Da “khỏe” cũng không tránh khỏi tổn thương vì ô nhiễm
Nguyễn Hải Hà (28 tuổi, ở Hà Nội) gặp tình trạng da mặt tổn thương nặng. Thời điểm vào viện khám, toàn bộ vùng da mặt Hà đỏ rực, bong tróc từng mảng nhỏ, kèm cảm giác nóng rát, châm chích liên tục; vùng mí mắt và hai bên má có dấu hiệu phù nề nhẹ, khiến sinh hoạt hàng ngày bị ảnh hưởng rõ rệt.
Theo lời kể của chị Hà, khoảng 2 tuần trước khi vào viện khám, da bắt đầu xuất hiện cảm giác khô căng, xỉn màu, sau đó nhanh chóng chuyển sang đỏ rát và bong vảy dù không thay đổi mỹ phẩm hay sử dụng sản phẩm chăm sóc da mới.
Bệnh nhân không có tiền sử viêm da cơ địa, dị ứng mỹ phẩm hay bệnh lý da liễu mạn tính. Tuy nhiên, do tính chất công việc, người bệnh thường xuyên di chuyển ngoài đường vào giờ cao điểm sáng sớm và chiều muộn, thời điểm chỉ số ô nhiễm không khí tại Hà Nội liên tục ở mức cao.
Qua thăm khám và khai thác yếu tố môi trường, các bác sĩ xác định bệnh nhân bị viêm da tiếp xúc kích ứng liên quan đến ô nhiễm không khí.
Hà Nội vừa trải qua đợt ô nhiễm không khí
Theo TS.BS Vũ Huy Lượng, Trưởng khoa Laser và Săn sóc da, Bệnh viện Da liễu Trung ương, những ngày qua Hà Nội trải qua đợt ô nhiễm không khí, đặc biệt có những ngày chỉ số ô nhiễm ở ngưỡng rất cao, trên mức nguy hại, gây ảnh hưởng đến sức khỏe nhiều người.
BS Lượng phân tích, đặc biệt những tháng mùa đông thường là giai đoạn ô nhiễm không khí gia tăng rõ rệt. Thực tế trong 1–2 năm trở lại đây, số bệnh nhân đến khám vì các vấn đề da liễu liên quan đến ô nhiễm môi trường đã tăng lên đáng kể.
Theo vị chuyên gia, ô nhiễm không khí tác động đến làn da thông qua hai cơ chế song song. Thứ nhất là tác động toàn thân. Làn da muốn khỏe mạnh cần được tưới máu đầy đủ. Khi cơ thể thường xuyên hít thở không khí ô nhiễm, tình trạng mệt mỏi, rối loạn tuần hoàn và giảm khả năng đào thải độc tố sẽ khiến da không được cung cấp đủ dưỡng chất, trở nên suy yếu.
Thứ hai là tác động trực tiếp tại chỗ của bụi mịn và các chất ô nhiễm lên bề mặt da. Với những người có cơ địa nhạy cảm, các yếu tố này có thể gây phản ứng gần như tức thì như khô da, bong tróc, mẩn đỏ, thậm chí sưng phù. Trong khi đó, ở người có làn da bình thường, việc tiếp xúc kéo dài với không khí ô nhiễm sẽ âm thầm làm suy yếu hàng rào bảo vệ da. Các gốc tự do và chất oxy hóa trong không khí gây tổn thương tế bào, khiến da nhanh lão hóa, dễ nhạy cảm và rối loạn sắc tố.
TS.BS Vũ Huy Lượng, Trưởng khoa Laser và Săn sóc da, Bệnh viện Da liễu Trung ương
"Đáng lưu ý, nhóm người có tiền sử bệnh cơ địa như viêm da cơ địa, hen phế quản, viêm mũi dị ứng rất dễ bùng phát các đợt viêm da cấp tính trong mùa ô nhiễm. Ngay cả những người khỏe mạnh, nếu không chăm sóc da đúng cách, cũng có thể gặp tình trạng da khô, bong vảy nhẹ, da xỉn màu do quá trình oxy hóa, lão hóa sớm và dễ kích ứng", TS Lượng cho hay.
