Tương truyền, lâu đài Sunomata được âm thầm xây trong lãnh địa của đối thủ, bằng cách đẽo sẵn các cột và dựng sẵn vách, sau đó chuyển đến lắp ghép trong đêm.
Lâu đài Sunomata nằm tại ngã ba sông Sai và sông Nagara thuộc thành phố Ogaki ở tỉnh Gifu, Nhật Bản. Công trình mang kiến trúc điển hình ở “xứ sở phù tang” với nền đá vững chắc, gồm nhiều tầng bằng gỗ và trên đỉnh có mái đầu hồi kèm mái hiên được trang trí công phu.
Sunomata có diện tích khá nhỏ, song đằng sau ẩn chứa cả một giai thoại bí ẩn. Tương truyền kể lại, lâu đài Sunomata được xây dựng chỉ trong một đêm.
Lâu đài Sunomata, còn được gọi là lâu đài Ichiya ("Lâu đài Một đêm”).
Lịch sử chép lại rằng, lâu đài Sunomata, còn có tên là lâu đài Ichiya (hay Nhất Dạ Thành, “Lâu đài Một đêm”), được xây dựng vào giữa thế kỷ 16 bởi Toyotomi Hideyoshi, một trong những tướng lĩnh của lãnh chúa phong kiến hùng mạnh Oda Nobunaga, trong cuộc vây hãm Inabayama vào năm 1567.
Đối thủ lớn nhất của Oda Nobunaga là gia tộc Saitō ở tỉnh Mino lân cận. Để chấm dứt sự cạnh tranh giữa hai gia tộc, Oda đã có một cuộc hôn nhân chính trị khi quyết định lấy con gái của Saitō Dōsan làm vợ.
Ban đầu, Saitō Dōsan dự định sẽ trao quyền thừa kế cho con trai cả Saitō Yoshitatsu.Tuy nhiên, khi nhận ra tố chất vượt trội của Oda Nobunaga, ông lại muốn con rể kế thừa sự nghiệp. Biết được ý định của cha, Yoshitatsu đã đảo chính vào năm 1556 để cướp ngôi.
Năm 1561, Yoshitatsu qua đời sau một thời gian dài đau ốm và con trai ông, Saitō Tatsuoki, kế vị quyền lãnh đạo gia tộc. Tuy nhiên, Tatsuoki còn trẻ, không có khả năng lãnh đạo, bị kẻ dưới và thậm chí cả tầng lớp nông dân coi thường.
Lợi dụng tình hình trên, Nobunaga đã thuyết phục nhiều thuộc hạ và lãnh chúa của Saitō ở khu vực Mino từ bỏ vị chủ nhân bất tài và quy phục gia tộc Oda, đồng thời hứa hẹn họ sẽ nhận được phần thưởng xứng đáng.
Lâu đài Sunomata được xây chỉ trong một đêm.
Theo đó, Nobunaga đã giao cho thuộc hạ đáng tin cậy của mình là Toyotomi Hideyoshi, xây dựng một lâu đài giữa ngã ba sông Sai và sông Nagara. Lâu đài mới này sẽ đóng vai trò như một điểm tập kết cho lực lượng Oda, để từ đó họ có thể tiến hành một cuộc tấn công chống lại gia tộc Saitō.
Tuy nhiên, vị trí của lâu đài Sunomata lại nằm trong lãnh địa của kẻ thù nên Hideyoshi buộc phải lên một kế hoạch chi tiết và cẩn thận.
Cụ thể, Hideyoshi cho người chặt cây ở bờ đối diện của sông Nagara và đẽo chúng thành các phần của lâu đài như tường, tháp rồi đặt lên bè thả trôi sông và được tập hợp lại để dựng lên Sunomata chỉ trong vòng một đêm.
Sáng sớm hôm sau, khi Saito Tatsuoki từ lâu đài Inabayama nhìn xuống pháo đài mới, chắc chắn dường như đã xuất hiện qua đêm, đối thủ của Oda khi tỉnh dậy đã bị choáng váng khi thấy một lâu đài được xây dựng trên đất của mình.
Tuy nhiên, lâu đài lúc đó mới hoàn thành bộ khung cùng mặt tiền, bên trong vẫn còn trống rỗng. Nó được dựng lên trong một đêm như một đòn tâm lý, khiến kẻ thù mất tinh thần.
Sau đó, Toyotomi Hideyoshi gấp rút cho quân hoàn tất phần "ruột" của lâu đài và biến nó thành một công trình hoàn chỉnh.
Năm 1567, lãnh chúa Oda mở cuộc tấn công lớn vào lâu đài Inabayama - thành trì của Tatsuoki, đặt dấu chấm hết cho gia tộc Saitō. Oda sau đó đổi tên Inabayama thành Gifu như ngày nay.
Về phần mình, kế hoạch xây lâu đài chóng vánh làm tăng đáng kể uy tín của Hideyoshi trong lực lượng của Oda. Đây cũng coi là khởi đầu cho thành công của ông.
Sunomata giờ đây trở thành bảo tàng lịch sử.
Hideyoshi cũng sử dụng chiến lược tương tự nhiều năm sau đó trong cuộc vây hãm Odawara năm 1590 khi xây dựng lâu đài Ishigakiyama Ichiya nhìn ra lâu đài Odawara.
Lâu đài hiện tại ở Sunomata là một công trình được xây dựng lại vào năm 1991, mô phỏng theo lâu đài Ogaki, đóng vai trò như một bảo tàng địa phương, khắc họa một cách chính xác và rõ ràng nhất về lịch sử.
Phía trong lâu đài, du khách có thể nhìn thấy mô hình thực tế của lâu đài dưới thời Oda cùng các bộ áo giáp, vũ khí của samurai thời đó. Đây cũng là một trong những điểm ngắm hoa anh đào lý tưởng vào mùa xuân vì các bờ của lâu đài được bao phủ bởi hàng trăm cây hoa đủ màu sắc.
