Quai bị là bệnh truyền nhiễm cấp tính gây ra bởi paramyxovirus. Triệu chứng kinh điển của bệnh quai bị là viêm tuyến mang tai và một số biểu hiện không đặc hiệu khác.
Cùng Bác sĩ giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn tìm hiểu một số điều cần biết về bệnh quai bị.
Vaccin MMR là gì?
Hiện nay, vaccin quai bị đơn trị liệu không còn được sử dụng rộng rãi ở các cơ sở y tế. Các chuyên gia khuyến cáo nên tiêm phòng cả 2 liều vaccin sống MMR kết hợp cho trẻ em để phòng ngừa 3 bệnh sởi - quai bị - rubella.
Liều thứ 1: Trẻ từ 12 - 15 tháng tuổi.
Liều thứ 2: Trẻ em tuổi đến trường từ 4 - 6 tuổi.
Một số nhân viên y tế tiếp xúc trực tiếp và lâu dài với bệnh nhân được khuyến cáo tiêm thêm liều thứ 3 để tăng cường bảo vệ chống quai bị cũng như các biến chứng nguy hiểm. Hiệu quả vaccin quai bị đã được ước tính ở mức trung bình là 78% cho 1 liều và 88% cho 2 liều. Do đó, dù đã tiêm phòng đầy đủ nhưng vẫn cần thực hiện các bước vệ sinh cá nhân và bảo vệ sức khỏe để giảm nguy cơ nhiễm virus, cũng như tìm hiểu về các triệu chứng của bệnh quai bị để kịp thời thăm khám và chữa trị.
Hiệu quả của vaccin MMR
Vaccin MMR có khả năng ngăn ngừa hầu hết các trường hợp mắc quai bị nhưng không phải là tuyệt đối. Những đối tượng đã tiêm đủ 2 liều vaccin MMR có tỷ lệ mắc quai bị ít hơn khoảng 9 lần so với những người chưa được tiêm chủng cùng bị phơi nhiễm với virus quai bị. Tuy nhiên, một số người đã tiêm đủ hai liều MMR vẫn có thể bị quai bị, đặc biệt là khi tiếp xúc trực tiếp và lâu dài với bệnh nhân. Nếu bị quai bị khi đã tiêm phòng, bệnh có thể sẽ ít nghiêm trọng hơn so với đối tượng chưa được tiêm chủng.
Bệnh quai bị có nguy hiểm không
Bệnh học quai bị có thể nguy hiểm, tuy nhiên hầu hết những người bị quai bị đều phục hồi hoàn toàn trong vòng 2 tuần. Trong thời gian bị nhiễm quai bị, bệnh nhân thường cảm thấy mệt mỏi và đau nhức, kèm theo sốt (kéo dài 3 - 4 ngày) và sưng tuyến nước bọt ở một hoặc hai bên mang tai (đây là triệu chứng kinh điển nhất và có thể kéo là từ 2 - 10 ngày). Cũng có trường hợp bệnh nhân cảm thấy vô cùng yếu ớt và không thể ăn vì đau hàm. Một số ít sẽ gặp phải quai bị biến chứng nghiêm trọng.
Viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn: Tinh hoàn sưng to, đau, mào tinh căng phù như một sợi dây thường. Tình trạng viêm và sốt kéo dài 3-7 ngày, sau đó khoảng 50% số trường hợp tinh hoàn teo dần và có thể dẫn đến tình trạng giảm số lượng tinh trùng và vô sinh.
Nhồi máu phổi: Là tình trạng một vùng phổi bị thiếu máu nuôi dưỡng, có thể tiến đến hoại tử mô phổi. Nhồi máu phổi là biến chứng có thể xảy ra sau viêm tinh hoàn do quai bị vì hậu quả của huyết khối từ tĩnh mạch tiền liệt tuyến.
Viêm buồng trứng: Có tỷ lệ 7% ở nữ sau tuổi dậy thì, ít khi dẫn đến vô sinh .
Viêm tụy: Có tỷ lệ 3% - 7%, là một biểu hiện nặng của quai bị. Bệnh nhân bị đau bụng nhiều, buồn nôn, có khi tụt huyết áp.
Các tổn thương thần kinh: Tổn thương thần kinh sọ não dẫn đến điếc, giảm thị lực, viêm tủy sống cắt ngang, viêm đa rễ thần kinh.
Bệnh quai bị ở phụ nữ có thai: Những phụ nữ bị quai bị trong 3 tháng đầu của thai kỳ có thể gây sẩy thai hoặc sinh con dị dạng, trong 3 tháng cuối của thai kỳ có thể sinh non hoặc thai chết lưu.
Một số biến chứng khác: Viêm cơ tim, viêm tuyến giáp, viêm tuyến lệ, viêm thần kinh thị giác, viêm thanh khí phế quản, viêm phổi, rối loạn chức năng gan, xuất huyết do giảm tiểu cầu.
Các biện pháp để ngăn ngừa quai bị lây lan
Che miệng và mũi bằng khăn giấy khi ho hoặc hắt hơi, và sau đó vứt khăn giấy đã sử dụng vào thùng rác. Nếu không có khăn giấy, nên ho hoặc hắt hơi vào tay áo hoặc khuỷu tay trên thay vì bàn tay.
Rửa tay thường xuyên bằng nước và xà phòng diệt khuẩn.
Tránh dùng chung những đồ vật có thể dính nước bọt.
Khử trùng các bề mặt mà người bệnh thường xuyên chạm vào, ví dụ như đồ chơi, tay nắm cửa hoặc mặt bàn.
Bệnh nhân nên làm gì khi bị quai bị
Vệ sinh răng miệng, ăn những thực phẩm dễ tiêu hoá, giảm đau tại chỗ bằng cách đắp ấm vùng sưng, giảm đau toàn thân và hạ sốt bằng paracetamol.
Trường hợp viêm tinh hoàn bệnh nhân nên mặc quần lót nâng tinh hoàn để giảm đau, nghỉ ngơi là chủ yếu, hạn chế vận động.
Cần cập nhật lịch sử tiêm chủng vaccin MMR của người bệnh và tất cả thân nhân trong gia đình.
Bác sĩ có thể đề nghị tiêm thêm liều bổ sung cho những đối tượng thuộc nhóm có nguy cơ cao mắc quai bị do đã tiếp xúc gần gũi với bệnh nhân, chẳng hạn như dùng chung dụng cụ thể thao, chia sẻ đồ ăn hoặc thức uống, đã hôn người bệnh hoặc sinh sống trong khu vực có người bị nhiễm bệnh.
Trên đây là những chia sẻ của Bác sĩ giảng viên Y sĩ đa khoa Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn chúc các bạn có một sức khỏe tốt.
Thảo Ly