Để bảo vệ làn da trước tác động của ô nhiễm không khí, TS.BS Vũ Huy Lượng khuyến cáo người dân cần tuân thủ ba bước cơ bản. Trước hết là làm sạch da đúng cách – bước quan trọng nhất để loại bỏ bụi bẩn bám trên da. Tuy nhiên, không nên làm sạch quá mức hoặc chà xát mạnh, bởi điều này có thể phá vỡ lớp lipid bảo vệ, khiến da càng khô và nhạy cảm hơn. Với da khô hoặc da nhạy cảm, nên sử dụng các sản phẩm dịu nhẹ, ít bọt và hạn chế thời gian tiếp xúc với nước; còn với da dầu, cần lựa chọn sản phẩm có khả năng hòa tan dầu để cuốn trôi bụi bẩn hiệu quả.
Sau bước làm sạch là cấp ẩm và phục hồi. Theo bác sĩ, làn da sau khi rửa giống như “bức tường gạch bị bong lớp vữa”, cần được bổ sung ngay các sản phẩm dưỡng ẩm để lấp đầy khoảng trống, củng cố hàng rào bảo vệ da. Cuối cùng là bảo vệ da bằng cách sử dụng kem chống nắng nhằm ngăn tia UV và tạo lớp màng hạn chế bụi bẩn xâm nhập, đồng thời kết hợp các biện pháp vật lý như đeo khẩu trang, đội mũ rộng vành khi ra đường.
Môi trường sống trở thành nguy cơ sức khỏe
Không chỉ làn da, hệ hô hấp cũng chịu ảnh hưởng nặng nề từ ô nhiễm không khí. Theo TS.BS Nguyễn Tiến Dũng, Trưởng khoa Hô hấp Dị ứng, Bệnh viện Hữu Nghị, khi thời tiết thay đổi đột ngột, niêm mạc đường hô hấp khó thích nghi kịp thời, tạo điều kiện thuận lợi cho virus, vi khuẩn xâm nhập và phát triển. Đặc biệt, bụi mịn có thể đi sâu vào đường hô hấp, thậm chí tới các phế nang, gây phản ứng viêm. Về lâu dài, tình trạng này làm gia tăng nguy cơ viêm phế quản mạn tính, suy hô hấp, ung thư phổi cũng như các bệnh lý tim mạch.
Ghi nhận tại các cơ sở y tế cho thấy, trong thời gian gần đây, số bệnh nhân đến khám và nhập viện tại khoa Hô hấp – Dị ứng đã tăng khoảng 30% so với trước. Các bệnh thường gặp gồm viêm đường hô hấp trên, viêm phế quản cấp, viêm phổi và các đợt cấp của bệnh mạn tính như COPD, hen phế quản, giãn phế quản. Đáng chú ý, số ca nhập viện nặng chủ yếu rơi vào nhóm người cao tuổi, có nhiều bệnh lý nền.
Ô nhiễm không khí gây ra tổn thương không nhìn thấy bằng mắt thường
Trước thực trạng này, các chuyên gia y tế khuyến cáo người dân cần chủ động phòng ngừa bằng cách hạn chế ra ngoài vào thời điểm chỉ số AQI cao, nhất là sáng sớm và chiều muộn; bảo vệ kỹ cho trẻ em, người cao tuổi và nhóm nhạy cảm. Khi bắt buộc phải ra ngoài, nên đeo khẩu trang đạt chuẩn, vệ sinh mũi họng thường xuyên và cân nhắc sử dụng máy lọc không khí trong nhà.
Ngoài ra, cần tránh hút thuốc lá và tiếp xúc với khói thuốc, hạn chế xa các hoạt động gây ô nhiễm như đốt rơm rạ, đốt rác. Việc duy trì chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, giữ ấm cơ thể, luyện tập thể dục đều đặn và tiêm các loại vaccine phòng cúm, phế cầu, RSV… cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe.
Các bác sĩ nhấn mạnh, người có bệnh nền cần tuân thủ điều trị và quản lý bệnh chặt chẽ. Khi xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ bệnh lý hô hấp như ho, chảy mũi, sốt, khó thở…, người dân nên sớm đến cơ sở y tế để được thăm khám, xét nghiệm và điều trị phù hợp, tránh tự ý mua và sử dụng thuốc, đặc biệt là kháng sinh, nhằm hạn chế những hệ lụy đáng tiếc cho sức khỏe.
