Trong cuốn "Lịch sử học thuật của Trung Quốc trong gần 300 năm qua", hoàng đế Khang Hy được mệnh danh là ông vua uyên bác nhất trong lịch sử đại lục. Lên ngôi năm 8 tuổi và làm hoàng đế trong 61 năm, sinh được 35 con trai, 20 con gái và có 97 người cháu, Khang Hy rất chú trọng việc dạy dỗ con cái.
Ngoài giáo dục toàn diện, đặc điểm lớn nhất trong cách giáo dục con của Khang Hy chính là sự nghiêm khắc. Việc giáo dục các hoàng tử thời này luôn được coi là nghiêm khắc nhất ở triều đại nhà Thanh, và thậm chí trong lịch sử cổ đại Trung Hoa.
Thỉnh thoảng, Khang Hy sẽ kiểm tra ngẫu nhiên việc học hành của các con. Nếu không tiến bộ, không chỉ bản thân hoàng tử mà ngay cả thầy dạy cũng sẽ bị trừng phạt. Vì vậy, nhiều hoàng tử rất sợ Khang Hy, và các thầy cũng rất nghiêm khắc để học trò hoàn thành nhiệm vụ học tập.
Theo đó, mặc dù không phải hoàng tử nào cũng trở thành hoàng đế, nhưng ai cũng có thành tựu nổi bật, rất nhiều hoàng tử xuất sắc về văn hóa và hội họa.
Một trong số những hoàng tử xuất chúng của vua Khang Hy là Dận Đường - con của Nghi phi - một phi tần rất được hoàng đế sủng ái.
Dận Đường có tài năng ngôn ngữ mà người bình thường khó có thể tưởng tượng được. Vị hoàng tử này thông thạo hàng chục ngôn ngữ, trong đó tiếng Mãn, tiếng Hán, tiếng Mông Cổ và tiếng Nga là sở trường của ông.
Dận Đường đã chăm chỉ học đọc viết từ khi còn rất nhỏ. Trong khi các anh trai vẫn đang học tiếng Mãn, Dận Đường đã biết cùng lúc 3 thứ tiếng: Mãn, Hán, Mông.
Những năm sau đó, để làm thân với nước Nga, Dận Đường tiếp tục học thêm tiếng Nga. Trong số 9 người con của vua Khang Hy, Dận Đường là người duy nhất có thể nói tiếng Nga.
Từ một số tài liệu cổ của một số nhà truyền giáo, Dận Đường cũng thông thạo tiếng Latin, tiếng Pháp và tiếng Ý.
Điều thú vị nhất là Dận Đường còn tự tạo ra thể chữ của riêng mình. Sau sự kiện Cửu tử đoạt đích, Dận Đường bị Ung Chính giam giữ tại phủ. Vào tháng 9 năm Ung Chính thứ 4, những bức thư của con trai Dận Đường là Hoằng Dương (sau đổi tên thành Hoằng Đỉnh) gửi cho cha bị thu giữ. Ung Chính phát hiện hệ thống chữ viết trong thư rất kỳ lạ, có cả chữ viết tay kiểu phương Tây nên hoàn toàn không hiểu được đây là kiểu văn tự gì.
Năm Ung Chính thứ 3, Dận Đường bị Ung Chính giám sát chặt chẽ, hầu như tất cả thư từ giữa ông và gia đình đều bị lục soát, kiểm tra. Sự kiểm soát nghiêm ngặt này buộc Dận Đường phải tìm cách đối phó. Ông lấy cảm hứng từ bảng chữ cái tiếng Nga và bảng chữ cái Latinh, từ đó tạo ra một thể chữ mới dựa trên chữ viết gốc Mãn, sau đó thêm và thay đổi bảng chữ Latinh trên cơ sở này. Cuối cùng, ông lại sử dụng nó để đánh vần ngược lại tiếng Mãn.
Phương pháp của Dận Đường vẫn được sử dụng cho đến ngày nay. Sử dụng các chữ cái Latinh để phiên âm tiếng Mãn đã trở thành một cách thức phổ biến quốc tế, giúp mọi người tiếp cận với các ngôn ngữ khác nhau một cách dễ dàng hơn.
Mộc Miên (T/h)
