Theo báo Tuổi Trẻ, sáng 2/10, Trường đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội) tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề "Thảm họa Làng Nủ - nguyên nhân và giải pháp phòng tránh".
Tại hội thảo, PGS.TS Nguyễn Châu Lân (Trường đại học Giao thông vận tải) và nhóm cộng sự công bố kết quả nghiên cứu và điều tra thực địa về trận lũ quét, lũ ống (lũ bùn đá) xảy ra sáng ngày 10-9 tại Làng Nủ, xã Phúc Khánh, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai.
PGS.TS Nguyễn Châu Lân chia sẻ tại hội thảo. Ảnh: VietNamNet
Theo ông Lân, lũ bùn đá thường xảy ra với khối lượng rất lớn, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới con người và cơ sở hạ tầng.
"Làng Nủ thuộc địa tầng núi Con Voi, đá bị ép phiến mạnh cắm dốc 40 - 50 độ.
Làng Nủ nằm trên đứt gãy sông Hồng làm cho đất đá khu vực này bị suy giảm cường độ nhiều. Đây là khu vực có nguy cơ cao xảy ra sạt trượt lớn" - ông Lân nói.
Theo ông Lân, ước tính khối lượng đất đá sạt trượt lên tới 1,6 triệu m³. Khối sạt trượt này xuất phát từ đỉnh núi Con Voi, cách Làng Nủ khoảng 3,6km và trong quá trình chảy xuống đã bị tắc nghẽn tại một khu vực hẹp chỉ rộng khoảng 100m, cách điểm phát sinh sạt lở khoảng 2km.
Vị trí này có thể tạo thành một đập dâng tạm thời rồi ụp xuống Làng Nủ có địa hình bằng phẳng hơn.
Ông Lân cũng cho biết từ mô hình 3D kết hợp dữ liệu thực địa và ảnh vệ tinh để tính toán, nhóm nghiên cứu đã xác định dòng lũ chỉ mất khoảng 300 giây (5 phút) để từ đỉnh núi tràn xuống Làng Nủ.
Nhận định ban đầu về nguyên nhân thảm họa, PGS-TS Nguyễn Châu Lân kết luận: Do lượng mưa giờ và lượng mưa tích lũy trong 3 ngày bão Yagi quá lớn gây trượt lở khối lớn, tích tụ vật liệu vào đoạn co hẹp tạo đập tạm thời và vỡ, thời điểm khoảng 6h sáng 10/9. Đá phiến phong hóa mạnh, cường độ không cao và tầng phong hóa dày gây trượt lở khối lớn. Thời gian dòng lũ bùn đá tràn và mở rộng xuống vùng quạt bên dưới (phạm vi ảnh hưởng lớn nhất) nhanh. Vận tốc dòng chảy quá lớn, kèm bùn đá, đất gây phá hủy nhà cửa.
Ước tính khoảng 1,6 triệu m³ đất đá từ núi Con Voi đã ụp xuống Làng Nủ trong 300 giây. Ảnh: Tuổi Trẻ
GS. TS Đỗ Minh Đức (trường ĐH Khoa học tự nhiên, ĐH Quốc gia) cũng kiến nghị cần xây dựng bộ cơ sở dữ liệu, thành lập hệ thống bản đồ từ đó khoanh vùng được các khu vực có rủi ro cao. Trong đó có những lưu ý các loại hình trượt lở, lũ quét khác nhau.
Ngoài ra, mưa là yếu tố chủ yếu kích hoạt trượt lở. Các hệ thống quan trắc mưa hiện tại cần có mật độ cao hơn; phát hiện sớm mưa lớn cực đoan; Các hệ thống quan trắc chuyên sâu về ổn định mái dốc; nâng cao độ chính xác công tác dự báo qua ứng dụng phân tích dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo;
Tăng cường truyền thông thông tin cảnh báo sớm, đảm bảo chính quyền các cấp, đặc biệt là người dân trong vùng bị tác động của trượt lở nắm bắt thông tin kịp thời, chính xác và hiểu rõ các hành động cần triển khai khi có yêu cầu.
Khi rủi ro trượt lở đạt đến mức rủi ro cấp 1 theo nghị định của Chính phủ, chính quyền địa phương cần hạn chế người và phương tiện lưu thông lân cận các khu vực nguy cơ cao, tới rủi ro cấp 2 và cao hơn, cần cấm các phương tiện lưu thông qua các khu vực nguy cơ cao; di chuyển dân trong khu vực nguy cơ cao đến nơi an toàn và chỉ quay lại khi không còn cảnh báo nguy cơ trượt lở.
Phát huy hiệu quả vai trò của các cán bộ cơ sở xã, thôn, các tổ đội xung kích phòng tránh thiên tai, như phát hiện sớm các dấu hiệu trượt lở, lũ quét. Chính quyền và người dân cần chú ý đến tính bất thường và cực đoan của thời tiết trong bối cảnh biến đổi khí hậu và chuẩn bị kịch bản ứng phó với những tình huống khó khăn nhất.
Được biết, làng Nủ nằm gần chân núi Voi, nơi 167 hộ với 760 đồng bào người Tày sinh sống nhiều đời. Cư dân chủ yếu làm nông, một năm hai vụ lúa, ngô, sắn. Trận lũ quét rạng sáng 10/9 khiến 33 hộ dân bị vùi lấp, 40 gia đình bị ảnh hưởng, 58 người chết, 9 người hiện vẫn mất tích, Nhà báo & Công luận thông tin.
