IMF ước tính rằng kinh tế toàn cầu sẽ chỉ tăng trưởng 2,7% trong năm 2023, giảm từ mức 3,2% của năm 2022. Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) dự đoán năm 2023 nền kinh tế toàn cầu chỉ tăng trưởng 2,2%, so với mức 3,1% của năm 2022.
Nhiều nhà kinh tế bi quan hơn và tin rằng suy thoái kinh tế toàn cầu có thể xảy ra vào năm 2023, chỉ 3 năm sau cuộc suy thoái do đại dịch gây ra.
Ngay cả khi nền kinh tế toàn cầu không rơi vào suy thoái về mặt kỹ thuật - được xác định khi 2 quý liên tiếp tăng trưởng âm - nhà kinh tế trưởng của IMF gần đây đã cảnh báo rằng năm 2023 với nhiều người có thể vẫn giống một cuộc suy thoái do sự kết hợp của mức tăng trưởng chậm, giá cả cao và lãi suất tăng cao.
Trung Quốc mở cửa trở lại
Sau gần 3 năm áp dụng các biện pháp phong toả, xét nghiệm hàng loạt và đóng cửa biên giới, vào đầu tháng 12 vừa qua, Trung Quốc đã bắt đầu quá trình nới lỏng chính sách "zero-COVID" từng gây tranh cãi sau các cuộc biểu tình rầm rộ của người dân.
Việc mở cửa trở lại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới - vốn đã chậm lại đáng kể trong năm 2022 - sẽ tạo động lực mới cho sự phục hồi toàn cầu.
Sự phục hồi nhu cầu của người tiêu dùng Trung Quốc sẽ tạo động lực cho các nhà xuất khẩu lớn như Indonesia, Malaysia, Thái Lan và Singapore, trong khi việc dỡ bỏ các hạn chế COVID-19 mang lại sự cứu trợ cho các thương hiệu toàn cầu như Apple hay Tesla. Trước đó, những tập đoàn này liên tục bị gián đoạn hoạt động trong thời gian Trung Quốc áp dụng chính sách "zero-COVID" nghiêm ngặt.
Xu hướng phá sản
Bất chấp sự tàn phá kinh tế do ảnh hưởng từ COVID-19 và các đợt phong tỏa, số lượng vụ phá sản trên thực tế đã giảm ở nhiều quốc gia vào năm 2020 và 2021 do sự kết hợp giữa các thỏa thuận không chính thức với các chủ nợ và gói kích thích lớn của chính phủ.
Ví dụ, tại Mỹ, 16.140 doanh nghiệp đã nộp đơn xin phá sản vào năm 2021 và 22.391 doanh nghiệp đã làm như vậy vào năm 2020, so với 22.910 doanh nghiệp vào năm 2019.
Xu hướng đó dự kiến sẽ đảo ngược vào năm 2023 trong bối cảnh giá năng lượng và lãi suất tăng cao.
Allianz Trade đã ước tính rằng tỷ lệ phá sản trên toàn cầu sẽ tăng hơn 10% vào năm 2022 và 19% vào năm 2023, cao hơn hẳn các mức trước đại dịch.
Ông Alexander Tziamalis cho biết: “Đại dịch COVID-19 đã buộc nhiều doanh nghiệp phải vay các khoản vay lớn, làm trầm trọng thêm tình trạng ngày càng phụ thuộc vào các khoản vay giá rẻ để bù đắp cho sự mất mát về khả năng cạnh tranh của phương Tây. Sự tồn tại của các doanh nghiệp mắc nợ cao hiện đang bị đặt dấu hỏi khi họ phải đối mặt với một 'cơn bão lớn' về lãi suất, giá năng lượng cao hơn, nguyên liệu thô đắt hơn và chi tiêu tiêu dùng ít hơn…".
Nỗ lực toàn cầu hoá
Những nỗ lực nhằm đẩy lùi quá trình toàn cầu hóa đã tăng tốc trong năm 2022 và được dự báo sẽ tiếp tục tăng tốc vào năm 2023.
Kể từ khi bắt đầu dưới thời chính quyền của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, cuộc chiến thương mại và công nghệ Mỹ-Trung ngày càng diễn ra sâu sắc hơn dưới thời Tổng thống Mỹ Joe Biden.
Vào tháng 8, Tổng thống Biden đã ký Đạo luật Khoa học và CHIPS để ngăn chặn việc xuất khẩu chip và thiết bị sản xuất tiên tiến sang Trung Quốc - một động thái nhằm kìm hãm sự phát triển của ngành công nghiệp bán dẫn Trung Quốc và thúc đẩy khả năng tự cung tự cấp trong lĩnh vực sản xuất chip.
Việc thông qua luật này chỉ là một ví dụ mới nhất về xu hướng ngày càng tăng từ tự do hóa thương mại và tự do hóa kinh tế sang chủ nghĩa bảo hộ và khả năng tự cung tự cấp cao hơn, đặc biệt là trong các ngành quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia.
Trong một bài phát biểu hồi đầu tháng 12, Morris Chang, người sáng lập Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan (TSMC), nhà sản xuất chip lớn nhất thế giới, cho rằng toàn cầu hóa và thương mại tự do “gần như đã mất".
Bích Thảo(Theo Al Jazeera)
