Hơn 48 năm lặn ngụp giữa dòng nước xoáy sông Hồng, "bà thổ địa" dốc Chèm vẫn ngày ngày chiến đấu với Hà Bá, cứu người đuối nước hoặc đưa những thi thể trôi nổi dọc sông Hồng về với lòng đất.
Bà Trần Thị Bình (SN 1954, trú xã Thụy Phương, Từ Liêm, Hà Nội) |
"Bà thổ địa" nhập nghề năm 17 tuổi
Bà Trần Thị Bình (SN 1954, trú xã Thụy Phương, Từ Liêm, Hà Nội), còn gọi u Bình, được người dân quanh vùng ví như "bà thổ địa" dốc Chèm. Bởi lẽ, ngóc ngách nào bà cũng tỏ, cả trên bờ lẫn dưới sông để làm một công việc không giờ giấc, không tên, không kế hoạch, cứ có người gọi là lại đi, bất kể đêm hôm, sớm tối. Đó là nghề "cướp cơm Hà Bá". Vất vả trăm bề nhưng bà đã gắn bó suốt gần 50 năm.
Nhắc đến cơ duyên theo cái nghề "chẳng ai muốn làm" này, bà Bình nhớ lại trước kia, khi cả làng sống trên bè nổi dọc men sông Hồng, mỗi ngày, gặp những đám trẻ chăn trâu bị đuối nước, bà lại tức tốc nhảy xuống, "chiến đấu" với xoáy nước để cứu người. Những lần không cứu kịp, bà cũng ráng hết sức kéo được thi thể lũ trẻ lên bờ, để bố mẹ đưa về nhà an táng.
Cứ như vậy, u Bình chính thức trở thành người con gái duy nhất tham gia vào nghề vùng vẫy trên sông, giành giật "bữa ăn của Hà Bá" sông Hồng từ năm 17 tuổi. "17 bẻ gãy sừng trâu", thời điểm đó, bà vừa độ một thiếu nữ năng động có sức khỏe, ngày ngày lênh đênh khắp các vùng xoáy nước tìm người bị nạn.
Bà Bình kể, ngày trước, có nhiều người chết trôi trên sông hơn bây giờ. Thanh niên thi bơi chết đuối, nhảy cầu chỉ vì học hành thi cử không thông, cãi nhau, chia tay với người yêu cũng nhảy cầu... Nhưng ký ức in hằn trong trí nhớ của bà đến tận bây giờ là trận lũ năm 1971, thời tiết khắc nghiệt, lũ dâng cao làm ngập úng trên diện rộng.
Dòng lũ dữ năm đó cuốn phăng nhiều nóc nhà, cướp đi hàng trăm sinh mạng. Gia đình bà lao con thuyền nhỏ theo dòng nước, nhào xuống dòng sông xoáy nước ùng ục để giành giật lại sự sống cho những người chới với trước lưỡi hái tử thần. Đó là sự kiện mang ý nghĩa dấu mốc “bà thổ địa" dốc Chèm.
Nhắc đến công việc này, u Bình không khỏi xúc động: "Lúc mới bắt đầu, gặp nhiều quãng sông nguy hiểm, xoáy nước, nông sâu bất chợt, lại rậm rạp cỏ tranh, thậm chí có cả rắn, khiến chúng tôi có phần e sợ. Nhưng sợ vẫn phải làm. Nghĩ đến "nghĩa tử là nghĩa tận" mà làm, cho gia đình họ bớt đau lòng".
Hồi 37 tuổi, bà mới lấy chồng. Người bạn đời của bà xuất thân ở làng Chuông, mặc dù khá sợ nhưng ông vẫn ủng hộ, giục vợ đi cứu người. U Bình luôn tâm niệm, làm nghề này là vì cái đức, chứ không phải vì tiền, cứ cứu được người là trong lòng cảm thấy thanh thản.
Nhiều khi vớt lên, gia đình người bị nạn khó khăn, bà lại tự bỏ tiền làm lễ "chuộc" thi thể khỏi tay Hà Bá, để tiện an táng trong lòng đất. "U nói thật, nếu làm việc này vì tiền, chắc bây giờ, u còn giàu hơn cả tỷ phú", u Bình cười xòa rồi đưa tay cầm chiếc lưới với những chùm lưỡi móc sắc cạnh, thủ thỉ: "Chiếc lưới này đã đi với u được hơn chục năm, đã cùng u đưa không biết bao thi thể còn lập lờ giữa dòng nước dữ vào bờ".
Đó là một dây câu vuông với chùm khoảng 500 lưỡi câu sắc nhọn thả hờ. Theo u Bình, lưới này được mắc vào hai chiếc thuyền giăng ngang quanh khu vực nghi là có nạn nhân, thả xuống nước và kéo đi kéo lại, lưỡi câu mắc vào áo quần nạn nhân. Người vớt kéo nhẹ thi thể đến gần thuyền rồi nhảy xuống buộc nạn nhân vào dây thừng để kéo dần vào bờ.
