Tờ Daily News của Mỹ hôm 14/9 đã đăng tải một bài viết cho rằng rất có thể virus SARS-CoV-2 có nguồn gốc từ loài dơi và đã lây nhiễm sang con người. Sau đó, chúng đã có một sự thích nghi di truyền và gây ra đại dịch COVID-19.
Bài viết cho biết, lần đầu tiên một chủng virus corona có nguy cơ gây ra một đại dịch là vào năm 2002 và 2003, đã làm cho khoảng 8.000 người nhiễm. Chủng virus này có nguồn gốc từ loài dơi móng ngựa và lây nhiễm sang các vật chủ trung gian như gấu mèo và cầy hương, trước khi lây nhiễm vào con người.
"Khi virus nhảy từ vật chủ này sang vật chủ khác, chúng phải biến đổi để thích nghi với vật chủ mới, điều đó có nghĩa là các virus có khả năng trở nên tự tái tạo tốt hơn trong vật chủ mới. Đôi khi, các vật chủ mới là vật chủ cuối cùng hoặc gây những ổ bùng phát nhỏ. Tuy nhiên, sự phối hợp những biến đổi đúng cách xảy ra cũng có thể là khởi nguồn một đại dịch", bài viết lưu ý.
Theo Daily News, riêng với chủng SARS-CoV-2 gây ra đại dịch COVID-19, “họ hàng” gần nhất của nó được các nhà khoa học phát hiện chính là virus tìm thấy ở loài dơi móng ngựa và một họ hàng gần khác đã được phát hiện trên loài tê tê, một loài thú có vảy ăn kiến. Chủng này thuộc một tập hợp con của virus corona, mang tên virus sarbeco, có thể lây nhiễm sang động vật có vú rất dễ dàng.
Daily News dẫn báo cáo từ các nhà nghiên cứu cho rằng, tổ tiên ban đầu của SARS-CoV-2 đã tồn tại trong cơ thể dơi hàng trăm năm và "phát triển khả năng lây nhiễm sang các loài động vật có vú khác", điều đó giải thích tại sao SARS-CoV-2 lại có khả năng lây truyền như vậy.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng, SARS-CoV-2 là một virus RNA (tức là có RNA là vật liệu di truyền), có thể biến đổi theo thời gian. Vì khả năng sao chép bằng chứng đã đọc vào bộ gene của chúng diễn ra không thường xuyên, nên tỷ lệ biến đổi của chúng thấp hơn so với các virus khác, như virus cúm.
Các đột biến xuất hiện ngẫu nhiên và những đột biến có tác động không có lợi cho sự phát triển của virus sẽ chết, trong khi các đột biến trung tính và có lợi cho virus sẽ sống sót và lây lan.
Hệ miễn dịch của con người phản ứng với sự lây nhiễm, vaccine, việc sử dụng thuốc kháng virus và các biện pháp trị liệu khác cũng như các nhân tố môi trường đều gây sức ép lên virus và khiến chúng phải thích nghi. Sự thay đổi ban đầu là ở protein gai, giúp virus bám vào tế bào dễ dàng hơn. Sự thay đổi này khiến virus có thể dễ lây lan hơn nhưng không hẳn là làm cho bệnh tình nặng hơn.
Các nhà khoa học đã lấy 130.000 mẫu bệnh từ người và so sánh với 69 mẫu bệnh từ loài dơi để xem virus đã biến đổi thế nào. Phân tích di truyền cho thấy có những đột biến nhỏ đã giúp virus lây lan sang con người.
"Hầu hết các đột biến mà các nhà khoa học phát hiện đều là đột biến trung tính, có thể vì không ai có miễn dịch sớm trong thời gian đầu đại dịch. Việc không có những thay đổi lớn trong giai đoạn đầu dịch có thể đồng nghĩa với việc các đột biến trong SARS-CoV-2 xảy ra trước khi virus này lây lan sang con người". Daily Mail cho hay.
Các biến thể đầu tiên của SARS-CoV-2 bắt đầu xuất hiện từ cuối năm 2020, khoảng 1 năm kể từ khi dịch lần đầu bùng phát tại thành phố Vũ Hán (Trung Quốc).
"Virus này thích nghi với môi trường có miễn dịch nhiều hơn, chọn lọc các biến thể có thể thoát khỏi hệ miễn dịch, đặc biệt trong việc lây nhiễm mãn tính vào những người bị suy giảm miễn dịch. Một số biến thể có thể tiến hóa đến mức gây bệnh nghiêm trọng hơn.
Với các loại vaccine, con người có thể hạn chế những lây nhiễm. Tuy nhiên, vaccine cũng gây ra những sức ép có chọn lọc lên virus và chúng có thể biến đổi để nhiễm vào những người đã tiêm vaccine. Theo dõi liên tục trình tự gene đóng vai trò quan trọng để xác định các biến thể mới và giúp thiết kế các vaccine bổ sung nhằm bảo vệ con người trước biến thể mới", theo Daily Mail.
SARS-CoV-2 gây ra đại dịch COVID-19, được cho là bùng phát đầu tiên tại một chợ hải sản ở thành phố Vũ Hán (Trung Quốc) vào cuối năm 2019. Đến nay, dịch đã lan rộng ra hầu hết các quốc gia và khu vực trên giới với nhiều loại biến thể mới nguy hiểm được phát hiện, đặc biệt là biến thể Delta.
Đại dịch hiện đã khiến hơn hơn 228,5 triệu người nhiễm bệnh, trong đó hơn 4,69 triệu trường hợp đã tử vong.
Hoa Vũ (T/h)