Khi gặp những thi thể nạn nhân đã bị phân hủy, khi móc động vào là tan ra ngay, bà sẽ dùng một chiếc võng, lồng vào, đưa sào ngang khiêng lên và kéo dìu vào bờ.
Xót xa những nấm mồ vô danh
Người xưa quan niệm, ngư dân vạn chài không cứu người chết đuối vì một khi Hà Bá đã "gọi" thì không ai dám cưỡng lại, nhưng bà Bình không bao giờ bỏ mặc các nạn nhân. Bà vẫn kiên trì với công việc của mình, cứ có người cần là bà có mặt, không kể ngày đêm, mưa bão.
U Bình chia sẻ, có những lần phải mò tìm thi thể ngay trong đêm, mà xác chìm còn bị dòng nước cuốn dạt đi xa, công cuộc tìm kiếm mất hơn hai ngày đêm mới có kết quả, ngâm thân mình dưới nước ngụp lặn chẳng khác nào rái cá. Có những khi mò tìm giữa trời mưa bão, gió to, suýt lật cả thuyền. "Làm nghề này lênh đênh sông nước cũng cần có những chiến thuật nhất định. Không ít trai tráng khỏe mạnh mà làm còn không khéo léo bằng u, u phải hướng dẫn từng chút một", bà Bình nói.
Suốt bao nhiêu năm ngụp lặn với dòng nước dữ, u Bình cũng chẳng nhớ nổi đã cứu được bao nhiêu người, hay đã đưa bao nhiêu thi thể về với đất, chỉ biết là con số hàng trăm. Mỗi lần cứu người, bà lại như có thêm một người bạn, một người anh em kết nghĩa, một gia đình mới.
Đến nay, u Bình vẫn sống cùng gia đình con trai trong những gian nhà tạm bợ, lụp xụp. Con trai và con dâu vẫn tiếp tục ủng hộ việc làm "kén người" này của u. Những cái xác trôi nổi trên sông Hồng, có người thân hồi hộp đứng trên bờ đợi tin tức cũng có; mà vô danh, không có ai thân thích cũng có.
Những cái xác vô danh xuất hiện ở khúc sông đoạn qua dốc Chèm cũng không phải là ít. U Bình nhớ lại một trường hợp vào ngày 15/5 âm lịch năm 2018, đó là một cô gái chết đuối lâu ngày, thi thể bốc mùi nồng nặc đến bây giờ vẫn không có người nhận.
Có chút lắng lại, u bảo: "Thương lắm! Cũng gần một năm nay rồi, lâu lâu có việc đi qua đó (nơi an táng những tử thi được vớt dưới sông lên - PV), u lại ghé vào thắp nhang tâm sự với cô ấy vài câu, mong gia đình sớm tìm được, để không phải mãi vô danh như vậy".
Những ngày cuộc sống êm đềm, phải "thất nghiệp", bà thấy vui vô cùng, bởi không có người xui rủi đuối nước trên sông. U Bình tâm sự: "Làm nghề này ròng rã 48 năm có lẻ, u gặp đủ những trường hợp thương tâm, nghĩ lại còn muốn rơi nước mắt. Có những cô gái còn trẻ, khi đưa được lên bờ, khám nghiệm pháp y còn có cả hài nhi trong bụng.
Nhiều lần gặp những thanh niên trẻ đuối nước, nhất là quãng độ tuổi con trai mình, sau khi vớt lên bờ, khóe mắt u chợt cay, thương lắm. Nhiều lúc, vừa vớt lên bờ, nghe gia đình nói do nghĩ quẩn tự tử, lúc thay quần áo, u còn phát vào mông, mắng thương, mắng hờn: "Sao mà dại thế hở con? Đang yên đang lành lại tìm đến cái chết, làm khổ mình, làm khổ cả bố mẹ, gia đình... Bố mẹ nuôi lớn bằng đó còn chưa kịp trả nghĩa đã dại dột tự hủy hoại mình".
Ngừng lại một chút, bà lại tiếp câu chuyện của mình: "Năm ngoái, u vớt lên một cậu trai trẻ 22 tuổi, con trai độc đinh, đi thả trâu nghịch dại bị nước cuốn, u nghĩ thương cậu ta mà còn thương cả bố mẹ cậu ta, đau đớn lắm".
Chia sẻ với PV, bà ngậm ngùi, mỗi lần gặp những phận người xấu số khi tuổi dương vẫn còn quá trẻ, đêm về bà đều trằn trọc, băn khoăn, thương hại đến nhiều ngày sau.
(Còn tiếp)
C.M
Bài đăng trên ấn phẩm báo in Đời sống & Pháp luật số 57
